Maakt de Turkije-rel Geert Wilders nog sterker bij de verkiezingen?

Welke invloed hebben de merkwaardige rellen en forse uitspraken over de "Turkije-rel" bij de verkiezingen woensdag in Nederland? "Alleen halvegaren en journalisten geloven in opiniepeilingen", zeggen ze daar. Wordt Geert Wilders slapend rijk?
analyse
Analyse

Ivan Ollevier is journalist buitenland bij VRT Nieuws. Hij is nu in Nederland om de verkiezingen van woensdag te volgen.

De rellen in Nederland en de felle discussies tussen Turkije en Nederland verhevigen de electorale krachtmeting tussen rechts en extreemrechts nog meer. Het is nog niet zo lang geleden dat de rechtsliberale VVD, de Volkspartij voor Vrijheid en Democratie, zoals die voluit heet, zichzelf gelukkig mocht prijzen met het rechtse monopolie.

Nu verdringt een handvol partijen, van groot tot klein, elkaar aan de rechterzijde. En waar zit traditioneel links? Vertoont dat nog enig teken van leven? Er zijn alvast veel lijsttrekkers in Nederland (zie foto hieronder).

De PVV van Geert Wilders

Laten we ze eens oplijsten. Behalve de VVD van Mark Rutte is er uiteraard nog de Partij voor de Vrijheid van Geert Wilders. Toen die enkele jaren geleden een smadelijke nederlaag leed, dacht iedereen dat Wilders' politieke dagen geteld waren. Ik herinner me een bijeenkomst in een Haags cafĆ©, waarbij hij toen met veel zelfvertrouwen zei: ā€œWe komen terug.ā€ En nu staat hij er. Wilders is erin geslaagd om van deze verkiezing een referendum over Ć©Ć©n thema te maken: Wilders zelf, met name.

Vorige zaterdag waren de rellen nog niet eens begonnen toen hij twitterde over de ā€œ500 allahu akbar gillende Turken in Rotterdamā€. Hij kon zich op de borst slaan dat hij al jarenlang hiervoor gewaarschuwd had en dat hij de komst van een Turks politicus naar Nederland op de politieke agenda had geplaatst.

Maar maakt Wilders het op 15 maart ook waar? Sympathie opwekken bij de boze Nederlander is Ć©Ć©n ding, die boze burger ook naar de stembus krijgen is een andere zaak. Opiniepeilers geven hem nog altijd een hoge score, maar zoals een gezegde aan het Haagse Binnenhof luidt: ā€œAlleen halvegaren en journalisten geloven in opiniepeilingen.ā€

De VVD van Mark Rutte

Mark Rutte is een behoorlijk populaire minister-president. Hij is ook een charmante man, voortdurend blakend van optimisme en vrolijkheid, maar veel Nederlanders verwijten hem zijn verbroken verkiezingsbeloftes.

De Nederlandse economie draait als een strandcarrousel in Scheveningen, maar de gemiddelde Nederlander heeft er de voorbije vijf jaar weinig koopkracht bij gekregen. Op markten en op straat hoorde ik telkens weer dat ene verwijt: dat hij onbetrouwbaar is, dat hij uit zijn nek kletst, en dat hij beloftes doet die hij niet waarmaakt.

Aan het begin van de Turkse crisis kon hij nog met zijn spierballen rollen, maar zaterdagavond bleek op pijnlijke wijze dat hij de Turkse minister de toegang tot het land had geweigerd, om dan uiteindelijk precies de rellen op zijn bord te krijgen die hij met zijn beslissing gehoopt had te vermijden.

De CDA van Sybrand Buma

Rutte en Wilders zijn de twee hoofdrolspelers aan de rechterzijde, met de christendemocraat Sybrand Buma van het CDA die er als een satelliet omheen cirkelt. Die trekt kiezers aan die niet ongevoelig zijn voor het anti-islamdiscours maar die de taal van Rutte en Wilders iets te scherp vinden.

Buma predikt een ā€œmoralistische revolutieā€. In het kielzog van het CDA zwemt nog een tweetal christelijk geĆÆnspireerde partijen mee. Ze zijn klein, maar ze zijn een vaste waarde in de Nederlandse politiek: de Staatkundig Gereformeerde Partij, de oudste partij van het land, uitgesproken conservatief, en de iets gematigder ChristenUnie. Die leunt op een aantal themaā€™s zelfs aan bij de linkerzijde (wat immigratie betreft, bijvoorbeeld), ware het niet van haar streng-protestantse achtergrond.

Klein rechts geweld van ...

De restpartijen op de rechterzijde lijken iets te hebben van een uiteenvallend Hollands kerkgenootschap: de Hervormde Kerken en de Hersteld Hervormden die zich afscheidden van de Gereformeerde Kerken, die zich opsplitsen in onder meer de Gereformeerde Kerken Vrijgemaakt, of de Gereformeerde Gemeenten in Nederland en de Gereformeerde Gemeenten Nederland buiten verband, allebei behorend tot de bevindelijke strekking.

Enzovoort. Bent u er nog?

Zo is er nog wel een tiental genootschappen. Het zal vast een Nederlands verschijnsel zijn, want de restpartijen vertonen eenzelfde beeld: er is het Forum voor Democratie, een intellectueel-conservatieve partij met een eurosceptische agenda; en er is de partij Voor Nederland, even eurosceptisch als Wilders en het Forum maar met een belastingpolitiek (hij pleit voor een vlaktaks van 25 procent) die je gerust heel rechts kunt noemen (in tegenstelling tot Wilders, die niets onverlet laat om zichzelf te presenteren als de woordvoerder van de gemarginaliseerde, vergeten Nederlander).

En links van ...

Al dat jonge rechtse geweld heeft links in de verdediging gedrongen. Nu zou je denken dat het succesvolle economische beleid van het rechtsliberale-sociaaldemocratische kabinet-Rutte ook diens coalitiepartner de Partij van de Arbeid ten goede komt.

Vergeet het maar. Vermoedelijk wordt de PvdA de grote verliezer van deze verkiezingen. De partij met de eerbiedwaardige geschiedenis die zoveel premiers leverde, die mede de architect was van de Nederlandse welvaartsstaat, stevent af op een totale schipbreuk.

Ze betaalt de prijs voor een samengaan met haar ideologische tegenstander, een huwelijk waarbij ze het grootste deel van haar standpunten moest inslikken. De rivaal op haar linkervleugel, de Socialistische Partij met haar vermoeide leider Emile Roemer, doet het niet veel beter.

Groenlinks van Jesse Klaver: de nieuwe linkse leider?

Links heeft een new kid on the block. En dat kid mag je letterlijk nemen: het is de dertigjarige voorman van GroenLinks, Jesse Klaver. Die steekt niet onder stoelen of banken dat zijn partij klaar is om mee te regeren.

Dat is nieuw bij GroenLinks. Klaver heeft uitstraling en charmeert. Zijn toespraken, die hij steevast ā€œmeet-upsā€ noemt, hebben veel weg van popconcerten. Hoop, optimisme, verandering, dat zijn de ordewoorden van Klavers campagne.

Traditionele GroenLinksers vinden hem vaak te glad, te Amerikaans, en politieke tegenstrevers vinden hem onrealistisch. Maar Klaver maakt zich sterk dat GroenLinks het leiderschap op de linkerzijde straks kan overnemen van de PvdA.

En dan nog D66, linksliberaal

In dit land van de middelpuntvliedende krachten bezet het linksliberale D66 eenzaam het centrum. Drie verkiezingen op een rij zonder kabinetsdeelname heeft hun leider Alexander Pechtold nu achter de kiezen.

ā€œAls het mij niet lukt om D66 in het kabinet te krijgen, dan hebben we verlorenā€, liet hij een kleine maand geleden in de NRC optekenen. Toen ik hem tijdens het weekend in Rotterdam kon spreken, schaarde hij zich vierkant achter de regering in haar besluit geen Turkse minister in Nederland binnen te laten.

Hij beseft heel goed dat de rellen in Rotterdam de tweestrijd tussen Rutte en Wilders alleen maar kunnen versterken, maar Pechtold is een van de meest principiƫle partijleiders in de Tweede Kamer en maalt niet om opportunistische stellingnames.

Het is bekend dat hij het liefst een centrumlinkse coalitie aan het Binnenhof zou zien. De ochtend van 16 maart zal hij kunnen beginnen te rekenen om te zien of zijn deelname aan de regering een mathematische mogelijkheid wordt. Gezien de versplintering in de Nederlandse politiek wacht hem een moeilijke optelsom.

Meest gelezen