Waarom Hillary wellicht president wordt

Spoiler alert: los van al de herrie rond de Republikeinse presidentskandidaat Donald Trump geven analisten hem weinig kans om het Witte Huis te bereiken. "Never say never", maar nu de "bounce" van de conventies voorbij is, ligt de Democrate Hillary Clinton comfortabel voor op Trump met 6 tot 8%. Nooit eerder heeft een kandidaat zo'n groot verschil goedgemaakt in enkele maanden tijd.

Toch zijn die peilingen niet het belangrijkst. Die zijn meestal "nationwide", over de ganse VS, en zo wordt het kiesspel in Amerika niet gespeeld noch beslist. De president wordt immers niet direct verkozen, maar wordt in december aangeduid door een "Electoral College" van kiesmannen en kiesvrouwen.

Die "electors" worden aangeduid door de staten die ze vertegenwoordigen. Naargelang het aantal inwoners heeft elke staat recht op een bepaald aantal "electors" in dat college. Behalve in Maine en Nebraska krijgt een kandidaat die het in een bepaalde staat haalt, ALLE kiesmannen/-vrouwen van die staat achter zich, ook al is het verschil slechts één stem. Je kan dus tot president verkozen worden als je over de hele VS een pak minder stemmen haalt dan je tegenstander. 

Dat maakt het voor ons wat gemakkelijker om het resultaat te voorspellen. De meeste staten in de VS hebben een uitgesproken Democratisch karakter (Californië, New York, Oregon, het noordoosten) of zijn steevast Republikeins (Texas, de meeste staten in het Zuiden of het Westen). Die kan je op voorhand al toewijzen aan Clinton of Trump.

Traditioneel kleuren veel staten in het zuiden en het westen in de verkiezingsnacht Republikeins rood, maar daar woont relatief weinig volk en dus levert dat geen massa "electors" op. De Democraten scoren meestal in de "blauwe staten" aan de west- en de oostkust, die dichtbevolkt zijn.

In totaal zijn er 538 kiesmannen/vrouwen, en om president te worden, moet je er minimaal 270 achter je krijgen. In december duiden die leden van het Electoral College per brief dan de president aan.

De beslissing bij presidentsverkiezingen valt in een beperkt aantal "swing states" of "battle states", waar het verschil klein is en die al eens van kamp verwisselen. Het gaat om het oerbelangrijke Florida met 29 kiesmannen, maar vooral over staten in de Midwest en het noorden zoals Ohio, Pennsylvania, Michigan, Wisconsin en Minnesota. Ook daar wonen veel mensen en zijn er dus veel kiesmannen en -vrouwen te verdienen.

Om aan het vereiste aantal van 270 "electors" te komen en dus verkozen te worden, moet Trump dus eerst en vooral winnen in Florida en in die "swing states" in de Midwest en het noorden. Dat gebied wordt ook de "Rust Belt" (roestgordel, Detroit zie foto) genoemd, omdat hier de voorbije decennia veel banen verloren zijn gegaan in de oude industriesectoren zoals staal.

De miljardair Trump mikt dus uitdrukkelijk op het ongenoegen van de arbeidersklasse en de tanende middenklasse in die staten en fulmineert tegen globalisering en vrijhandelsakkoorden zoals de TTP met de landen aan de Stille Oceaan, het op handen zijnde pact met de EU of NAFTA, dat in 1994 door die andere Clinton (Bill) werd gesloten met Canada en Mexico.

Volgens de peilingen in de staten apart -en die zijn belangrijker dan nationwide- lijkt Trump daar niet heel erg te overtuigen. Bovendien heeft zijn rivale Hillary Clinton -zoals meestal bij de Democraten- de steun gekregen van de machtige vakbondsfederatie AFL-CIO, die traditioneel erg sterk staat in de "Rust Belt".

De cruciale staat Pennsylvania (20 electors) stemt al sinds 1992 steevast voor de Democratische kandidaat en in de polls ligt Clinton er 8% voor. Zij lijkt ook fors populairder in Michigan (16), Wisconsin (10) en Minnesota (10). De doorbraak in een aantal van die staten -die Trump broodnodig heeft- lijkt dus niet meteen voor morgen. In de oude industriestaat Ohio -waar al vaak de beslissing is gevallen- is het verschil kleiner, maar daar heeft Trump een ander probleem. De Republikeinse gouverneur John Kasich was zijn tegenstander in de voorverkiezingen en wil zich niet achter de campagne van Trump scharen. Dat kan Trump Ohio en dus het Witte Huis kosten.

Er is nog een ander element dat tegen Trump speelt. Hij maakt veel kans om belangrijke staten in "the South" te verliezen aan de Democraten. Sinds Nixon en Reagan was het traditionele Zuiden een vaste waarde in het Republikeinse kamp, maar dat is de voorbije jaren aan het veranderen.

Nu heeft Hillary Clinton een meesterzet gerealiseerd door senator Tim Kaine uit de zuidelijke staat Virginia (13 kiesmannen) tot kandidaat-vicepresident te kiezen. Dat levert haar zo goed als zeker Virginia op, iets wat de peilingen beamen.

Er is echter een meer duurzame verschuiving in "Dixie" aan de gang. Amerikanen zijn erg mobiel en verhuizen sneller naar waar er banen zijn. De voorbije jaren is er nogal wat inwijking geweest van mensen naar steden in North Carolina (15 kiesmannen), een andere zuidelijke staat die alsmaar Democratischer kleurt. Dat geldt in mindere mate voor Georgia (16). Als Clinton ook maar één van die staten inpakt, is het "over and out" voor Donald Trump. 

Eenzelfde demografische en politieke verschuiving doet zich ook voor in de zuidwestelijke staten zoals New Mexico, Colorado en Nevada en in mindere mate in Arizona. Daar zijn weinig kiesmannen te rapen, maar bij nipte verkiezingen kan dat een rol spelen en bovendien kunnen die staten ook het evenwicht in het Congres doen kantelen.

Ook dat speelt nu tegen Trump, maar op lange termijn is dat ook erg slecht nieuws voor de Republikeinse partij, die de Democraten ziet binnendringen in traditionele bolwerken.

Hoe dan ook moet een verkiezing nog altijd plaatsvinden en kan er nog van alles gebeuren. Of er na al die jaren nog veel vuile was over de Clintons te vinden is, is twijfelachtig. Een serie van bloedige terreuraanslagen zou het tij misschien nog eventueel kunnen doen keren. Toch nog even uitkijken dus. 

• Donkerblauw: de staten waar de Democraten bijna altijd winnen
• Lichtblauw: "swing states" waar Clinton ver voor ligt in de polls
• Grijs: onbeslist of voorsprong in polls te klein, "too close to call"
• Lichtrood: staten waar Trump kleine voorsprong heeft in polls
• Donkerrood: staten waar de Republikeinen meestal winnen
• Gearceerd: staten waar het aantal kiesmannen/vrouwen verdeeld wordt volgens districten, dus geen "winner takes all" (Maine, eerder Democratisch) en Nebraska (eerder Republikeins)