Alberto Vitale weet waarom Trump verkozen is. Jij ook?

Björn Soenens is VS-correspondent voor VRT Nieuws. Hij woont in Brooklyn, New York.

In Amerika is iedereen iets anders. Dit is een land dat gebouwd is op immigratie. Iedereen komt ergens elders vandaan. Alleen de indianen zijn oorspronkelijke Amerikanen. Al de rest is import.

In de gsmwinkel van T-Mobile maakte ik kennis met Matthew. Matthew heeft wortels in Polen, Duitsland en Oostenrijk, en hij is joods. Zijn collega Fouad is moslim. De mevrouw aan de kassa van de telefoonwinkel heeft Mexicaanse roots. De vrouw aan het loket van Citibank heet Stephanie Rodriguez. Haar ouders komen uit El Salvador. Iedereen is iets anders in de VS.

Enkele dagen geleden ontmoette ik Alberto Vitale. Alberto is intussen bijna 83 en woont al bijna een halve eeuw in Amerika. Alberto Vitale, een Italiaanse jood uit Turijn die met zijn ouders net voor de Tweede Wereldoorlog op de vlucht sloeg naar Egypte.

Het gezin Vitale vond in maart 1940 een veilig onderkomen in Caïro, toen nog een kosmopolitische wereldstad, met christenen, moslims en joden, met Russen, Italianen, en Duitsers, en Egyptenaren, vreedzaam naast mekaar. De tijden zijn veranderd.

Alberto ging begin jaren 50 terug naar Torino om er te studeren. Hij kreeg een baan bij het toen nog wereldberoemde Olivetti, wereldleider in schrijfmachines.

Maar het buitenland trok aan Alberto, en op zijn 23ste ging hij met een Fulbrightbeurs naar Amerika. De grote baas van zijn bedrijf, Adriano Olivetti, moedigde hem aan om nieuwe lucht op te snuiven, en nieuwe ervaringen op te doen. Alberto ging studeren op Wharton College, Penn State University, ook de alma mater van president Donald Trump.

Tussen twee studiesemesters door schreef Alberto naar 20 grote Amerikaanse bedrijven met de vraag of ze hem wilden ontvangen en rondleiden, hem dingen wilden leren. Alle 20 stuurden ze een antwoord, van IBM tot Firestone, van Dupont tot General Motors en Lockheed.

Het was 1957, en Amerika omarmde nieuwelingen en knappe koppen, om Amerika groot te maken. De grote bazen in eigen persoon leidden de jonge Alberto rond.

Dat was Amerika: de go-and-get-mentaliteit: je kan de lotto niet winnen als je hem niet invult. Je stoute schoenen aantrekken, je kans wagen, en winnen. Amerikaanse durf, en zo je kansen grijpen. Alberto Vitale klom de ladder op toen ‘zijn’ Olivetti de grootste Amerikaanse producent van schrijfmachines overnam, Underwood. Met de legendarische Panamvliegtuigen pendelde Alberto heen en weer tussen Italië en de VS.

Hij leerde snel zijn belangrijkste les: als je wilt weten wat er echt leeft, blijf dan dicht bij de vloer, praat met gewone mensen, met gewone arbeiders. Schurk niet te dicht tegen bazen aan, die soms in een ivoren toren leven, die zaken verdoezelen, niet zien, of niet willen zien. De mensen van de vloer weten hoe het echt is, hoe het écht werkt, en hoe het soms ook niét werkt.

Zo is overigens ook Donald Trump president geworden, door op zijn minst te doen alsof hij kan luisteren naar de gewone man, de gewone Amerikaan met zijn dagelijkse zorgen en beslommeringen. "Door dat te doen, kon Trump in het Witte Huis komen", vindt ook Alberto Vitale. Door te connecteren met de verwaarloosde, vergeten Amerikaan zonder stem. Daardoor heeft Clinton verloren: omdat ze de elite als barometer van haar denken gebruikte, en niet de kopzorgen van Joe Sixpack.

De Amerikaanse Droom: hard werken en vooruit komen. Dat kon nog in jaren 50 en 60 en 70. Hard werken en een dosis geluk. Dat overkwam Alberto Vitale omdat hij goed de Italiaanse familie Agnelli kende (de eigenaars van Fiat en Ferrari, en Chrysler).

De Agnelli’s kochten in Amerika het grootste pocketboekenbedrijf Bantam Books op. Alberto was al een halve Amerikaan geworden en maakte snel de overstap van de schrijfmachines van Underwood naar de boeken. Alberto Vitale werd uitgever. Zegt hij: "In het leven moet je de kansen grijpen die op je weg komen. Het leven brengt je vaak op plekken die je nooit had verwacht." Rijk werd Vitale bij Bantam Books door een neus te hebben voor het tijdsgewricht.

Midden jaren 80 – de Reagantijd – was er grote belangstelling voor het leven van grote managers, voor doeners, voor ondernemers. Zo kwam Vitale op het idee om de autobiografie uit te geven van Lee Iacocca.

Iacocca was al beroemd voor zijn werk bij Ford, toen hij de ontwikkeling stimuleerde van de Ford Mustang en de Ford Pinto. Maar echt baanbrekend en legendarisch werd hij pas toen hij het bijna failliete Chrysler weer op de rails kreeg bij het begin van de jaren 80.

Chrysler was op sterven na dood toen Iacocca er aan kwam in 1978. Met de introductie van de Dodge Caravan en de Plymouth Voyager kwam Chrysler helemaal terug. En met de hulp van de Amerikaanse regering, bij wie de charismatische luide prater Lee Iacocca 600 miljoen dollar ging lenen om de kwaadste dagen te overleven. Het lukte, het werd een succesverhaal.

Alberto Vitale liet Iacocca zijn verhaal opschrijven, en het werd de allergrootste bestseller voor Bantam Books in die tijd: 3 miljoen exemplaren verkocht in de VS, 20 miljoen wereldwijd. Vitale’s carrière schoot omhoog en even later werd hij de big boss van de grootste uitgeverij van Amerika, Random House.

Je neus en je gevoel volgen, de tijdsgeest op de staart trappen, daar worden successen van gemaakt. Kijk naar Vitale, kijk naar Trump.

Ik ontmoette Alberto Vitale in Flander’s House, in de New York Times Building op 8th Avenue: een kleine man, een gevatte man, een kwieke kleine Italiaan, nog altijd met een zwaar Italiaans accent, ondanks 50 jaar Amerika. Maar in de VS is dat geen probleem.

Lees verder onder deze foto van Vitale en Iacocca.

Ik ontmoette Alberto Vitale door een boekvoorstelling van de Vlaming Peter Vanham (‘Before I was CEO’). Ik maakte kennis met Alberto, die meteen to the point kwam, zonder omwegen. Vitale keek me zorgelijk aan. Hij sprak me over de grootste uitdaging van deze tijd: al die Amerikanen die willen werken, en geen werk hebben, toch aan een baan helpen. Hoe moet dat?

Miljoenen vinden geen baan, omdat ze niet bijgeschoold zijn, in deze tijd van robotisering en automatisering. "In de jaren 50 en 60 en 70 verliepen veranderingen in een tijdspanne van 20 jaar. Vandaag verandert het bedrijfsleven aan een razend tempo, bijna elke drie maanden. Wie niet geschoold is, valt uit de boot. Het zijn die mensen die voor Donald Trump hebben gestemd, omdat ze de globalisering niet kunnen verwerken. Ongeschoold kunnen ze geen fatsoenlijk Amerikaans bestaan meer opbouwen. Hoe doe je dat: concurreren met microchips en robots?’, vraagt Alberto Vitale zich af. "

"Regeringen en universiteiten hebben gefaald, door deze mensen niet verplicht te herscholen, zorg voor hen te dragen, hen een nieuw bestaan te bieden. Daarom zijn nu de populisten aan zet in onze wereld", zegt Alberto, "zij spiegelen de mensen met grote angsten voor de toekomst een bestaan voor dat lijkt op een ver, nostalgisch verleden, dat helaas nooit meer terugkomt."

"Een verhaal van eng nationalisme en protectionisme, een gebrek aan openheid, muren, en een valse culturele cohesie, helpen die achtergebleven Amerikanen geen meter vooruit," besluit hij.

Ik heb Alberto Vitale maar kort ontmoet. Maar het was een hevige ontmoeting, met een man die de wereld in ijl tempo heeft zien vervellen tot een onzekere, wankele wereld. Voor wie naar hem wilde luisteren, is de boodschap duidelijk.

Zoals de klusjesman in mijn appartementsgebouw mij van de week zei, hopend op een betere toekomst:

"From your lips to God’s ears, I pray he hears…"