Wat als... Marine Le Pen president van Frankrijk wordt?
Gianni Paelinck is redacteur bij VRT Nieuws. Hij volgt de Franse verkiezingen op de voet.
Neen. Althans, dat geven de peilingen aan en ook de meeste waarnemers gaan er niet van uit dat het Front National de volgende president van Frankrijk gaat leveren. Toch zal tegenkandidaat Emmanuel Macron het niet cadeau krijgen. En een "perfecte politieke storm" kan Marine Le Pen wel eens heel dicht bij de overwinning brengen.
In elk geval wordt het geen landslide-overwinning voor Macron, zoals in 2002 toen Jacques Chirac het met ruim 82 procent haalde van vader Le Pen. De tijden zijn veranderd. Dat Jean-Marie Le Pen de tweede ronde haalde, veroorzaakte 15 jaar geleden een enorme shock in Frankrijk. Wat volgde was een heuse diaboliseringscampagne tegen het FN en een massale oproep om voor Chirac te stemmen, met succes. Nu kraaide er haast geen haan naar dat Marine Le Pen de tweede ronde heeft gehaald. De de-diabolisering binnen het FN en de Front-Nationalisering van de Franse politiek en de Franse geesten hebben hun effect niet gemist.
De echte shock zou er deze keer komen als Le Pen het echt zou schoppen tot president. En helemaal ondenkbaar is dat niet. De FN-politica moet dan wel miljoenen extra stemmen zien binnen te rijven. Een eerste meesterzet in die richting is de alliantie met de burgemeester van de gemeente Yerres, Nicolas Dupont-Aignan, waarmee Marine Le Pen twijfelende rechts-conservatieve kiezers zou kunnen overtuigen dat ze geen schrik moeten hebben voor haar anti-Europaprogramma. Haar copy-paste van een speech van François Fillon is daar ook niet vreemd aan. Stap twee is de linkse kiezers weghouden van de stembus zondag door Macron af te schilderen als een vieze bankier van het systeem. Stap drie: de foutjes van Macron ten volle benutten met als orgelpunt een mediageniek moment volledig naar haar hand zetten. Het grote televisiedebat van deze avond tussen de twee kandidaten wordt dan ook gezien als een maker of een kraker. En wat als er voor zondag nog een terroristische aanslag gepleegd wordt?
Marine Le Pen als president van de Franse Republiek. Het is een scenario dat in de rest van Europa met argusogen wordt bekeken. Haar programma ademt dan ook anti-EU. De eerste internationale handeling van president Le Pen - zo klinkt het bij insiders - zou een trip naar Brussel zijn, om aan Europees Commissievoorzitter Jean-Claude Juncker een lijstje met Franse eisen af te geven. Geen traditionele reis naar Berlijn om de Frans-Duitse as te benadrukken en sowieso de aanzet tot het referendum over een mogelijke frexit. De exit van een stichtend lid en de tweede economie van het continent betekent zoveel als het einde van de Europese Unie.
Maar zelfs al stemmen de Fransen tegen een frexit - Marine Le Pen wil regeren "in de naam van het volk" -, dan nog worden het onzekere Europese jaren met Le Pen als president. Parijs zou veel minder naar Berlijn kijken en veel meer naar Moskou. Marine Le Pen erkent de annexatie van de Krim en komt zo lijnrecht te staan tegenover de Europese sancties tegen Rusland. En met een Franse terugtrekking uit het commando van de NAVO staat Europa defensief een stuk zwakker. Bovendien belooft Le Pen op economisch vlak een protectionistisch beleid. France First: weg met de internationale handelsverdragen en een - intussen weliswaar afgezwakte - rebonjour aan de Franse frank. Bedoeling is om de Franse bedrijven competitiever te maken, maar economen vrezen voor de koopkracht van de Fransen, een explosie van de Franse staatsschuld en een bloedbad op de beurzen.
Een geïsoleerd of zelfs ex-EU-Frankrijk baart dus zorgen. Het zou nefast zijn, niet het minst voor ons land. Frankrijk is onze tweede handelspartner, goed voor 55 miljard euro aan export vorig jaar. Ter vergelijking: het Verenigd Koninkrijk volgt voor ons pas op de vierde plaats met goed 31 miljard.
Kan Marine Le Pen dat allemaal zomaar beslissen zodra ze president is? Er wordt wel eens geopperd dat de president van de Franse (Vijfde) Republiek almachtig is. Er bestaat inderdaad zoiets als de "presidentiële praktijk" waarbij de chef van de staat de macht naar zich toetrekt. Maar dat is enkel mogelijk als de meerderheid in het parlement van dezelfde kleur is als de president. In dat geval heeft de president alle vrijheid om zijn of haar programma uit te voeren.
Laat net dat een probleem zijn voor het Front National. Bij de vorige parlementsverkiezingen in 2012 kon de partij amper twee verkozenen naar de Assemblée in Parijs sturen. De parlementsverkiezingen van komende juni kondigen zich positiever aan: het FN zou zijn députés moeten kunnen verveelvoudigen. Maar een garantie op een absolute meerderheid in het Parlement heeft Marine Le Pen hoegenaamd niet en op brede steun bij de traditionele partijen zal ze ook niet moeten rekenen. De fameuze cohabitation dient zich dan aan: regering en parlement hebben in dat geval een andere meerderheid dan het Elysée. En dan ligt de macht in de handen van de eerste minister.
De kans bestaat dat we op die manier voor het eerst in de geschiedenis van de Vijfde Republiek een president zullen zien die vanaf het begin van zijn mandaat met handen en voeten gebonden zal zijn, voor vrijwel alle beloofde programmapunten. Meer nog: huidig PS-premier Bernard Cazeneuve is grondwettelijk niet eens verplicht om ontslag te nemen in de periode tussen de presidentsverkiezingen en de parlementsverkiezingen. De vernedering voor Le Pen zou haast niet groter kunnen zijn.
Voor Marine Le Pen - en in zekere mate ook voor de partijloze kandidaat Emmanuel Macron - worden de parlementsverkiezingen van volgende maand dus minstens even belangrijk als de presidentsverkiezingen zelf.
De onmachtige president krijgt in een cohabitation wel oplossingen toegereikt, maar het zijn eerder schijnoplossingen. Hij of zij kan bijvoorbeeld tegen de meerderheid van het parlement in een eigen regering samenstellen. Maar de parlementsleden kunnen die regering naar huis sturen, waarop de president dan weer - kat-en-muisspelgewijs- nieuwe parlementsverkiezingen kan uitroepen. En ja: via een referendum - bijvoorbeeld over Europa - zou Marine Le Pen het parlement buitenspel kunnen zetten. Maar ook dan heeft ze ofwel de premier nodig, ofwel liefst 4,5 miljoen handtekeningen van kiesgerechtigde gewone Fransen.
Tenzij zijn of haar partij een absolute meerderheid haalt bij de parlementsverkiezingen of tenzij hij of zij akkoorden kan sluiten met andere partijen, dreigt de volgende president van Frankrijk bitter weinig te zullen kunnen uitvoeren van het beloofde programma. Bovendien hangt het risico van een blokkerende cohabitation de volgende vijf jaar als een zwaard van Damocles boven onze zuiderburen. In dat geval dreigt Frankrijk - en bij uitbreiding heel Europa - (verder) te verzwakken.
