Waarom een brexit erg "on-Brits" zou zijn - Jos De Greef

Blijft het Verenigd Koninkrijk in de Europese Unie of niet? Brits en Engels nationalisme hebben het altijd moeilijk gehad met de EU, maar paradoxaal genoeg zou een brexit breken met wat de Britten al eeuwen willen: invloed uitoefenen op het Europese continent.
analyse
Analyse

Jos De Greef is journalist bij de VRT-nieuwsdienst. Hij volgt buitenland en economie.

In tegenstelling tot wat velen -ook over het Kanaal- denken, klopt de mythe dat het trotse Albion zich het liefst in "splendid isolation" achter "the white cliffs of Dover" verschanst, historisch niet. Al negen eeuwen lang engageert Engeland zich uit eigenbelang sterk in de Europese politiek. De Anglo-Normandische koningen waren zelf door een invasie aan de macht gekomen (Hastings, 1066) en beseften dat het Kanaal te smal was om er zich veilig achter terug te trekken.

Dat engagement uitte zich in diplomatie en oorlogen die erop gericht waren te voorkomen dat de Nederlanden -vaak de uitvalsbasis voor een invasie van Engeland- in handen zouden vallen van een grootmacht op het Europese continent. In het kader van die voorwaartse verdediging stuurde koningin Elizabeth I in 1585 in het geheim duizenden soldaten om de opstand van de Noordelijke Nederlanden tegen Spanje te steunen, zonder veel succes overigens.

"The balance of power"

Meer succesvol was de hertog van Marlborough -een verwant van de latere Winston Churchill- die begin 18e eeuw een brede coalitie van Britten, Hollanders en Oostenrijkers aanvoerde tegen Frankrijk en Spanje.

Die Spaanse Successieoorlog (1700-1713) werd bepalend voor het Britse beleid in Europa en breidde de voorwaartse verdediging van het VK uit tot heel Europa. Zo werd in het vredesverdrag van Utrecht in 1713 het principe "balance of power" ingeschreven, waarbij geen enkele grootmacht Europa mocht overheersen.

Sindsdien is dat principe de basis van de Britse strategie in Europa: geen permanente vijanden noch bondgenoten, enkel belangen. Dat uitte zich in de wisselende allianties die Londen vormde in de oorlogen tegen Lodewijk XIV, Napoleon, de Entente met Frankrijk tegen Kaiser Wilhelm II of Hitler en de NAVO in en na de Koude Oorlog.

Welk Europa willen de Britten nu?

Na de Tweede Wereldoorlog zocht Londen opnieuw aansluiting in het nieuwe Europa. Het Verenigd Koninkrijk schreef zich in in de Raad van Europa en het militair bondgenootschap van de NAVO (1949), maar bleef afzijdig van de Europese integratie die vorm kreeg in de EGKS (1951) en vanaf 1958 in de Europese Gemeenschap, de voorlopers van de EU.

Al snel kreeg Londen daar spijt van, maar de nationalistische Franse president Charles de Gaulle blokkeerde toenadering van de Britten tot de EG. Na hem stapten de Britten in 1973 dan toch samen met de Denen en de Ieren in de EG. Niet om hun principes en tradities overboord te gooien, wel om die van binnen Europa te verdedigen.

Met succes overigens: de doorgaans eurosceptische premier Margaret Thatcher bouwde in 1986 mee de Europese eenheidsmarkt uit die paste in het Angelsaksische vrijhandelsdenken. Anderzijds verkreeg Londen een "opting-out" voor dingen die het in de EU niet leuk vindt zoals de Schengenzone, de euro, het gemeenschappelijk asiel- en migratiebeleid en dergelijke meer. 

Brexit als "een nieuw Duinkerke 1940"

Paradoxaal genoeg zouden de Britten bij een vertrek uit de EU hun eeuwenoude en vrij succesvolle strategie tegenover Europa zelf onderuit halen. Een brexit zou niets minder zijn dan een nieuwe "vrijwillige evacuatie uit Duinkerke" zoals de militaire aftocht na de Duitse Blitzkrieg in 1940.

De Britten zouden zo het omgekeerde bereiken van wat ze al negen eeuwen willen: het voorkomen van een dominante macht op het Europese continent, waar ze economisch wel afhankelijk van zijn en er de invloed van ondergaan, maar zonder zelf nog iets in de pap te brokken te hebben. Die EU zou dan de hegemoon worden waar Londen al eeuwenlang voor vreest en bovendien zou de invloed van Duitsland in de Unie groter worden.

Grote Britse staatslieden en strategen zoals Marlborough, Wellington, Palmerston, Disraeli, Lloyd George, Churchill en Thatcher draaien zich dan wellicht om in hun graf.

Meest gelezen