Kiezen Britten voor ervaring of voor een nieuw gezicht? - Michaël Torfs

Michaël Torfs schrijft voor flandersnews.be en deredactie.be en studeerde in Engeland. Hij volgt de ontwikkelingen in Groot-Brittannië op de voet.

Het is snel gegaan, sinds een kleine meerderheid van de Britten er twee weken geleden voor stemde om uit de Europese Unie te stappen. Waar na de overwinning van "leave" Boris Johnson de gedoodverfde kandidaat leek om premier David Cameron op te volgen, staat het sinds gisteren vast dat het een vrouw wordt.

Eerst was er minister van Justitie Michael Gove die onverwacht zijn steun aan Johnson terugtrok, waarop Johnson net voor de deadline aankondigde niet mee in de race te stappen voor het leiderschap van de conservatieven en het Britse premierschap. Exit Boris Johnson, die ook voelde dat hij te weinig steun in de breedte genoot binnen zijn partij.

Gove werd beschouwd als uitdager van minister van Binnenlandse Zaken Theresa May, maar ging gisteren zelf voor de bijl. In een eerste fase werden de 5 kandidaten teruggebracht tot twee, in verschillende stemronden waaraan enkel parlementsleden van de conservatieve Tories konden deelnemen.

Gove sneuvelde in het zicht van de meet - sommigen konden zijn "verraad" tegenover Johnson blijkbaar niet erg smaken en had hij in het verleden niet zelf gezegd dat hij geen interesse had voor het premierschap, en er ook niet geschikt voor zou zijn?

Blijven over na gisteren: Theresa May, die als favoriete mag worden bestempeld, en uitdaagster Andrea Leadsom, met haar 53 jaar iets jonger dan de 59-jarige May.

In de laatste stembeurt gisteren kreeg May 199 stemmen, ruim het dubbele van Leadsom (84). Gove viel dus af, met amper 46 stemmen.

Daar waar tot nu toe enkel de parlementsleden van de conservatieve Tories mochten stemmen, wordt de stemming nu uitgebreid naar alle leden van de partij te lande, zo'n 150.000 mensen. Tegen vrijdag 9 september moeten de stemmen binnen zijn. Zich nog snel aansluiten bij de partij om nog te kunnen stemmen werkt niet: stemmers moesten op 9 juni lid zijn.

Wie zijn dan precies die 150.000 mensen met een partijkaart van de Tories, die beslissen over de nieuwe premier? Volgens professor John Curtice van Strathclyde University gaat het zeker niet om een "doorsnee sectie" van de Britse bevolking. Het zou vooral gaan om mannen, vaak ouder dan 50, en vooral uit de middenklasse.

Tijdens het voorbije referendum hebben leden van de Tories overwegend tegen Europa gestemd. Dat zou May parten kunnen spelen, want zij zat in de aanloop naar het brexit-referendum in het remain-kamp, al hield ze zich relatief op de vlakte tijdens de campagne.

Leadsom daarentegen was "in tempore non suspecto" een prominente stem in het leave-kamp. Dat kan uitgesproken anti-EU-stemmers overtuigen, ondanks het feit dat May zich na het referendum haastte om te benadrukken dat ze achter de brexit staat, de wil van het volk respecteert en dat de brexit "er sowieso komt."

Een Britse expat in België, die in het leave-kamp zit, vertrouwde ons toe dat als hij had mogen stemmen, hij zeker voor Leadsom zou kiezen, ondanks het feit dat ze als kandidate iets zwakker is. Het kan tekenend zijn voor vele overtuigde Brexiteers.

Voorts zullen de stemmers vooral kijken naar de visie en de leiderschapscapaciteiten van de kandidaten, nu het Britse schip in woelige waters dobbert. In dat opzicht heeft May met haar langere staat van verdienste, en haar credentials op een lastig departement, ongetwijfeld een streepje voor op Leadsom.

May (getrouwd, geen kinderen) trad in 1997 toe tot het parlement als volksvertegenwoordiger voor Maidenhead, ten westen van Londen. Ze werd 6 jaar geleden minister van Binnenlandse Zaken, een lastige portefeuille waar ze veel krediet opbouwde - in de voorbije 100 jaar was er overigens nooit iemand die langer op die stoel bleef zitten. May wordt al langer beschouwd als een potentieel toekomstig partijleider. Ze hielp ook mee aan de modernisering van de partij.

May werpt zich ook op als de kandidate die de partij opnieuw kan verenigen; niet onbelangrijk nu de verdeelde conservatieve partij in de touwen ligt na de stemming tegen Europa. De Britse pers noemde haar in dat opzicht al "een kalme lerares in een klas met overactieve schooljongens."

Zelf zegt ze: "We hebben ervaren leiderschap nodig om de onderhandelingen met de EU aan te gaan." De formele aanvraag voor EU-afscheiding via artikel 50, wil ze niet voor het einde van het jaar doen.

En wie is Andrea Leadsom precies? Leadsom is momenteel minister van Energie en Klimaatverandering. Ook zij is getrouwd, ze heeft 2 zonen en een dochter. Leadsom trad pas 6 jaar geleden toe tot het parlement voor het kiesdistrict South Northamptonshire - halfweg tussen Londen en Birmingham - na een carrière in de financiële sector.

Terwijl May het vooral moet hebben van haar staat van verdienste, bouwde Leadsom recenter haar reputatie uit, onder meer tijdens de brexit-campagne. Ze wordt gezien als een sterke vrouw die weet wat ze wil, terwijl May veeleer een twijfelaar is die alles wat overweegt. 

Leadsom raakte dus pas onlangs bekend bij de gemiddelde Brit, maar net die nieuwe, frisse verschijning kan in haar voordeel spelen, net als haar uitgesproken euroscepticisme. Zij wordt gezien als de kandidaat van de toekomst.

Nog voor de campagne goed en wel begonnen is, worden er (voorzichtige) vragen gesteld over Leadsome's career credentials. Leadsom werkte onder meer voor Barclays Bank en Invesco Perpetual, maar zou geen prominente rol gespeeld hebben. Zijzelf betwist dat en zegt dat haar cv absoluut klopt.

Leadsom heeft alvast de steun van Boris Johnson, aan wiens zijde ze nog op tv kwam in een debat over de brexit. "We hebben een dynamische en positieve aanpak nodig, en ik denk dat ze veel te bieden heeft", liet Johnson gisteren optekenen.

Ook Nigel Farage steunt haar. Leadsom zet in haar campagne alvast in op de brexit en de uitslag van het referendum, die ze "een grote opportuniteit" noemt. Leadsom wil snel gaan: zij zou artikel 50 voor de uitstap al in gang willen zetten meteen na haar eventuele verkiezing. Leadsom heeft zichzelf al in the picture gezet als een opvolgster van Thatcher, en wil streven naar "een zelfde onverzettelijkheid gecombineerd met een warme persoonlijkheid."

Nu de mannen het schip verlaten (David Cameron, Boris Johnson, Michael Gove...) is het aan de vrouwen om de kastanjes uit het vuur te halen. Makkelijk wordt dat niet. Om maar één voorbeeld te geven: Leadsom heeft als topprioriteit een tariefvrije handel met de EU, maar de EU zou dat wellicht enkel overwegen als de Britten er het vrije verkeer van personen bijnemen, wat dan weer onaanvaardbaar lijkt over het Kanaal.

May leidt momenteel ruim bij de bookmakers (1/5 tegenover 7/2), maar met de verwachtingen en peilingen zat het de jongste tijd wel vaker fout: bij de Britse parlementsverkiezingen in mei vorig jaar had niemand verwacht dat David Cameron en zijn Tories met een absolute meerderheid zouden zegevieren, en het brexit-referendum zou uitdraaien op een kleine zege voor remain.

May is haar status bij pollers en bookies misschien liever kwijt dan rijk, al is het voor de peilers misschien wel derde keer, goede keer. En dan kan May op 1 oktober haar 60e verjaardag vieren als Britse premier.