Politieke schandalen: de rode draad is altijd geld - Ivan De Vadder

Ivan De Vadder is Wetstraatwatcher voor VRT Nieuws. Hij maakt en presenteert ook het programma "De afspraak op vrijdag".

Moeten parlementsleden wel betaald worden? Het was een vraag die de leden van het Nationaal Congres, de voorloper van het Belgische parlement, zich stelden. Parlementsleden waren in die tijd welgesteld, en konden zich veroorloven om hun mandaat te beschouwen als een vorm van prestige, zonder dat daar een vergoeding tegenover stond.

Het is pakweg na de invoering van het algemeen stemrecht – en dus, o ironie, na de komst van de socialisten in het parlement - dat het stilaan evident wordt dat ook parlementsleden een vergoeding konden opstrijken. Na de invoering van het algemeen stemrecht maken namelijk ook gewone ‘burgers’ hun opwachting in het parlement.

Die evolutie is verdergezet. Intussen pleiten de parlementsleden ervoor om hun statuut gelijk te schakelen met dat van pakweg een ambtenaar. Zo heeft het Vlaamse parlement de pensioenregeling van de parlementsleden geschoeid op de leest van de regeling voor ambtenaren.

In één adem vragen de parlementsleden intussen ook om een werkloosheidsvergoeding (naast de al bestaande uittredingsvergoeding).

Die beroepspolitici dreigen de voeling met de werkelijkheid te verliezen, vooral wanneer ze het over geld hebben. Zo liet Louis Michel, Europees parlementslid voor de MR, zich verleden week in een interview ontvallen dat hij een wedde van 4.800 euro netto voor een Belgische parlementslid beschouwde als een ‘salaire de misère’. Vrij vertaald: als een miserabel inkomen dus.

De uitspraak lokte heel wat verontwaardiging uit, onder meer bij een lerares die opmerkte dat dit ‘miserabel inkomen’ wel werd opgehoest door belastingbetalers, van wie de meesten veel minder verdienen dan die 4.800 euro netto.

Het is dezelfde verontwaardiging die in Wallonië de afwikkeling van het Publifinschandaal heeft gevoed. In de intercommunale Publifin, maar vooral in het dochterbedrijf Nethys, hebben lokale politici riante vergoedingen opgestreken in adviesraden, soms zelfs zonder aanwezig te zijn geweest op vergaderingen.

De verontwaardiging wordt aangewakkerd door een sterk opkomende oppositiepartij PTB (PVDA in Vlaanderen), die er steevast een punt van maakt om aan te geven dat hun parlementsleden rondkomen met minder dan 2.000 euro netto (al storten ze de rest van hun parlementaire vergoeding wel in de partijkas, voor alle duidelijkheid). De soberheid steekt schril af tegen de ‘graaicultuur’ van de traditionele partijen in het Publifinschandaal.

Er komt nu toch een parlementaire onderzoekscommissie van het Waals Parlement naar het Publifinschandaal. Vorige week vonden PS en CDH, de meerderheidspartijen in het Waals Gewest, nog dat een speciale commissie volstond om het schandaal rond de Luikse intercommunale uit te spitten.

Intussen heeft dat schandaal ook een Vlaamse uitloper. Via dochterbedrijf Publilec en de vennootschap Publipart hebben ook schepenen uit Gent vergoedingen opgestreken. Weliswaar minder hoog dan in het Waalse schandaal, en wel degelijk in ruil voor een tegenprestatie.

Maar de bedragen liggen veel hoger (1.600 euro per vergadering) dan de gangbare 205 euro per vergadering die een Vlaams decreet oplegt. De bekendmaking van de vergoedingen zorgt uiteindelijk voor het ontslag van SP.A-schepen Tom Balthazar, de man die ook tot lijsttrekker was benoemd van het SP.A-Groenkartel bij de gemeenteraadsverkiezingen van 2018 in Gent.

Dat ontslag zorgt voor een kleine politieke aardverschuiving in Gent. Het politieke speelveld ligt weer helemaal open. Groen – dat in kartel zit met SP.A in Gent - pleit al langer voor een ‘nieuwe politieke cultuur’. Affaires als het Optimaschandaal liggen moeilijk bij de achterban van Groen, en die houding werd na de Publipartaffaire alleen maar strakker.

De twee kartelpartijen hebben – in een poging om de politieke geloofwaardigheid van het kartel te redden - gisteren al een reeks maatregelen bekend gemaakt. "Groen staat voor een eerlijke en transparante politiek. Absolute duidelijkheid over mandaten van politici is daar een essentieel onderdeel van", aldus de Groenen. SP.A-voorzitter John Crombez maakt al zijn mandaten en verloning bekend, en roept alle politici op hetzelfde te doen.

De vraag blijft of dit soort maatregelen de kiezer intussen kan overtuigen van de herboren geloofwaardigheid van politici. Want als kiezer word je om de oren geslagen met politieke schandalen in binnen- en buitenland. En de rode draad is altijd geld.

Frankrijk

Het Franse satirische blad Le Canard Enchaîné onthulde vorige week dat Penelope Fillon tussen 1988 en 2013 ruim 900.000 euro verdiend zou hebben als parlementair medewerkster van haar man. Op zich geen probleem, ware het niet dat Penelope Fillon nooit die job effectief zou hebben uitgevoerd.

Duitsland

Der Spiegel legt een affaire bloot die draait rond voormalig Europarlementsvoorzitter Martin Schulz’ medewerker Markus Engels. Engels werkte officieel in Brussel, maar was vanaf 2012 de facto grotendeels actief in Berlijn.

Dat leverde hem een maandelijkse buitenlandvergoeding op van 840 euro, terwijl hij via die constructie zijn aanwezigheid in Berlijn ook als dienstreis kon inbrengen – in 2012 goed voor 16.621 euro. 

Het was Tom Balthazar die boven zijn ontslagbrief schreef. "Zonder vertrouwen kun je niet overtuigen." Dat zou wel een visionaire uitspraak kunnen zijn.