Tien dingen die u moet weten over de campagne in Frankrijk - Rony Van Gastel

Rony Van Gastel is journalist bij VRT Nieuws met een bijzondere belangstelling voor Frankrijk.

Remember 2002? Ook toen haalde extreemrechts de tweede ronde van de presidentsverkiezingen. Vader Jean-Marie Le Pen (kleine foto) mocht het opnemen tegen Jacques Chirac. Het hele land stond op stelten. Witte, bruine en zwarte scholieren liepen hand en hand weg uit hun scholen. Overal werd betoogd, aan de universiteiten werd veel gedebatteerd en weinig gestudeerd.

Alle flinke linksen stemden eensgezind voor de rechtse Chirac. Met de wasknijper op de neus, uit walging. Maar het moest. Om duidelijk te maken dat dit maar een accident de parcours was, dat een extremist nooit, jamais! de macht zou grijpen in het land van Voltaire. Vader Le Pen haalde 18 procent in die tweede ronde.

2017. Hier en daar is er een wake of een betoging. Maar voorts? Business as usual! Ach ja Le Pen, waarom niet? De jongeren blijven op de schoolbanken zitten. Veel linksen blijven thuis of stemmen blanco. Marine Le Pen haalt allicht 40 procent. Extreemrechts is aanvaard, het FN is een politieke partij als een andere. Frankrijk: weer meer Vichy en minder Voltaire?

26 april. Macron brengt een langverwacht bezoek aan Whirlpool in Amiens, zijn geboortestad. Om er te praten met de stakende arbeiders. Want de fabriek van droogtrommels gaat dicht, gedelokaliseerd naar Polen.

Terwijl Macron in een zaaltje overlegt met de vakbonden, brengt Le Pen een blitzbezoek. Ze gaat op de parkeerplaats praten met de stakers zelf (zie foto onder). Een verrassingsaanval, waardoor het lijkt dat Macron achter een bureau zit terwijl Le Pen met de mensen zelf bezig is.

Macron fulmineert dat hij voor een oplossing gaat en niet voor twee selfies met de stakers. Maar hij slikt een fluitconcert bij de arbeiders en heeft de perceptie tegen. Mediastrategie: Le Pen 1 - Macron 0.

Wordt het nu de euro, de frank, de ecu of nog iets anders? Le Pen krijgt het niet uitgelegd. Voor de eerste ronde wilde ze uit de euro stappen, dat was duidelijk. Maar hoe en wanneer is al minder duidelijk, ook voor Le Pen zelf niet. De Franse frank zou weer worden ingevoerd. Maar niet als autonome munt, neen, we gaan naar een korf van Europese munten.

Tijdens het televisiedebat op woensdag werd het nog warriger. En kan Frankrijk dat zomaar aan alle anderen opleggen? Euh… En kan je dan betalen met die "nieuwe ecu"? Euh, nee, de gewone man niet, de kleine bedrijven niet maar de multinationals wel, zoals vroeger. Zoals vroeger? Euh, ja, toch? En zijn er dan twee munten, de nieuwe Franse frank en de euro?

Ook andere punten zijn de voorbije weken niet altijd even helder uitgelegd. Zoals de terugkeer naar de pensioenleeftijd van 60 – hoe en wanneer wordt die ingevoerd? Of de nieuwe rol van de douaniers aan de grenzen – volgens Le Pen "het arresteren van terroristen". Echt? Begrijpt Marine Le Pen het niet of weet ze het niet? Haar nichtje Marion Le Pen moest een paar keer achteraf komen uitleggen wat tante Marine nu eigenlijk bedoelde… (Economische) helderheid Macron 1 – Le Pen 0.

Macron heeft een probleem. Hij zal allicht worden verkozen, maar alleen zijn eigen aanhang is enthousiast. Voor de rest heeft hij weinig draagvlak. Uit onderzoek blijkt dat veel mensen voor Macron stemmen "bij gebrek aan beter", of "om Le Pen buiten te houden".

Niemand die het de afgelopen weken beter verwoordde dan François Ruffin. De linkse journalist en regisseur schreef een "ernstige" open brief aan Macron. Meneer Macron, vous êtes haï, haï, haï. Meneer Macron, u beseft niet hoezeer u wordt gehaat.

Ruffin zegt in naam te spreken van de arbeiders, Jean-met-de-pet, het Franse volk. Dat hij zelf, Ruffin, schrok van zoveel gal, zoveel boosheid en haat. Meneer Macron, met uw hofhouding, met de bourgeois die u omringen… u bent sociaal doof voor de grondtoon bij de bevolking. Overdreven? Ongetwijfeld. Maar er zit een grond van waarheid in, Macron heeft de twijfels niet kunnen wegnemen, hij is toch een beetje de rijke zakenbankier gebleven.

Le Pen heeft campagnegevoerd onder het motto "Marine 2017". Niet onder de vlag van het Front National. Ze deed ook afstand van haar troon als partijvoorzitter. Tijdelijk uiteraard, als truuk van de campagne.

Geen geluk, de nieuwe interimvoorzitter Jean-François Jalkh mocht al na een paar dagen opstappen. Omdat hij er toch niet zo zeker van is dat de Joden in de concentratiekampen met Zyklon B zijn omgebracht. Negationisme en holocaust-ontkenning zijn nooit helemaal weggeweest bij het FN. Terwijl Le Pen toch net een "propere" kandidate wilde zijn.

Als Le Pen president wordt dan komt haar eerste minister niet uit het Front National! Ze heeft namelijk een akkoord gesloten met de nationalistisch-conservatieve beweging Debout La France. Als ze het haalt dan is Nicolas Dupont-Aignan (kleine foto) van Debout la France haar premier, dat is afgesproken.

Tegelijk is dat allemaal niet meer dan een spel natuurlijk. Om Macron uit zijn tent te lokken. Die zwijgt namelijk in alle talen over een mogelijke premier. Om niemand voor het hoofd te stoten, natuurlijk. Dus ja hoor, FN en Le Pen dat rijmt nog altijd. Alleen is het nu even verkiezingscampagne. Daarna wordt het weer gewoon zoals altijd. Le Pen = FN.

Donderdag 4 mei. Joden, moslims en protestanten van Frankrijk publiceren een gezamenlijke tekst. Ondertekend door de grote rabbijn, de voorzitter van de islamcultus en de pastor van de protestanten.

Ze schrijven dat ze zich goed bewust zijn van hun opdracht om politiek neutraal te zijn. Maar dat ze achter de waarden van de republiek staan: vrijheid, gelijkheid, broederlijkheid. Dat ze een open en genereus Frankrijk willen. Daarom vragen ze in deze bijzondere omstandigheden aan hun gelovigen om op Emmanuel Macron te stemmen. Applaus op alle banken, drie godsdiensten samen. Ondubbelzinnig. Helder. Eerder al had de rector van de moskee van Parijs, Dalil Boubakeur, hetzelfde gedaan.

Er was één grote afwezige : de katholieke kerk. Meteen na de eerste ronde hebben de bisschoppen weliswaar een berichtje rondgestuurd. Dat blonk uit in onduidelijkheid. De bisschop van Marseille zei het een paar dagen geleden dan toch: het is niet de rol van de kerk om zich uit te spreken voor deze of gene kandidaat. Ook de rechtse katholieken van Sens Commun (die mee achter de grote betogingen tegen het homohuwelijk zaten) weigeren zich uit te spreken.

Sommigen hebben het openlijk over een stem voor Le Pen. Anders dan bij ons bijvoorbeeld is een groot deel van de kerk in Frankijk duidelijk rechts. En dus blijkbaar ook niet vies van uiterst-rechts. J’ai honte d’être catholique, schreef iemand. Ik ben beschaamd om katholiek te zijn. Diverse mensen hebben het over de morele fout van de kerk.

Het had het hoogtepunt moeten worden van de campagne, het werd het dieptepunt. Het grote televisiedebat van woensdag had veel weg van een ordinaire scheldpartij. Geen van de twee kandidaten slaagde erin om kalm en presidentieel over te komen.

Le Pen verkocht leugens of sloeg de bal bewust of onbewust mis. Ze zat de hele tijd met een wrange grimlach haar tegenstander uit te dagen. Zelden gezien, twee toppolitici die erger ruziën dan de Frank in "Thuis".

De twee moderatoren zaten erbij en keken ernaar. Op Twitter verschenen opsporingsberichten: gezocht, twee politieke journalisten, verdwenen tijdens een verkiezingsuitzending. Nog geen 17 miljoen Fransen keken naar het debat. Ook dat is een dieptepunt. Ooit waren het er meer dan 25 miljoen.

Ze zijn duidelijk, allemaal geven ze zonder onderscheid de overwinning aan Macron. De laatste peilingen van vrijdag tonen een stijgende lijn voor de kandidaat van En Marche!: hij zou het halen met 62 tegen 38 procent. Of met 61 tegen 39.

De grootste en belangrijkste peiling, met meer den 13.000 deelnemers, dateert van woensdag. Cevipof zag Macron winnen met 59 procent, tegen 41 voor Le Pen. Maar dat was dus voor het grote debat waar Le Pen niet zo’n beste indruk naliet.

Een interessante en voor Macron hoopgevende peiling ook over de parlementsverkiezingen. Op 11 en 18 juni kiezen de Fransen namelijk nog een parlement en een president zonder meerderheid is al bij voorbaat vleuggellam. Maar goed nieuws voor de beweging van Macron: En Marche! zou met voorsprong de grootste worden. Misschien zelfs groot genoeg voor een meerderheid in de Assemblée.

Macron had het voorspeld: met nepnieuws zou extreemrechts nog proberen de verkiezingen te beïnvloeden. Woensdag was het zover. Er doken documenten op die moesten bewijzen dat Macron rekeningen en nepbedrijven had in belastingparadijzen.

Ze waren nog maar net op internet gepubliceerd of Le Pen maakte er al melding van in het televisiedebat. Ik hoop dat de volgende dagen niet zal blijken dat u een rekening hebt op de Bahama’s, zei ze. Zo opvallend snel en "voorspellend" dat de vraag rijst of Le Pen misschien wist dat zulke aantijgingen eraan zaten te komen.

Die documenten leken niet goed genoeg vervalst: Amerikaanse documenten, maar met een vreemde handtekening van Macron. Met een datum die niet op zijn Amerikaans maar op zijn Europees was geschreven. Zit Le Pen achter dat fake news? Of is het – zoals En Marche! in een mededeling beweert – werk van de internettroepen van Poetin en Trump? Zoals bekend heeft Le Pen alvast goede relaties met beide heren. Het parket van Parijs onderzoekt de zaak.

Na zijn overwinning in de eerste ronde deed Macron een Sarkozy-tje. Nicolas Sarkozy hield op de avond van zijn verkiezing in 2007 een groot feest, in de poepchique Fouquet’s op de Champs Elysées in Parijs. Iedereen sprak er schande van. Sarkozy werd in één klap "meneer Bling Bling". Een boven het volk verheven rijkeluisvriendje, die zelfs het fatsoen niet had samen met het volk te vieren.

Macron moet hebben gedacht: dat ga ik niet doen, ik blijf op 7 mei bij het volk en ga dan braaf naar huis. Maar toch, moet ik geen feestje geven voor de vrienden? Dan maar na de eerste ronde! In La Rotonde, een betere brasserie bij Montparnasse (zie foto onder). Niet het prijskaartje van de Fouquet’s, helemaal niet.

Maar naast zijn medewerkers en politici waren er ook een stuk of wat BF’s, bekende Fransen. Acteur Pierre Arditi, zangeres Line Renaud. Wie er kwaad in wil zien ziet toch een beetje de bourgeois in Macron bovenkomen. En bovendien, feesten na de eerste ronde, is dat niet erg arrogant? Antwoord vanavond om 20 uur.