Brussel nationaal stuit op regionale grenzen - Ton van Lierop

Ton van Lierop is redacteur Economie bij VRT

De nachten duren langer in Brussel. Misschien ook voor het uitgaansleven of horecabezoek, maar zeker in de administratieve visie van de Brusselse regering. Om geluidsoverlast van de luchthaven te voorkomen, duurt de Brusselse nacht tot 7 uur 's ochtends. Dat is al jaren geleden zo afgesproken. Pas na zeven uur mogen vliegtuigen de vooraf vastgestelde aanvliegroutes gebruiken.

Wie vroeger vliegt, riskeert een boete. Brussel deed daar tot nu toe nooit echt heel moeilijk over. In de hoofdstad werden regels niet altijd zo nauw genomen. Een beetje arrangeren, nietwaar. Sinds begin dit jaar houdt de Brusselse regering wel voet bij stuk. Te vroeg vliegen, betekent een forse boete. Het arrangeren lijkt voorbij.

Door het inroepen van een belangenconflict heeft Vlaanderen die boetes voorlopig kunnen opschorten. Die periode loopt volgende week af, maar door de boeteprocedure niet correct aan te melden bij de Europese instanties, zouden de boetes ook daarna nog niet meteen aan te rekenen zijn.

Dat neemt niet weg dat na de stap van de Brusselse regering opnieuw en deze keer heel hard een alarmbel is afgegaan. De flamboyante topman van lage prijzenmaatschappij Ryanair Michael O'Leary zette op de hem eigen wijze het alarm radicaal in gang. Boetes in Brussel? Dan vertrekken we weer van de luchthaven, luidde kort door de bocht zijn parool. Althans: dan vlieg ik niet naar nieuwe bestemmingen vanaf Zaventem, maar vanuit Charleroi, stelde O'Leary.

De altijd graag regels aan zijn laars lappende O'Leary zegt per vlucht een boete van 6.000 euro te riskeren, als hij al vóór zeven uur in de morgen zou vliegen. “Dat is meer dan ik aan winst zou maken per vlucht”, aldus O'Leary. Meteen sprongen andere maatschappijen en de hele luchtvaartwereld in en rond Zaventem op de kar. Volgens ondernemersorganisatie VBO brengt het Brusselse besluit en bij uitbreiding de besluiteloosheid rond de nachtvluchten op termijn 60.000 banen in gevaar.

De werkgevers vinden de vakbonden aan hun zijde als het gaat om het economisch belang van de luchthaven. Dreigen met economische verliezen en het risico op het schrappen van banen, vaak voor laaggeschoolden die ergens anders niet snel aan de bak zullen komen, leidt ook meteen weer tot druk op de nationale politiek.

Brussel Nationaal danst politiek gezien al jaren op een erg dun koord. De luchthaven is van nationaal belang, maar overgeleverd aan de grillen en regels van regionale regeringen, die elkaar niet kunnen vinden. In Vlaanderen mag de nacht namelijk wel al om 6 uur ophouden. En Vlaanderen wil ook liever weer niet alle vluchten over het eigen grondgebied laten gaan.

De lasten en lusten moeten worden gedeeld. Vlaams minister-president Geert Bourgeois (N-VA) in het VRT-programma De Vrije Markt: "De mensen die naar Zaventem vliegen, shoppen in Brussel, eten in Brussel en er zijn banen voor mensen in Brussel. Niet alle lasten kunnen worden overgelaten aan Vlaams-Brabant."

Tegelijkertijd speelt op de achtergrond ook een ander regionaal belang mee. O'Leary zou volgens ingewijden in de luchtvaartwereld de discussie over geluidsnormen schalks gebruiken om in te gaan op een beter aanbod vanuit Charleroi. Het Waals Gewest zou Ryanair met al dan niet verkapte steun, bijvoorbeeld in de vorm van gunstige "slots" (periodes voor start- en landingstijden) of andere ondersteuning, naar Charleroi hebben gelokt.

De kleinere luchthaven Bierset probeert dan volgens experts weer vrachtvluchten vanuit Brussel naar Luik te lokken. De overslag van goederen van vliegtuigen op vrachtwagens levert dan ook daar weer banen voor laaggeschoolden op. Uitgerekend dit soort economisch stimuleringsbeleid is ook weer een materie voor de gewesten. Brussel Nationaal botst ook hier op regionale belangen.

Hoeveel laaggeschoolden, ook van allochtonen afkomst, in Brussel werken in de afhandeling van bagage en goederenoverslag, is niet precies bekend. Het zijn wel deze banen die snel in gevaar komen als luchtvaartmaatschappijen en vrachtvluchten Zaventem gaan mijden. Het ene Brusselse belang – het welzijn en de nachtrust van de plaatselijke bevolking – schaadt daarmee indirect een ander politiek speerpunt van de hoofdstedelijk regering: banen voor laaggeschoolde allochtonen.

De Brusselse regering wuift dat argument weg. Grotere politieke belangen hebben daarbij het overwicht. Défi, het vroegere FDF, voerde bij de verkiezingen in 2014 hard campagne rond het thema geluidsoverlast. Gebeten hond was toen CDH-staatssecretaris van Mobiliteit Melchior Wathelet, die door een aanpassing van regels het aantal vluchten over de hoofdstad en een deel van de Brusselse liet stijgen. Wathelet heeft de politiek inmiddels verlaten en CDH is in de Brusselse regering een coalitiepartner van Défi en wil niet achterblijven in het opjagen van de MR van Charles Michel.

In de Kamer riep de oppositie Michel donderdag al op om actie te ondernemen. Ook volgens Geert Bourgeois is de federale regering nu aan zet. Minister van Mobiliteit Francois Bellot (MR) moet volgens hem nu snel met een federale vliegwet komen. Zo snel zullen er in de tussentijd geen andere grote maatschappijen Zaventem gaan verlaten. Maar actie is wel geboden. Na de groeipool Antwerpen-Gent blijft Brussel Nationaal wel de tweede economische pijler van nationaal belang.