Wat nu met ons eten? - Stijn Vercruysse
Stijn Vercruysse is journalist bij VRT Nieuws en volgt Afrika en al jarenlang ook de voedselproblematiek in de wereld.
“We willen een van de grootste uitdagingen van deze tijd helpen oplossen: een snelgroeiende wereldbevolking voeden op een duurzame manier.”
Dat is wat Werner Baumann, de grote baas van Bayer, zei bij de aankondiging van de overname van het jaar.
Bayer en Monsanto worden samen een van de grootste agrireuzen op de planeet. Zullen zij de honger de wereld uit helpen? Het omgekeerde lijkt eerder waar.
Wereldleider in zaden
Het Amerikaanse bedrijf Monsanto kent u het best van de groene spuitbus ‘Round-Up’ in uw tuinhuis, waarmee u het onkruid in uw gazon verdelgt. Het is ook de grootste producent van genetisch gemodificeerde zaden ter wereld. Ze verkopen meer dan 2.000 verschillende variëteiten.
Het Duitse Bayer is beroemd geworden door de aspirine, die het meer dan 100 jaar geleden op de markt bracht. Maar het heeft ook een afdeling die insecticiden, onkruidverdelgers en zaden verkoopt. Ook de naam Bayer zal u in uw tuinhuis terugvinden.
Die twee bedrijven samen worden de belangrijkste zaden- en pesticideproducent ter wereld. Ze zullen de veredelde zaden verkopen die bestand zijn tegen hun eigen onkruidverdelgers. Ze zullen een kwart van alle zaden en pesticiden op de aarde verkopen.
Van Grote Zes naar Grote Drie
Opmerkelijk is dat dit de laatste fusie is in een hele rij van fusies in de agrosector. De wereld van de zaden- en pesticidebedrijven is in korte tijd gekrompen van zes naar drie megaspelers. Ze waren bijna verplicht om te fuseren, want hun winsten waren aan het krimpen.
Dat komt omdat de prijzen van gewassen als maïs, graan en sojabonen al drie jaar laag zijn. De boer moet de riem aantrekken en geeft minder uit aan pesticiden en meststoffen.
Prijzen verhogen
Het zal voor de agroreuzen nu gemakkelijker worden om de prijzen te verhogen. En dat terwijl de concentratie van landbouwbedrijven - die al een tijd aan de gang is - nu al geleid heeft tot hogere prijzen.
De boer heeft de prijs van zijn zaden, pesticiden en meststoffen de laatste tien jaar sneller zien stijgen dan de prijs die hij krijgt voor zijn gewassen.
De Grote Drie bepalen wat er op ons bord komt
Landbouwers zien ook de keuzemogelijkheden voor het aankopen van zaden halveren. Het zullen de Grote Drie zijn die bepalen wat er op ons bord komt. Het zal de afhankelijkheid van de boer groter maken.
Wat als één van de drie plots niet genoeg kan leveren omdat het in moeilijkheden komt? Zullen de landbouwers dan nog kunnen kopen wat ze nodig hebben?
De kleine landbouwer
De grootste dupe van dit hele verhaal worden ongetwijfeld de kleine landbouwers. Zij voeden nu 70% van de wereldpopulatie. Ze wonen vooral in Afrika, daar waar de bevolking het snelst zal groeien en waar de voedselschaarste nu al het grootst is. De grote agroproducenten sturen aan op grootschalige industriële landbouw en met deze fusie zal dat nog belangrijker worden.
En het is waar dat bedrijven als Monsanto de productiviteit vergroot hebben. Ze hebben ook de resistentie tegen ziektes verbeterd.
Maar miljoenen Afrikaanse boeren zullen moeten afhaken, omdat ze de hoogwaardige biotech-zaden, meststoffen en pesticiden niet zullen kunnen betalen.
Verslaafd
Maar de zaden van Monsanto zullen gewassen voortbrengen die grote droogtes overleven, zegt het bedrijf. Ze zeggen er niet bij dat de veredelde zaden van Monsanto maar één keer gebruikt kunnen worden.
Uit de gewassen mogen en kunnen boeren geen nieuwe zaden winnen voor het volgende jaar. Ze zijn verplicht om elk jaar nieuwe zaden, meststoffen en pesticiden van Monsanto (of Bayer-Monsanto) te kopen, in pakket, tot ze verslaafd zijn. Ze zullen - uit noodzaak - beginnen te telen voor de verkoop, en niet langer om hun eigen dorp te voeden.
De ongeveer dertig autoriteiten overal ter wereld die de overname van Monsanto door Bayer nog moeten goedkeuren, zullen deze aspecten hopelijk ook in overweging nemen.