Wat als... Trump wint? - Tom Van de Weghe

Voor de ene een doemscenario, voor de andere een unieke kans voor Amerika. Maar wat zou president Donald J. Trump nu echt betekenen? Onze Amerikawatcher Tom van de Weghe zet een en ander op een rijtje.
analyse
Analyse
Copyright 2016 The Associated Press. All rights reserved.

Tom Van de Weghe is Amerikawatcher bij VRT Nieuws. Volg hem op Twitter via @tomvandeweghe.

De financiële markten sidderen en beven de laatste dagen bij de gedachte aan president Trump. Met de slechte cijfers van de laatste weken lijken ze al een correctie door te voeren, om de schok op 9 november, de dag na de verkiezingen, niet al te groot te maken. Maar is die alom verspreide vrees voor president Trump wel terecht?

Geketende president

Laten we misschien eerst een misverstand uit de weg ruimen. We mogen de Amerikaanse president misschien wel als leider van de vrije westerse wereld beschouwen, maar hij is geen superman. De macht van president Donald J Trump zal niet onbeperkt zijn. Verre van zelfs.

Zeker op binnenlands vlak is elke Amerikaanse president onderhevig aan de zogenoemde "checks and balances". Dat betekent dat de echte macht in Amerika vooral bij het parlement en het Hooggerechtshof ligt, en die zouden allebei wel eens op de rem kunnen gaan staan.

Parlement

De kans is immers groot dat president Trump van dag 1 te maken krijgt met een zeer verdeeld parlement, waarbij zijn Republikeinse partijgenoten het Huis van Afgevaardigden controleren, en de Democraten de Senaat heroveren. Vraag eens aan Obama wat dat betekent. Trump dreigt kennis te maken met dezelfde wurggreep waarin het Congres de regering-Obama jarenlang heeft gehouden.

De kans is klein dat president Trump voldoende stemmen verzamelt om bij zijn aantreden zijn belangrijkste beleidsplannen door te voeren. Neem nu het stokpaardje van Trump: de muur op de grens met Mexico. Een onderneming die handenvol geld kost, ongeveer 25 miljard dollar, en bovendien ettelijke jaren zal duren. Zal het parlement daarvoor het licht op groen zetten, zodat Trump zijn grootste verkiezingsbelofte kan waarmaken? Het is weinig waarschijnlijk.

Hetzelfde geldt voor de rest van zijn immigratieplan, met het terugsturen van 11 miljoen immigranten. Dat dreigt de schatkist maar liefst 600 miljard dollar te kosten. Bovendien krijgt de Amerikaanse economie hierdoor zware klappen. Sectoren zoals de land- en tuinbouwsector zijn immers zwaar afhankelijk van goedkope arbeidskrachten.

Zelfs wanneer de Republikeinen hun huidige meerderheid behouden in het parlement, betekent het geen garantie dat Trump echt vooruit geraakt. Zeker met een Republikeinse partij in burgeroorlog die zich niet volledig achter haar president wil scharen. Een partij die trouwens alleen nog verbonden lijkt door het credo om de staatsschuld terug te dringen. Zeker niet nog groter te maken.

Het is dus niet ondenkbaar dat president Trump al in het eerste jaar op een flinke muur botst en gefrustreerd geraakt omdat hij met handen en voeten geketend is tussen de vier muren van het Witte Huis. Dat kan betekenen dat hij zich al snel realiseert dat hij een andere strategie zal moeten toepassen, door de hand uit te steken naar beide partijen. Maar dat kan ook betekenen dat hij zich gedraagt als Repelsteeltje en in zijn woede ter plaatse blijft trappelen.

Hooggerechtshof

Bij het Hooggerechtshof ligt het iets anders. Eerder dit jaar overleed de conservatieve rechter Scalia. Trump heeft het altijd als zijn eerste uitdaging beschouwd om de benoeming van zijn opvolger door het parlement te jagen. De kans dat dat lukt is klein.

Waarom is dit Hooggerechtshof zo belangrijk? Momenteel zijn daar vier liberale rechters, en vier conservatieve rechters. Als Trump zijn rechts sociaal beleid wil realiseren, heeft hij een Hooggerechtshof nodig dat hem steunt. Dat kan enkel met een vijfde conservatieve rechter.

In theorie is het dus perfect mogelijk dat Trump de klok in Amerika kan terugdraaien. Neem nu het homohuwelijk dat het Hooggerechtshof vorig jaar legaliseerde. Door een gewijzigde samenstelling kan die wet weer worden teruggeschroefd. Idem met Obamacare. Trump kan via het Hooggerechtshof ook een strengere abortuswetgeving laten goedkeuren, of vrijere wapenwetgeving.

Alles wat het Hooggerechtshof beslist, moet uiteraard stroken met de Amerikaanse grondwet. Wanneer Trump moslims op basis van hun geloof de toegang tot Amerika wil ontzeggen, dan druist dat in tegen het Eerste Amendement van de grondwet, die de vrijheid van godsdienst garandeert.

Maar een Hooggerechtshof dat Trump gunstig gezind lijkt niet voor morgen te zijn. De benoeming van een conservatieve opvolger van Scalia kan nog heel lang aanslepen, als we de Democraten mogen geloven. Zij lieten al verstaan dat ze dit zullen blokkeren. Het is zelfs niet onrealistisch dat onder de ambtstermijn van president Trump geen negende rechter wordt gekozen, en dat het Hooggerechtshof verdeeld blijft.

Belastingplan

Maar laten we ervan uit gaan dat Trump wel de steun krijgt van het parlement. Dan zou hij enkele van zijn ultraliberale voorstellen kunnen realiseren. Neem nu zijn belastingplan, met een verlaging van de belastingen over de hele lijn. De hoogste inkomens betalen niet meer dan 33% personenbelasting. De winstbelasting voor bedrijven daalt van 35% naar 15%.

Dat is aantrekkelijk voor ondernemers en jonge starters, die weer meer durven investeren. Onafhankelijke experts berekenen dat dit mogelijk 5 miljoen nieuwe jobs creëert , de economie doet groeien met 11% en de lonen doet stijgen met 6,5% . Dit alles op een termijn van 10 jaar tijd.

Maar minder belastingen betekent ook minder inkomsten voor de staat. Daardoor zou de schatkist 10 biljoen dollar mislopen. De Amerikaanse schuldenberg gaat zo verder de hoogte in. Trump belooft weliswaar om minder uit te geven, maar hoe hij dat wil doen is niet duidelijk. Besparen in de sociale zekerheid ziet hij niet meteen zitten. Bovendien belooft hij ook grote infrastructuurwerken ter waarde van 1000 miljard dollar.

Het vooruitzicht van een staatsschuld die de pan uit swingt is niet aantrekkelijk voor investeerders. Bovendien dreigt de rente voor Amerikaanse schuldpapier te stijgen. Dat kan de financiële markten wereldwijd doen panikeren. Trump heeft ook al laten blijken dat hij geen fan is van het huidige beleid van de Amerikaanse centrale bank, wat tot extra onzekerheid leidt.

Handel

Wie al gekant was tegen TTIP, NAFTA en gelijkaardige vrijhandelsakkoorden, zal in president Trump ongetwijfeld een bondgenoot vinden. De auteur van de bestseller "The Art of The Deal" wil alle bestaande handelsakkoorden heronderhandelen. Daar zal zijn handelsinstinct zeker van pas komen. Toegegeven: nooit eerder was een Amerikaanse president zo gepokt en gemazeld in het zakendoen.

Trump is voorstander van hogere invoertarieven op geïmporteerde goederen. Zo suggereert hij een extra belasting van 35 % op auto's die in Mexico gemaakt worden. Voor Chinese producten stelt hij een heffing van 45% voor. De Chinese overheid wil hij vanaf zijn eerste dag in het Witte Huis ook officieel als muntmanipulator bestempelen, omdat ze hun munt kunstmatig op peil houden en het moeilijker is voor Amerikaanse bedrijven om te concurreren.

Trump is ervan overtuigd dat hij de Chinezen mee aan tafel krijgt en hen kan overtuigen ermee te stoppen om hun renminbi te manipuleren. Maar dat zou wel eens het omgekeerde effect kunnen hebben. Als China haar munt devalueert, worden Chinese producten nog goedkoper en nog aantrekkelijker. Voor Amerikaanse bedrijven wordt het op die manier nog moeilijker om te concurreren. Dit kan verder leiden tot banenverlies in Amerika.

Experten vrezen bovendien dat de aanpak van "zakenman" Trump voor een ernstige verstoring van de wereldhandel kan zorgen. Zij vragen zich ook af of de verloren jobs zullen terugkeren naar de VS. Of dat er weer meer auto's in de VS gemaakt worden. Het is niet onrealistisch dat de Amerikaanse consument uiteindelijk meer zal betalen voor hetzelfde, klinkt het, waardoor de koopkracht dreigt te verminderen en de economie in een neerwaartse spiraal belandt.

Volgens deze doemscenario's dreigt de economische politiek van Trump nieuwe handelsoorlogen uit te lokken. Dat zou wereldwijd tot een nieuwe recessie kunnen leiden. Precies het omgekeerde dus van wat Trump als presidentskandidaat beloofd heeft.

Buitenlands beleid

Terwijl Trump voor zijn binnenlands beleid sterk gebonden is, heeft hij meer vrijheid in zijn buitenlands beleid. Zeker als opperbevelhebber van het Amerikaanse leger. Trump wil met zijn "America First" politiek op de eerste plaats de Amerikaanse belangen in het buitenland verdedigen. Dat komt neer op een meer isolationistische koers.

Amerika hoeft volgens Trump niet langer de rol van politieman van de wereld op zich te nemen. In conflicten zoals Syrië en Irak heeft Amerika niets te zoeken. Op korte termijn trekt president Trump zijn handen af van het conflict in Syrië, en laat hij de oplossing over aan Rusland, bondgenoot van de Assad-regime. Terreurgroep IS belooft hij kapot te bombarderen.

Het lijkt er haaks tegenover te staan, maar toch wil president Trump fors investeren in het Amerikaanse leger. Hij wil dat vijanden weer schrik krijgen van Amerika. Trump wil ook in zijn buitenlands beleid regeren zoals een CEO van een bedrijf. Als unilaterist wil hij niet onderhandelen met internationale organisaties zoals de NAVO of de VN, maar wel met sterke leidersfiguren. Iemand zoals Poetin bijvoorbeeld, een man die hij beschouwt als een evenwaardige, sterke bedrijfsleider.

Vooral zijn houding tegenover de NAVO baart zorgen. Dat is een overblijfsel van de Koude Oorlog en niet meer van deze tijd, meent hij. Hij stelt het beruchte Artikel Vijf van het NAVO-charter in vraag, dat stelt dat de ene bondgenoot de andere moet bijspringen indien die aangevallen wordt. Volgens Trump heeft Europa decennialang met een uitgestrekt handje geprofiteerd van de Amerikaanse militaire macht, terwijl het niets in de plaats teruggeeft.

Als Trump erin slaagt om de banden tussen de VS en Rusland te verbeteren en een nieuwe alliantie smeedt met Poetin als "zakenpartners", dreigen voor Europa bijzonder onzekere tijden aan te breken. Dat kan ook de Europese Unie dwingen om zelf een eigen verdediging uit te bouwen.

Het meest voorspelbare aan president Trump is wellicht zijn onvoorspelbaarheid. Analisten vrezen dat het vertrouwen in Amerika ondermijnd zal worden, en dat het imago van het land wereldwijd klappen krijgen. Trump wil Amerika weer "great" maken, maar dat klimaat van onzekerheid dreigt precies het omgekeerde effect te hebben, ook op de rest van de wereld.

Maar is dit nu allemaal Science Fictie of niet? Dinsdagnacht weten we meer.

Meest gelezen