François Fillon, een nieuwe Thatcher in Frankrijk? - Sofie Vander Donckt

Sofie Vander Donckt is journalist bij VRT Nieuws en is gespecialiseerd in Frankrijk. Zij volgt nu de voorverkiezingen in Frankrijk.

15 juni 1969, 16 uur. De Belgische autocoureur Jacky Ickx wint de 24 uur van Le Mans na een onwaarschijnlijk slot. Hij was een dag eerder als laatste vertrokken en komt nu met 120 meter voorsprong over de meet. De 15-jarige François Fillon uit de plattelandsregio rond Le Mans ziet het allemaal gebeuren. Hij kreeg de liefde voor de autosport met de paplepel mee. De memorabele wedstrijd van Jacky Ickx zal voor altijd op zijn netvlies gebrand staan.

Tot op vandaag herinnert Fillon vriend en vijand nog geregeld aan die prestatie, want in de politiek voelt ook hij zich als een echte uithoudingspiloot.

Doorbijten kan hij alleszins als geen ander. Fillon bekleedde verschillende ministerposten onder Jacques Chirac, tot de president hem in 2005 aan de telefoon meedeelde dat er voor hem geen plaats meer was in zijn herschikte regering.

Fillon keerde Chirac de rug toe en koos voor de vernieuwing die Nicolas Sarkozy beloofde. De volle vijf jaar (2007-2012) bleef hij zijn premier maar op blijken van waardering moest hij niet rekenen. De alomtegenwoordige Sarkozy liet Fillon weinig bewegingsruimte en noemde hem gewoon zijn collaborateur. Een vernedering die hij moeilijk kon verteren.

Daarna volgde nog een broederstrijd om het partijleiderschap van de toenmalige UMP. Fillon en zijn rivaal Jean-François Copé beschuldigden mekaar van kiesfraude. Even richtte Fillon zijn eigen parlementaire groep op, maar wat later keerde hij toch terug binnen de rangen van zijn partij.

Enkele jaren later staat hij ineens in polepositie, klaar voor zijn ultieme race. Zijn afgeborstelde voorkomen laat iets anders uitschijnen, maar de verrassende favoriet van de rechtse voorverkiezingen is een man met extreme passies. Fillon zoekt graag de berekende risico’s op in de autosport en het alpinisme. Dat laatste nog het liefst zonder gids, om toch die kick te voelen.

Al drie jaar schuimt Fillon intussen het terrein af. De man die een kasteel heeft als gezinswoonst, maar zichzelf toch omschrijft als "de boer uit de Sarthe", iemand die voeling heeft met wat er leeft in la France profonde.

Hij werkte onvermoeibaar toe naar deze verkiezingen en verraste met zijn late remonte. Niemand zag de uitslag van zondag aankomen, behalve hijzelf. Zeven maanden geleden had hij het al voorspeld op een meeting: "In de herfst zullen de resultaten van de voorverkiezingen alle vooraf geschreven scenario’s naar de prullenbak verwijzen." Het is hoog tijd voor een radicale hervorming volgens Fillon. "Il faut casser la baraque pour la reconstruire autrement."

Of ze nu werken of niet, de Fransen zullen het geweten hebben als Fillon zijn programma mag uitvoeren. Bij de overheid zal een werkweek dan geen 35 maar wel 39 uren tellen, waarvan maar 37 betaald. In ruil kunnen meer dan een half miljoen banen (10 procent) in de publieke sector worden geschrapt.

Privébedrijven zouden met hun werknemers mogen onderhandelen over de arbeidsduur, binnen de Europese grens van 48 uur per week. De werkloosheidsuitkeringen wil Fillon laten uitdoven en de pensioenleeftijd zoals zijn concurrenten optrekken van 62 naar 65 jaar. 

In binnen- en buitenland wordt Fillon al eens vergeleken met de Britse Iron Lady Margaret Thatcher. De krant Libération pakte dinsdag uit met een fotomontage waarin de gezichten van Thatcher en Fillon versmolten zijn.

(Deze fotomontage is overgenomen uit de Franse krant Libération)

Haar neoliberale aanpak in de jaren 80 roept ook in Frankrijk weinig goede herinneringen op, maar daar zit Fillon niks mee in. "Ik heb er geen probleem mee dat ik vergeleken word met iemand die haar land gered heeft." Frankrijk had volgens hem een Thatcheriaanse revolutie goed kunnen gebruiken.

Eén van de gevolgen van haar politiek was een explosie van de Britse werkloosheid en massaal sociaal protest. Maar Fillon zegt dat hij klaar is voor zulke spanningen en dat ze zelfs noodzakelijk zijn om vooruit te raken. Hij zet in op een golf van privatiseringen, en met een btw-verhoging wil hij een lastenverlaging financieren voor de bedrijven en de rijkste particulieren.

Even onverholen als over zijn economische programma, is Fillon over zijn geloofsovertuiging. Zorgvuldig probeerde hij de voorbije jaren het katholieke electoraat achter zich te krijgen. Het predicaat van "conservatieve katholiek" kreeg hij de afgelopen dagen vooral opgeplakt toen de focus van zijn liberale economische programma verschoof naar zijn minder liberale ethische standpunten.

De vader van vijf kinderen met zijn Welshe vrouw Penelope Clarke draagt het klassieke gezin hoog in het vaandel. Hij kreeg de politieke beweging ‘Sens commun’ (gezond verstand) achter zich, die voortsproot uit de ‘Manif pour Tous’ met haar grote betogingen tegen homohuwelijk en -adoptie. "Het gezin is geen plaats om aan sociale experimenten te doen", verkondigde hij deze week nog tijdens zijn meeting in Lyon.

Gevraagd of hij wilde terugkomen op het homohuwelijk of de abortuswet, zei hij dat het niet verstandig zou zijn om de klok terug te draaien, ook al is hij persoonlijk geen voorstander. Hij wil wel terugkomen op de mogelijkheid tot volle adoptie door homokoppels, waardoor ze niet dezelfde rechten zouden hebben als heterokoppels die een kind adopteren.

Voor zijn campagne omringde Fillon zich met een reeks praktiserende politici. Maar het engagement voor zijn geloof reikt tot in het Midden-Oosten, waar Fillon openlijk de verdrukte christenen steunt.

En zoals in de sport durft hij ook daar de risico’s opzoeken. In juni reisde hij naar Erbil in Irak met medicijnen en financiële steun voor de bouw van een klein ziekenhuis. Hij wilde de situatie van de christenen met eigen ogen zien en naderde tot op twintig kilometer van de frontlijn bij IS-bolwerk Mosoel.

Over zijn aanpak van de islamitische terreur schreef Fillon recent nog het boek ‘Vaincre le totalitarisme islamique’, in de nasleep van de aanslag in Nice. Hij maakte van de gelegenheid gebruik om ook zijn oplossing voor de Syrische oorlog nog eens uit de doeken te doen.

De dialoog aangaan met de Russen is noodzakelijk, zegt Fillon, en Europa moet met hen om de tafel kunnen gaan zonder dat we toestemming moeten vragen aan de Amerikanen.

Zijn sympathie voor president Poetin is geen geheim, maar Fillon vindt dat er een karikatuur is gemaakt van hun goede verstandhouding. "We zijn toevallig in dezelfde periode premier geweest", verklaart hij de nauwe band. "Ik heb veel respect voor Poetin, het is een man die zijn engagementen nakomt en je kunt met hem praten, ook al is het niet makkelijk."

De Russische interventie in Syrië vindt Fillon een goede zaak. "Op die manier heeft het regeringsleger van president Assad meer slagkracht tegen terreurgroep Islamitische Staat." Zijn discours is bij de Russen alvast niet in dovemansoren gevallen en Poetin ziet in hem de beste kandidaat voor het presidentschap.

Met zijn pro-Russische standpunt staat Fillon op dezelfde lijn als Marine Le Pen van het Front National. Maar het zijn vooral zijn rechtse standpunten over de Franse samenleving en migratie die haar ongetwijfeld zorgen baren.

In de tweede ronde van de presidentsverkiezingen, die ze volgens velen binnen handbereik heeft, zou Fillon voor haar wel eens de moeilijkste tegenstander kunnen zijn om te bekampen. Hij is de man die openlijk kan zeggen dat Frankrijk geen multicultureel land mag zijn, zonder dat het al te veel opzien baart.

Fillon zal nooit meer dichter bij het presidentschap staan dan nu. Maar voor een uithoudingspiloot telt alleen de overwinning. Het meest waarschijnlijke wedstrijdverloop ziet er voorlopig als volgt uit: zondag de kopman worden van rechts (intussen gebeurd) en op 7 mei de beslissende race rijden tegen Marine Le Pen.