"Aux urnes citoyens": dit is de inzet van de historische presidentsverkiezingen

Verkiezingen krijgen wel vaker het predicaat "historisch" mee. Maar de inzet van de presidentsverkiezingen bij onze zuiderburen kan moeilijk overschat worden. Frankrijk - en mogelijk ook Europa - zal hertekend worden.
analyse
Analyse

Gianni Paelinck is redacteur bij VRT Nieuws. Hij volgt de Franse verkiezingen op de voet.

De Fransen zoeken hun heil bij extremen

Er heerst een gevoel van ontreddering over de toestand van de Franse Republiek: werkloosheid, migratie, terreur. Wie zal "France great again" maken? Het is niet ondenkbaar dat de Fransen daarvoor twee kandidaten naar voren schuiven die geen lid zijn van traditioneel links (PS) of traditioneel rechts (Les Républicains LR).

Dat zou op zich al historisch zijn en mogelijk het einde inluiden van het hardnekkige klassieke tweepartijenstelsel bij onze zuiderburen. Du jamais vu. De Parti Socialiste dreigt dan te imploderen en bij Les Républicains zullen de partijclans in dat geval elkaars rekening vereffenen.

De Fransen snakken inderdaad naar verandering. En ze zoeken daarvoor volgens de peilingen hun heil bij de extremen: de radicaal-linkse Jean-Luc Mélenchon (La France insoumise), de extreemrechtse Marine Le Pen (Front National) en Emmanuel Macron (En Marche), die ook wel eens de kandidaat van het extreme centrum wordt genoemd. Al mogen we François Fillon (LR) zeker niet afschrijven. 

Argusogen in Brussel

Wie in elk geval met argusogen naar Parijs kijkt, is de Europese Unie. Want als de eerste ronde wordt gewonnen door Mélenchon en Le Pen, krijgt Frankrijk sowieso een president die een "frexit" genegen is. Voor Mélenchon is de Europese Unie te liberaal en te asociaal, voor Le Pen staat de EU symbool voor (te) open grenzen en is het de vijand van de nationale soevereiniteit. Als na het Verenigd Koninkrijk ook de tweede economie van het continent - en stichtend lid - de Europese Unie zou verlaten, is het maar zeer de vraag of de EU dat zal overleven.

Maar er is ook hoop voor de pro-Europa-mensen. Topfavoriet Emmanuel Macron voert een pro-Europese koers. Het contrast kon niet groter zijn: toen Marine Le Pen te gast was in het TF1-journaal, eiste ze dat de redactie de Europese vlag verwijderde uit het decor. Een dag later stond Macron trots te zwaaien met diezelfde vlag. In heel Europa steekt het euro-scepticisme de kop op. Met Macron als president van Frankrijk zou het Europese project nieuw leven ingeblazen worden.

AFP or licensors

Wie zal ons beschermen?

De volgende president van Frankrijk zal ook antwoorden moeten geven op drie belangrijke vragen die de Fransen bezighouden: "Wie geeft mij werk?", "Wat met de Franse identiteit?" en "Wie beschermt mij?". De keuze voor een kandidaat zal in die zin ook de keuze voor een nieuw samenlevingsmodel voor Frankrijk zijn: het protectionisme van Le Pen, de open samenleving van Macron of de installatie van een Zesde Republiek met meer macht voor het gewone volk zoals Mélenchon belooft.

De vraag naar bescherming stelt zich overigens meer dan ooit na de aanslag tegen een politieagent op de Champs-Elysées. Een game changer noemden sommigen het, want tot donderdagavond was het thema terreur wat op de achtergrond gebleven tijdens de presidentiële campagne. Het lijdt geen twijfel dat vooral de rechtse kandidaten daar voordeel uit kunnen halen. Jazeker, Marine Le Pen van het Front National.

Maar ook - en misschien wel vooral - de traditioneel rechtse François Fillon (LR). Ook hij belooft een harde aanpak van terrorisme en strikte maatregelen voor migratie, zij het minder extreem dan Le Pen. En bovendien; hebben Fransen in tijden van nood geen nood aan een staatsman met ervaring? Die troef probeert de ex-premier alvast uit te spelen, zeker nu hij na de schandalen rond de vermeende fictieve jobs van zijn vrouw opnieuw wat winst boekt in de peilingen. 

Onvoorspelbaar

Vraag aan Frankrijk-kenners wie het zal halen, het antwoord zal unisono zijn: "Niet te voorspellen". Van de in totaal elf presidentskandidaten, zijn er vier die volgens de peilingen kans maken om door te stoten naar de tweede ronde en uiteindelijk president te worden: Macron, Le Pen, Fillon en Mélenchon. De verschillen tussen die vier zijn klein, verwaarloosbaar zelfs.

Bovendien zijn nog een ongezien aantal Fransen onbeslist: een kwart van onze zuiderburen zal zijn keuze allicht in het stemhokje zelf maken. Cruciaal zal de opkomst zijn. Fransen zijn niet verplicht om te gaan stemmen. Dat speelt in het voordeel van kandidaten met een vaste kiezersbasis, zoals Marine Le Pen en François Fillon. Voor "het fenomeen" Macron zou een lage opkomst minder goed nieuws zijn. En dat is nu net iets wat niet gemeten wordt in peilingen.

De factor onvoorspelbaarheid zal overigens niet meteen verdwijnen wanneer we na de tweede ronde op 7 mei zullen weten wie de nieuwe president wordt. Hij of zij zal moeten samenwerken met een parlement. Dat parlement wordt in juni gekozen, en voor kandidaten als Le Pen, Macron of Mélenchon wordt het niet evident om ook daar een meerderheid te halen. Fillon kan dat wel, maar zal hij nog genoeg morele superioriteit hebben zijn veeleisende maatregelen door te drukken?

De Fransen staan voor een moeilijke keuze. Ja, "historisch" is wel degelijk het predicaat dat op deze Franse presidentsverkiezingen mag gekleefd worden. 

Meest gelezen