Ook jij zal de uitslag in Frankrijk in je portemonnee voelen- Ton van Lierop

Ton van Lierop is redacteur economie bij VRT Nieuws.

Links tegen rechts is niet meer de scheidslijn, maar vóór een geglobaliseerde economie (Macron) of een land dat zich economisch terugtrekt op zichzelf (Le Pen). Frankrijk markeert nieuwe grenzen als het gaat om politiek en economie.

De uitslag van vandaag bij de zuiderburen en de daarop volgende parlementsverkiezingen zullen daarom ook de toekomst van de Europese Unie en onze economie mede bepalen.

Met het oog op de verwachte zomerdrukte wilde een vriend in Frankrijk enkele jaren geleden een tijdelijke arbeidskracht aantrekken. Een geschikte kandidate was snel gevonden in zijn dorp.

Pas twee weken en een stapel van bijna twee centimeter papier later was ze ook echt in dienst. “Het is niet alleen moeilijk om in dit land iemand te ontslaan”, zuchtte de bevriende kleine ondernemer. “Zelfs iemand in dienst nemen, is al lastig. Hoe verwachten ze dat er in dit land nog ooit iets beweegt?”

Het tekent de starre en nog steeds zwaar bureaucratische Franse economie. Ook de zichzelf als economisch hervormer aanprijzende Emmanuel Macron kan er zijn tanden op stuk bijten, als hij vanavond als winnaar uit de bus komt. Hij zou de vierde president op rij zijn die grote hervormingen en een flexibeler arbeidsmarkt belooft. Jacques Chirac, Nicolas Sarkozy en François Hollande gingen hem al voor en boekten bitter weinig resultaat.

Mooie dromen over ´la douce France´ en lommerrijke terrassen in de Midi daargelaten, is Frankrijk vooral een land dat zich al jaren koestert in zijn eigen ´nimby´-psychose. Not In My Backyard – nimby – is wat de Franse bevolking al jaren antwoordt op alle hervormingsplannen: ja, hervormen is goed, zolang ik er niet onder hoef te lijden. Offers brengen, dat mag en moet, maar geen enkele Fransman wil het ook echt doen.

Sarkozy ging er het hardst tegenin, maar kreeg bijna altijd nul op het rekest. De verhoging van de pensioenleeftijd boven 62 jaar liep stuk. Het terugdraaien van de door de socialistische regering-Jospin ingevoerde 35-urige werkweek was ook een stap te ver.

Zelfs met een lage organisatiegraad (het aantal werknemers dat is aangesloten bij een vakbond) van slechts 8 procent in Frankrijk kon straatprotest de plannen van Sarkozy tegenhouden.

De Franse werknemer presteert per gewerkt uur ongeveer bijna evenveel of maar licht minder als de collega´s in buurlanden als Duitsland, Nederland of België. Doordat de werknemer minder werkt, is een werkgever per saldo relatief wel duurder uit.

De Franse economie is naar verhouding logger, moeilijk te hervormen en daarom juist een makkelijker slachtoffer voor globalisering, waarbij bedrijven vestigingen op arbeidskosten en flexibiliteit van de arbeidsmarkt (hoe makkelijk is iemand aan te nemen of te ontslaan bijvoorbeeld) in verschillende landen tegen elkaar uitspelen.

Marine Le Pen slaat met haar extreemrechtse Front National bijna extreemlinkse economische taal uit tegen de bankiers en haar verzet tegen de globalisering. Zo wil ze de stemmen van werkloze arbeiders in verpauperde regio´s in Noord-Frankrijk bijvoorbeeld voor zich winnen. Of heeft ze die zelfs al grotendeels gewonnen.

Toch zal ook zij – mocht ze verkozen worden en een werkbare regering op de been kunnen brengen – weinig kunnen realiseren voor haar kiezers.

Le Pen gaat uit van het idee dat Frankrijk zich veel meer economisch op zichzelf terug kan trekken, de methode-Trump, zeg maar. Importheffingen tot 35 procent voor invoer van producten, halffabrikaten en grondstoffen horen daarbij.

Ze wil Franse bedrijven bevoordelen bij overheidsopdrachten en werkgevers die buitenlandse krachten inhuren extra belasten.

Kleine ondernemers zouden het makkelijker krijgen door lagere werkgeverslasten bovenop de salarissen.

Daarnaast hoopt ze de economie te doen herleven door (voorlopig) naast de euro een tweede munteenheid in te voeren, de nieuwe Franse franc. Die zou dan in waarde kunnen dalen om de Franse export aan te zwengelen. Hoe ze dat precies voorstelt, kon ze tot nu toe niet helemaal duidelijk maken.

Eerst wilde ze zelf de euro helemaal afschaffen, maar om meer gematigde en om hun spaargeld bezorgde burgers aan boord te houden of brengen, kwam ze met de tussenoplossing van de tweede munteenheid.

Internationale economen betwijfelen het nut hiervan en denken dat Frankrijk buiten de euro niet alleen de toekomst van de EU zoals we die nu kennen op het spel zet. Ook de Franse economie zou te maken krijgen met zo´n onzekerheid dat het land financieel forse schade op zou lopen.

Investeerders houden niet van onzekerheid, dus nieuwe banen creëert ze daar ook niet mee. Of banen komen ook niet terug. Terwijl Frankrijk daar wel nood aan heeft. De werkloosheid ligt met 10,1 procent ver boven het Europese gemiddelde van 8 procent.
De Franse groei blijft ook al jaren achter. Voor dit jaar is een groei van 1,4 procent voorspeld, minder dan de 1,6 procent die voor de hele eurozone is geraamd.

De Franse staatsschuld bedraagt 96,0 procent, tegenover een Europees gemiddelde van 83,5 procent. Het overheidstekort loopt ook verder op tot 3,4 procent (Europees gemiddeld is dat 1,7 procent), wat lenen voor grote investeringsprojecten en het dekken van de hoge overheidsschuld ook weer duurder maakt.

Ook Macron wil fors investeren, in totaal 50 miljard euro het komende jaar in grote infrastructuurprojecten, om de economie aan te zwengelen. Tegelijkertijd wil hij wel structureel meer hervormen, bijvoorbeeld als het gaat om flexibilisering van de arbeidsmarkt en economisch meer stuurkracht te geven aan de EU. Zo streeft de centrumkandidaat naar een gezamenlijke begroting voor de eurozone, waarover een Europese minister van Economische Zaken moet waken.

Het feit dat de eurofiele Macron de eerste ronde nipt won, zorgde de maandag erna voor een ongeziene kermis op de beurzen. De CAC-40-index van de grootste Franse aandelen steeg met bijna 5 procent en deed de virtuele beurswaarde met 50 miljard stijgen. Analisten verwachten bij winst van Macron niet meteen een herhaling. “Als hij wint, zal er wel wat effect zijn, maar niet zoveel”, zegt hoofdeconoom Jan Van Hove van KBC in het VRT-programma De Vrije Markt. “De winst is al grotendeels binnen.”

Bij winst van Le Pen verwacht hij wel dalingen, “maar ook dat zal later wel gecorrigeerd worden”, zegt Van Hove. Duitse economen voorspelden in het gerenommeerde tijdschrift Der Spiegel wel een ramp van ´nucleaire´ omvang voor de euro als Le Pen wint.

Hoe dan ook zijn alle veronderstellingen voorlopig hypothetisch. De nieuwe president zal voorlopig weinig macht hebben. Als hij of zij op de lange termijn al veel macht krijgt.

Frankrijk kiest namelijk in juni op twee zondagen ook nog een nieuw parlement. Daar lijkt noch Macron noch Le Pen een meerderheid te kunnen behalen. Wie Hollande ook opvolgt, krijgt mogelijk te maken met een parlement dat al even verdeeld en versplinterd is als Frankrijk zelf, waardoor de voorspelde voortvarende economische dynamiek van Macron of de stevig terugtrekkende en anti-Europese strategie van Le Pen nauwelijks te realiseren zal zijn.

Hollande en Sarkozy hadden in ieder geval in het parlement hun eigen meerderheid en een regering die kon doen wat zij wilden. Chirac kon daar ook tijdens een deel van zijn mandaat op rekenen, daarna kreeg hij te maken met een zogeheten ´cohabitation´ van een rechtse president met een linkse regering.

Ook onder die relatief gunstige politieke voorwaarde wisten zij de grote stap vooruit niet te maken. Het gat tussen Duitsland en Frankrijk is economisch gegroeid en lijkt na de verkiezingen ook niet snel te dichten.

Macron of Le Pen krijgt zo goed als zeker te maken met een cohabatition en mogelijk een parlement waar geen enkele stroming een meerderheid heeft.

De ´frexit´ (Franse uitstap uit de EU) van Le Pen zal er misschien wel nooit komen, maar een zekere onbestuurbaarheid en daardoor economische instabiliteit van Frankrijk dreigt, nog afgezien van uitstel van de voorgestelde economische hervormingen.

Benieuwd of de beurzen dat blijven vieren. Laat staan wat er gebeurt als de dynamiek in Frankrijk uitblijft of het land echt de euro op zou geven.