Prins Philip ging wel eens op een andere wei grazen

Huwelijken binnen de Britse koninklijke familie hoeven niet per se verkeerd af te lopen. Al zou je wel anders kunnen vermoeden, bij het zien van de indrukwekkende lijst gestrande echtverbintenissen (ik bespaar u de opsomming). Kijk maar naar het huwelijk van de koningin zelve, met prins Philip, de hertog van Edinburgh. Zeventig jaar, alstublieft.

Elizabeth en Philip behoren tot de generatie aristocraten die nog is grootgebracht met de overtuiging dat binnen een huwelijk niet trouw maar loyaliteit belangrijk is. Is dat het geheim van hun succes?

De alliantie van Elizabeth en Philip was niet het eerste succesvolle koninklijke huwelijk van de voorbije eeuwen. De 19de-eeuwse koningin Victoria was verslingerd aan haar prins Albert, en was na zijn dood jarenlang in de rouw.

Het drieënveertig jaar durend huwelijk tussen George V en koningin Mary was heel sterk, en hoewel Edward VII bekend stond om zijn tientallen minnaressen, waren hij en zijn gemalin Alexandra dol op elkaar (toen ze zijn kist ging groeten, liet ze zich ontvallen: “Nu weet ik tenminste waar hij uithangt…”).

Bij Elizabeth en Philip was dat niet anders, koninklijke huwelijken vereisten tot enkele jaren geleden nog een stevige dosis hypocrisie, en van Philip was bekend dat hij wel eens op een andere wei ging grazen. Niemand binnen de Britse aristocratie die daar aanstoot aan nam. Het was vanzelfsprekend. Meer nog: het hoorde zo.

Het huwelijk tussen Elizabeth en Philip was vermoedelijk een van de eerste koninklijke huwelijken die uit liefde tot stand kwamen. Elizabeth werd smoor op de jonge, knappe marine-officier die hij toen was, en volgens intimi is dat nooit veranderd. Zij was toen overigens pas dertien.

Niemand maakte ooit enig bezwaar tegen de verbintenis, al zal het ook wel geholpen hebben dat de gelukkige behoorde tot het Huis Schleswig-Holstein-Sonderburg-Glücksburg en tot de Deense en Griekse koninklijke familie. Hij was nu ook weer niet bepaald een ordinaire skimonitor die Elizabeth had opgepikt op de flanken van een Alpentop.

Mogelijk was het de humor die het ‘m deed. Prins Philip kan mensen aan het lachen brengen. Ook Elizabeth. Misschien vooral Elizabeth. En waarschijnlijk is veel van zijn humor ongewild, maar ongewilde humor is vaak de geestigste humor.

Ze is een vreemde mengeling van vriendelijkheid en aristocratisch misprijzen. Vooral dat laatste schiet sommigen wel eens in het verkeerde keelgat, en vorige generaties hadden er geen graten in gezien, maar Philip leeft nu eenmaal in een moraliserend tijdperk waarin de media alles opblazen wat van een koninklijke tong rolt.

Philip heeft de reputatie dat hij soms onbehouwen uitspraken doet die de koningin (of de regering) in verlegenheid brengen. Dat er een belasting geheven zou moeten worden op baby’s. Of tegen een blind meisje vertelde hij de grap van een blinde die zijn geleidehond in het rond slingerde “om eens rond te kunnen kijken”. Toen iemand hem meenam naar de apen op de rots van Gibraltar, zei hij: “Wie is de pers en wie zijn de apen?” Waarna hij nootjes begon te gooien naar de fotografen.

Het is deze combinatie van chagrijn en aristocratic disdain dat het publiek onweerstaanbaar vindt. Maar het maakt hem vaak ook tot doelwit van een bepaald soort pers die een selectieve en schijnheilige verontwaardiging hanteert.

In een zeldzaam interview (met BBC-journalist Jeremy Paxman) meende Philip dat de gewijzigde houding van het publiek tegenover de monarchie in de eerste plaats te wijten was aan krantenmagnaat Rupert Murdoch (eigenaar van de schandaalbladen The Sun en wijlen News of the World, maar ook van The Times), en aan de rol van de televisie.

Hij vergeleek het met een Indiër die een tijger schiet: “Ik heb een tijger gedood. Dus ben ik even sterk als een tijger.”

Al valt het met die gewijzigde houding van het publiek tegenover de Britse monarchie best wel mee. De republikeinse beweging in het Verenigd Koninkrijk is nagenoeg onbestaande. Veel intellectuelen betuigen lippendienst aan de beweging, maar beseffen ook dat een Britse Republiek verre toekomstmuziek is.

Daarvoor is de amusementswaarde van de Britse koninklijke familie te groot. En aan die amusementswaarde heeft prins Philip een niet onaardige bijdrage geleverd.