Björn Soenens één maand in de VS van Trump: je ziet hier vreemde dingen gebeuren

Björn Soenens is Amerikacorrespondent voor VRT Nieuws. Hij woont in New York maar werkt en reist in heel de VS.

Eén maand Donald Trump president van de VS. Het was als een wervelende rotrit op de roetsjbaan. Trump zorgt ervoor dat correspondenten geen leven meer hebben, hoorde ik een collega zeggen. Elke vier uur een nieuwe onthulling, of een nieuwe crisis. Een onwaarschijnlijke kroniek.

Donald Trump heeft de wereld veranderd.

Op amper 1 maand tijd. Hij is voortdurend in het nieuws, iedereen praat over hem, hij doet gemoederen nooit bedaren, maar altijd koken. De geesten en de emoties staan op scherp. Trumps ultieme doel is bereikt: minstens 24 uur per dag wereldberoemd zijn.

Trump heeft iedereen wakker geschud.

Hij heeft bij grote happen van de bevolking nieuw enthousiasme ontketend door de controversiële dingen die hij doet, door de onrust die hij zaait. De feministen schieten weer in actie (de pink pussy-mutsen zie je overal opduiken, en de vrouwenmars was redelijk historisch van omvang, één dag na de inauguratie).

De studenten roeren zich, de immigranten verzetten zich, de moslims komen op straat, de Democraten vinden een nieuwe adem. Zoals oud-vakbondsleider en songwriter Joe Hill ooit zei: ‘Don’t mourn, organize’. Het gebeurt in het hele land. Er is georganiseerd verzet.

Maar vergeet ook niet: zijn fans en zijn kiezers blijven van hem houden, ver weg, in de diepe binnenlanden van Amerika. Ook al komen basiswaarden van het Amerikaanse model onder vuur te liggen onder deze nieuwe president: vrije meningsuiting, de rechtsstaat, scheiding der machten, en elementair burgerfatsoen zijn niet langer vanzelfsprekend.

De kranten zien hun oplages voor het eerst sinds lang weer omhoogschieten, de tv-journaals hebben een pak meer kijkers, komische programma’s zoals Saturday Night Live bereiken de hoogste pieken in 20 jaar. Auteurs die stilaan aan het verstoffen waren, zoals George Orwell en Hannah Arendt, worden weer verkocht én gelezen.

Ja, de geesten staan op scherp.

Een ingedommelde natie is wakker. Trump gaf eerst de vergeten Amerikaan een stevige por, en won de verkiezingen. En nu hij in het Witte Huis zit, zijn ook alle anderen wakker. Je ziet vreemde dingen gebeuren. Hoe meer Trump bijvoorbeeld Obamacare wil afschaffen, hoe populairder plots de wet (voor het eerst!).

Je ziet hele vreemde dingen gebeuren.

Bedrijven die worstelen met hun houding tegenover de nieuwe president. Bloednerveus lopen ze door dreigende tweets van de president. Denk aan warenhuisketen Nordstrom dat de toorn van Trump over zich heen kreeg toen het de modeproducten van Trumpdochter Ivanka uit de rekken nam.

Er gebeuren rare dingen. Actrice Lena Dunham, de ster uit ‘Girls’ – dat aan zijn laatste tv-seizoen is begonnen – bekende in de krant dat ze door haar frustraties en woede over wat haar nieuwe president doet, eindelijk is vermagerd. Eaten by Trump.

Wie kende vroeger de naam van de woordvoerder van de president?

Alleen ingewijden. Kent u nog Josh Earnest? Ik denk het niet (en ik neem het u geenszins kwalijk). Maar Sean Spicer is amper vier weken woordvoerder, en nu al een cultfenomeen. Zijn dagelijkse persbriefings overdag zijn nu al populairder dan een nieuwe aflevering van The Bold and The Beautiful.

Op dag één begon zijn roem al toen hij beweerde dat de inauguratie de drukst bijgewoonde ooit was. Die uitspraak leidde de geboorte in van de zogenaamde alternatieve feiten. Melissa McCarthy heeft Spicer wereldberoemd gemaakt met haar persiflage in Saterday Night Live. Onsterfelijke quotes gingen viraal - de hele wereld rond:

“Ik bied mijn excuses aan aan mezelf voor de wijze waarop jullie me hebben behandeld. En die excuses worden niet aanvaard.”

In het verse tijdperk-Trump loopt elkeen op de toppen van zijn tenen. Dat merk je en voel je, zeker in een stad als New York, waar ik nu woon. In de metro, in de winkel, op café. New York houdt niet van ‘hun’ Donald, ook al is Trump Tower tegenwoordig écht wel een toeristisch curiosum geworden. Je geraakt er enkel nog binnen via een metaaldetector en zwaarbewapende agenten. Je kunt er beroemde mensen of zakenlui of politici tegenkomen in de bar. Zelf botste ik aan tegen de zoon van Donald, Eric Trump.

In New York hoor je Trump wel eens noemen bij zijn bijnaam. The Short Fingered Vulgarian. Die handjes en vingers blijven een voorwerp van spot. Trump is al altijd het voorwerp van spot geweest. Maar hij is nu wel de president.

En hij wekte met het tijdelijke inreisverbod enorme woede op in een immigrantenland als Amerika. In het MOMA (Museum voor Moderne Kunst) in NY zijn zelfs schilderijen van Cézanne, Picasso en Matisse tijdelijk vervangen door hedendaagse kunst uit Iran, Irak en Soedan.

Zelfs Shakespeare in the Park verandert dit jaar zijn programmatie en opent met Julius Caesar, over een populist die zoekt naar de absolute macht.

Ik voel ook de enorme druk in mijn werk als correspondent. Elke dag veel vragen, van alle media, de klok rond. Trump beheerst alles, tenzij er een bijklussende Kamervoorzitter in eigen land even de aandacht overneemt. Het presidentschap van Trump lijkt niet meer op een politiek bedrijf, maar op melodrama.

Er verschijnen verhalen over de president die eenzaam (tijdens de week zit Melania in New York) door de gangen van het Witte Hus dwaalt, verhalen over Trump die het medicijn Finasteride neemt om z’n haar Trumpiaans te laten groeien, ook al zou Finasteride ook nare psychologische bijwerkingen hebben.

Er zijn zorgen over Trump.

Zijn presidentschap voelt bij momenten gênant aan. Een president die een lijst verspreidt van terreuraanslagen die volgens hem amper nieuwsaandacht kregen: Brussel, Orlando, Nice, Parijs. Hallo? Een president die het niet nodig vindt een briefing bij te wonen in de crisiskamer van het Witte Huis wanneer de missie van een speciaal commando in Jemen fout loopt? Het is een beetje chaos aan Pennsylvania Avenue, 1600.

Er zijn zorgen over de president.

The New Yorker vraagt zich van de week zelfs af hoelang Trump het nog uithoudt. Hoelang hij zichzelf nog in de hand kan houden. Dit gaat tenslotte om de man die de macht heeft om de wereld te vernietigen. Hij leeft een leven van briefings, van memoranda en dat is ver voorbij de aandachtsboog van deze bijna 71-jarige president, zeggen ingewijden.

Hij heeft zichzelf door de vele crisissen niet meer in de hand. Hij tweet erop los, en eerlijk gezegd, soms is het echt presidentonwaardig. Zo blijft hij bijvoorbeeld de Democratische senator Elizabeth Warren systematisch Pocohontas noemen, ook in het bijzijn van haar collega’s (die zich vervolgens hullen in een stilzwijgend beschaamd naar de grond kijken).

De president is eenzaam, hij mist zijn kiezers.

Hij mist het gejuich van de fans als hij ‘let’s build that wall’ roept. Daarom gaat hij ook weer op een soort campagnetour, zelfs als president. Eerst halte: een loods in Melbourne, in Florida. De rode petjes met ‘Let’s make America great again’ zullen weer massaal aanwezig zijn. Moeten we hier nu blij of verdrietig van worden?

Politiek is ook techniek

45 presidentiële besluiten op één maand tijd, vaak slecht voorbereid, slecht uitgevoerd en slecht uitgelegd. Zoals founding father Benjamin Franklin ooit zei: ‘Great haste often makes great waste.’ Trump wou zo graag meteen tonen dat de verandering hem menens is, maar politiek bedrijven is ook vaak technisch.

Wat je doet en zegt, heeft gevolgen voor mensen, en daar moet je soms langer dan één dag over nadenken. Kijk naar de chaos na het inreisverbod. Kijk naar het afschaffen van Obamacare. Niemand die weet wat er in de plaats komt. Verandering wordt dan ontwrichting.

Om Trumps presidentschap te laten slagen is het eigenlijk simpel:

niet door een ramkoers tegen de rechters, niet door een inreisverbod voor moslims uit 7 landen; niet door oorlogje te spelen met warenhuisketen Nordstrom of met Toyota of Oreo, niet door kleine kleuterverwijten te sturen naar CNN of de New York Times, niet door komieken te beschimpen, niet door Jan en alleman als fake nieuws te bestempelen die iets anders durft te zeggen of te denken. Meneer Trump, u zult dit moeten leren aanvaarden: feiten zijn koppig, ze gaan niet vlug weg.

Als de nieuwe president wil slagen en Amerika weer groot wil maken, dan zijn dit enige ideeën:

Een deftige en betaalbare ziekteverzekering voor alle Amerikanen (daar liggen de mensen hier wakker van), banen creëren met een toekomst, door de bevolking te herscholen en bij te scholen, werk te maken (zoals u heeft beloofd) van betere bruggen, wegen, tunnels, een stabieler internet, betaalbaarder kinderopvang, minder bedrijfsbelastingen, deftige minimumlonen (meer dan 2,13 dollar per uur zoals nu het geval is voor mensen die fooien kunnen krijgen). Alleen zo gaat Amerika weer blij worden en groots, en daar was het u allemaal om te doen, toch?

Ach, die discussie, omzeggens elke dag hier, over echte feiten en fake news, het maakt zo moe. Dit zijn nog wat niet-alternatieve statistieken, redelijk onontkoombaar en onwrikbaar.

Tussen 1975 en 2015 hebben 1,34 miljoen Amerikanen het leven verloren door wapens: moorden, zelfmoorden, ongelukken met wapens. Eén komma vierendertig miljoen, u leest het goed. In dezelfde periode heeft geen enkele inwoner uit de 7 landen van Trumps inreisverbod een terreurdaad gesteld met dodelijke gevolgen. Niet één. Onnoemelijk veel meer mensen sterven in de VS door van de ladder te vallen, van de trap te donderen, in een badkuip te verdrinken, dan door daden van terreur.

Een beetje stout zou je dus kunnen zeggen dat we ons politiek soms nogal opwinden over de foute zaken, dat we worden afgeleid door het nieuws of door furieuze tweets die er niet toe doen. De echte realiteit blijft soms fel onderbelicht.

Zo hoorde ik het verhaal van Mona Hanna-Attisha in de New York Times, over haar werk als dokter in Flint, Michigan. Hoe ze als kinderarts ontdekte hoe het kraantjeswater duizenden kinderen vergiftigde door het lood en de roest in de leidingen. Ze dwong de overheid tot het zuiveren van het water, om veel verdere miserie te voorkomen. Een heldendaad.

Maar Mona voelt zich nu bedreigd en belaagd, want ze is een eerstegeneratie-immigrante uit Irak, een van de geviseerde landen van president Trump. Weet u trouwens dat zeker 10.000 dokters in de VS afkomstig zijn uit een van de zeven geviseerde landen?

Intussen overschaduwt schandaalsfeer het jonge presidentschap van Donald Trump. We weten nog altijd niet of alle contacten van Trumpmedewerkers met geheime agenten uit Rusland ongeoorloofd waren, of ze de verkiezingen wilden vervalsen. We weten niet of veiligheidsadviseur Michael Flynn in opdracht van Donald Trump zelf belde naar de Russische ambassadeur over het verlichten van sancties. We weten niet hoe chanteerbaar Trump is door de Russen.

De Ruslandaffaire is een tikkende tijdbom onder het presidentschap van Trump. Mogelijk zijn zwanenzang, zijn Watergate. Denk aan de woorden van Nixon tijdens Watergate:

"People have got to know whether their president is a crook or not…"

Intussen blijft al dat andere werk, om Amerika op te lappen, gewoon liggen. Wat zonde is, vooral voor al die Amerikanen met grote verwachtingen. De journalistiek en de politiek zullen helderheid moeten brengen. Anders wordt het voor Trump en voor Amerika de hel of hoogwater.

Hoe moet het nu verder? Zoals de romanschrijver Robert Coover ooit schreef:

"There are no happy endings, kid. Just these moments."