2017: ’t Is nog ol nie noa de wuppe - Kristien Bonneure
Kristien Bonneure is VRT-journalist; ze presenteert ‘Bonus’ op Radio 1.
Hoe vreemd, de zuilen van de Beurs in Brussel zijn omwikkeld met kerstlampjes. Drie seizoenen geleden stonden de kaarsjes op de koude grond. Het was een jaar met een rouwrand. Maar ook met lichtjes. (Kristien Bonneure ziet alternatieven voor het cynisme.)
Maalbeek. Zaventem. Nice. Bagdad. Brexit. Trump. Aleppo. Berlijn. Een jaar om moedeloos van te worden, met misselijkmakend geweld, verdriet, haat, ongeloof, walging, schrik en beven. Maar mogelijk ook een jaar om te sublimeren en te transformeren in iets radicaal anders en beters.
De profundis
Antoine Leiris verloor zijn vriendin Hélène in de Bataclan in Parijs. Twee dagen na de aanslag zette hij een brief op Facebook:
“Vous n’aurez pas ma haine”. Ik zal niet met woede reageren op haat, beloofde de kersverse vader. “Vous voulez que j’ai peur, que je regarde mes concitoyens avec un oeil méfiant, que je sacrifie ma liberté pour la sécurité. Perdu. Même joueur joue encore”.
De brief werd dit jaar een boek, met dezelfde titel. Een verslag van de rauwste rouw die hij doormaakt met zijn zoontje. Aarzelend en moedig, maar zonder haat.
“We hebben de keuze”, sprak Kristin Verellen twee maanden na de aanslagen in Brussel, waarbij haar partner Johan om het leven kwam.
“Of we stappen in de neerwaartse spiraal van geweld die geweld oproept. Of in de opwaartse spiraal van geweld die liefde ontketent. Liefde die alles overstijgt.”
Mohamed El Bachiri, die zijn vrouw Loubna verloor in Brussel, heeft het over een ‘jihad van liefde, die de omhelzing zoekt om de vlammen van de wrok te doven’.
Vanuit het lijden van direct getroffen mensen, de profundis, klonk in 2016 een dwingende oproep om geen toeschouwer meer te zijn, niet lijdzaam te ondergaan. Keep calm and carry on? Hm, tot op zekere hoogte heeft onze Belgische nuchterheid wel geholpen om niet door te schieten in de angstige kramp.
Alles went, zelfs het dagelijkse duo para’s aan de ingang van je station. Maar tegelijk voel je aan je kleine teen dat het tijd is voor verandering. Als we doen wat we altijd hebben gedaan, krijgen we meer van hetzelfde.
Kiezen voor vrede
Midden september zaten tientallen mensen in stilte samen op het Muntplein in Brussel. Een open gezelschap. Wie dat wilde kon er –eventjes, of langere tijd- aan meedoen. De stilte zinderde en zoemde. Silence for peace, troost en solidariteit in een gewonde stad. Het was een bijzonder experiment.
Sinds de aanslagen komen op verschillende plaatsen mensen samen in ‘Cirkels’, http://www.wehavethechoice.com/ een initiatief van Kristin Verellen. Slachtoffers, nabestaanden, hulpverleners, iedereen die zich betrokken voelt. In een weldadige stilte krijgen verdriet en twijfel de ruimte.
Vrede werkt niet op afroep en valt ook niet uit de lucht. Komt niet uit de loop van een geweer, niet van een wettekst in het parlement. “La paix ça s’apprend” is de mening van advocaat en therapeut Thomas d’Ansembourg en auteur David Van Reybrouck in een gelijknamig boekje. Verbeter de wereld, begin met jezelf, in de oude woorden van Bond zonder Naam.
De auteurs maken een sprong van buiten naar binnen, van samenleving naar individu. Innerlijke rust is het begin van goed burgerschap, van een maatschappij in balans.
Het zou de gewoonste zaak van de wereld moeten worden in de drukke school, op het prestatiezieke werk, tussen de onverschillig kauwende kaken van de media.
Klinkt wollig? Bisounours, met een mooi Frans woord? Het is het tegenovergestelde. Het is met twee voeten in de modder van het dagelijkse leven staan, en weten dat de mens géén wolf is voor een ander. Als apen empathie betonen, zoals Frans de Waal heeft aangetoond, dan kunnen wij dat ook.
Nog een voorbeeld: politiek filosoof Bleri Lleshi schreef dit jaar een boek over de liefdessamenleving. Kleine cirkels, dunne boekjes, een tekst links, een lied rechts.
Zegeningen tellen
Ik zie het als steentjes in de donkere vijver van 2016, met almaar meer rimpelingen. Het gebeurt onder de radar, zonder camera’s en microfoons. Maar het gebeurt.
En het is radicaal, in de ware betekenis van het woord radix: aan de wortel, fundamenteel. Is het krachtig genoeg tegen verbaal opbod, het grote gelijk, radicalisering, terreur?
Het is een begin, een stille poging om elkaar weer te vertrouwen - het ware cement van menselijk samenleven. Optimisme is geen morele plicht. Maar cynisme ook niet, bij Toutatis!
Op het eind van een jaar als dit helpt het om je zegeningen te tellen. Toen ik laatst in goed gezelschap in een cafeetje op de taalgrens zat, hadden we geen zin om een boom omver te zagen over o tempora o mores en het einde van de wereld.
We probeerden tien maatschappelijke kwesties te vinden die er merkelijk op waren vooruitgegaan, de laatste jaren. Te beginnen met het rookverbod op de plek waar we zaten. We kwamen verbazend makkelijk aan tien. ’t Is nog ol nie noa de wuppe.