De stilte viel op, de massa, en de kinderen - Mark Morren
Mark Morren is eindredacteur bij VRT Nieuws. Hij was jarenlang gerechtsjournalist en deed onder meer verslag van de Dutroux-affaire.
Het moet een zondag geweest zijn, die 20ste oktober in 1996. Ik probeer mijn herinneringen te ordenen, niet makkelijk na 20 jaar. Wat vooral opviel was de stilte, denk ik nu, en de massa natuurlijk en de kinderen, zoveel kinderen angstig aan de hand van papa en/of mama, overweldigd door de massa.
Want een massa was het, te veel voor het traditionele betogingsparcours van Noord naar Zuid. De massa puilde uit tot diep in de zijstraten. Uren en uren stapten, schuifelden en wachtten duizenden Vlamingen, Walen en Brusselaars in de overvolle Brusselse centrumlanen met ernstige blik.
Er werd niet gelachen, niet geroepen, er werd nauwelijks iets gezegd. De cafés langs het parcours bleven leeg want dit was geen betoging, het was een mars.
Een witte mars, al was dat niet makkelijk in de eerste oktoberkilte. En toch liep iedereen naar best vermogen in het wit, zoals gevraagd door de ouders van de vermoorde en verdwenen kinderen, de slachtoffers van het toen wereldwijd bekende monster Dutroux. Iconen waren het geworden, symboolslachtoffers van een gefaald systeem.
De casting kon moeilijk beter, Vlamingen en Walen, een arbeider, een leraar, een bediende, een zelfstandige … De slachtoffers, een doorsnee van de Belgische bevolking, liepen op kop van deze bevreemdende mars.
Met in hun midden de twee meisjes, Sabine en Laetitia, prille tieners toen. Niemand kan inschatten wat de psychische gevolgen geweest moeten zijn in die kinderhoofdjes; 300.000 (of meer, wie zal het ooit zeggen) mensen achter hen, amper twee maanden na hun bevrijding uit de gruwelkelder in Marcinelle.
Ik ben er geweest, tijdens het proces in 2004, ik zal het nooit meer vergeten. Een vochtig kruipkot, de voorkamer van de hel, Sabine heeft daar maanden overleefd, 12 jaar was ze toen.
Dat die kinderen het overleefd hadden, was een mirakel en dat mirakel was toen voor iedereen de verdienste van Michel Bourlet en Jean-Marc Connerotte, procureur en onderzoeksrechter in het kleinste gerechtelijk arrondissement van het land.
"Si on me laisse faire", had Bourlet ergens kort na de aanhouding van Dutroux gezegd. Woorden die voeding gaven aan de grote complottheorie waaraan vele wandelaars die zondag in Brussel geloof waren gaan hechten.
Toen Connerotte van het dossier werd gehaald na het spaghetti-arrest van Cassatie was het hek helemaal van de dam. Netwerken, bescherming door hooggeplaatsten, falen van justitie en politie, meer was er niet nodig voor een volkswoede die in de weken voor de Witte Mars ontaard was in gewelddadig straatprotest.
Scholen liepen leeg, gerechtsgebouwen werden belegerd, ramen ingegooid. En de politiek holde achter de feiten aan. Jean-Luc Dehaene, toen premier, zou het achteraf toegeven: het waren de zwartste momenten in zijn carrière.
Emoties waren zijn ding niet, ook niet bij de ontvangst van ouders en slachtoffers in zijn ambtswoning. En emoties, daar ging het natuurlijk over op de Witte Mars. Pas veel later, toen ik zelf een dochter had, begreep ik maar al te goed wat er in de hoofden speelde van al die mensen in het wit. Van kinderen blijf je af, punt.
Het systeem
Dat die weerzinwekkende handelingen zijn kunnen gebeuren, was de schuld van het systeem en daarom stonden ze daar, op die zondag in oktober, in het wit.
Heeft die mars wat veranderd? Zonder twijfel, niemand blijft doof als er 300.000 mensen op straat komen.
Die zondagavond stond vast dat de aanbevelingen van de parlementaire onderzoekscommissie het best ter harte zouden genomen worden. De eengemaakte politie is er gekomen, de strafuitvoeringsrechtbanken ook, Child Focus lijkt er altijd al geweest te zijn.
Dutroux leeft nog, is even gaan lopen, maar zit nu toch al 20 jaar vast. De complottheorie is vervaagd maar nog niet helemaal verdwenen.
Ik was er bij toen, op 20 oktober 1996, en ja, ook ik had tranen in de ogen; het radionieuws van 18 uur op die dag werd één lange emotie, wie er bij was zal het weten, het was een dag die we nooit zullen vergeten.