Het politieke spel van Rutten - Ivan De Vadder

Open VLD is een overbodige partij in de Vlaamse regering, want ze is niet nodig om een meerderheid te hebben in het Vlaams parlement. Toch wil de partij meer wegen op het beleid. Overschat voorzitster Rutten de politieke kracht van haar partij?
analyse
Analyse

Ivan De Vadder is Wetstraatwatcher voor VRT Nieuws. Hij maakt en presenteert ook de programma's "De afspraak op vrijdag" en "De coulissen van de Wetstraat".

Heeft de Vlaamse regering een goede beslissing genomen door de subsidies voor de biomassacentrale in Gent te schrappen? Aan de reacties te zien, wellicht wel. Was ze van plan dat te doen? Daar bestaat meer twijfel over.

Wanneer Open VLD-voorzitter Gwendolyn Rutten afgelopen zaterdag – in een poging om alle liberalen, ook de Gentenaars, op dezelfde lijn te krijgen – haar banbliksems uitspreekt over gesubsidieerde biomassacentrales, reageert de Vlaamse minister-president Geert Bourgeois nog erg verbolgen. Hij had het over "mensen die daar heel populistisch over doen en zeggen ‘schaf dat allemaal af’".

Op dat moment tastte de minister-president nog in het duister over het negatieve advies van de administratie. Nauwelijks twee dagen later volgt hij het advies op, en schrapt de subsidies.

De helpende hand van het toeval

In de politiek – net als in de rest van het leven – helpt het toeval vaak een handje. Door het ontslag van Annemie Turtelboom belandt de bevoegdheid over het energiebeleid enkele dagen lang bij de Vlaamse minister-president. Dat heeft te maken met het feit dat Vlaamse ministers niet zomaar een afspraak kunnen maken bij de koning om de eed af te leggen. Vlaamse ministers leggen de eed af in de handen van het Vlaamse parlement, en dat parlement komt pas op een woensdag bij elkaar.

En dus blijft Bart Tommelein – die zijn bevoegdheden als federaal staatssecretaris al maandag overdraagt aan zijn opvolger Phillip De Backer – enkele dagen tussen wal en schip hangen en gaan zijn toekomstige bevoegdheden naar de regering.

Een tik uitdelen

Normaal gezien worden de bevoegdheden van een ontslagnemende minister – in dit geval die van viceminister-president Annemie Turtelboom dus – doorgegeven aan een partijgenoot. Maar de enige andere liberaal in de Vlaamse regering is Sven Gatz, de Brusselaar van dienst, en minister van Media en Cultuur, en dat zijn nu eenmaal gemeenschapsbevoegdheden.

De gewestelijke bevoegdheden van Begroting en Energie kunnen niet aan hem worden overgedragen, en dus wordt de regering in haar voltalligheid bevoegd. Concreet komt alles enkele dagen lang terecht op het kabinet van de minister-president.

Van die paar dagen maakt de minister-president gebruik om dat negatieve advies van het Vlaamse Energie Agentschap over de biomassacentrale in Gent op te vragen. Dat advies ligt al sinds 14 april op het bureau van de voormalige minister, die er voorlopig geen gebruik van heeft gemaakt.

Plotseling ziet de minister-president zijn kans schoon om Open VLD een tik uit te delen. Na overleg met CD&V-viceminister-president Hilde Crevits beslist Bourgeois om het negatieve advies op te volgen, en de subsidies voor de biomassacentrale in Gent te schrappen.

In snelheid gepakt

De boodschap is duidelijk. Waar Open VLD lippendienst aan bewees (‘schrap biomassacentrales’), voeren N-VA en CD&V zonder dralen uit. Meer nog, N-VA en CD&V tonen aan dat zij snel kunnen reageren, en een negatief advies niet enkele weken laten slingeren.

Bovendien krijgt Open VLD nog een stevige tik uitgedeeld: de voltallige regering neemt die beslissing zonder de nieuwe minister van Energie, die ook de liberale viceminister-president wordt. Om Bart Tommelein in snelheid te nemen, wordt de elektronische procedure toegepast.

Toch is het Bart Tommelein die het nieuws als eerste verspreidt. Hij ruikt onraad en probeert de schijn te wekken dat hij al tot een beslissing is gekomen op basis van enkele uren hard studeren op het dossier.

Maar de communicatie van minister-president Bourgeois in het VRT-Journaal van 19.00 uur maakt duidelijk hoe de vork in de steel zit. Het is de regering zonder de toekomstige minister – maar wel met de Open VLD'er Sven Gatz – die de beslissing heeft genomen.

Uiteindelijk probeert Open VLD nog de meubelen te redden. "In dit dossier zitten alle partijen op dezelfde lijn en hebben ze dezelfde beslissing genomen", zegt Open VLD-voorzitter Gwendolyn Rutten na afloop.

Annemie Turtelboom

Door die communicatie worden eigenlijk ook de oorzaken van het ontslag van Annemie Turtelboom blootgelegd. "De zaak was zo persoonlijk geworden dat er geen objectief debat meer mogelijk was, over de inhoud van de zaak, en dat is wat we net nodig hebben. Dat debat is er nu, en nu worden er wel goede beslissingen genomen."

Dat zegt Rutten over de Turteltaks. Met andere woorden, Turtelboom slaagde er niet meer in om de offensieve strategie van de Open VLD te vertolken. Een offensieve strategie die de partij een belangrijke plaats in de Vlaamse regering moet geven. Want Open VLD heeft zich op de valreep in deze regering gewurmd, heeft daardoor het regeerakkoord ternauwernood te lezen gekregen en kreeg van CD&V en N-VA niet meteen de leukste bevoegdheden toegeworpen voor haar regeringsleden.

Open VLD neemt zich daarom voor een belangrijkere rol te willen spelen in die Vlaamse regering. Het onderwijsdossier – waar Gwendolyn Rutten openlijk de plannen van CD&V-minister van Onderwijs Hilde Crevits onderuit haalde – was de eerste poging daartoe. Wegen op het debat over de kinderbijslag door een koppeling te eisen met het onderwijs was een tweede poging.

De klap op de vuurpijl moet het verlagen van de vermaledijde Turteltaks zijn, door de twee biomassacentrales te schrappen waardoor het bedrag van die Turteltaks kan dalen. En het instrument om dat te realiseren was een negatief advies van de administratie. Een advies dat Annemie Turtelboom dus twee weken lang laat slingeren.

Als de rook om het hoofd van de politici is verdwenen, kunnen ze niet anders dan terugkijken op een slagveld van wantrouwen. De relaties tussen de liberalen en andere coalitiepartners zijn verder aangetast. Bart Tommelein heeft zich zijn start in die Vlaamse regering wellicht ook anders voorgesteld.

De vraag is hoe het nu verder moet. Zullen N-VA en CD&V de pogingen van Open VLD om meer te wegen op die regering blijven tolereren? Zullen N-VA en CD&V de overbodige partij Open VLD aan boord houden? Wat zou Open VLD doen, mocht ze uit de Vlaamse regering worden gezet? Een manoeuvre dat N-VA en CD&V onder het mom van ‘meer stabiliteit’ zouden kunnen verdedigen.

Stapt Open VLD dan – die ondeelbare partij – ook uit de federale regering? Laat Open VLD in dat geval de federale regering vallen, terwijl de Vlaamse regering zonder haar verder bestuurt?

Is de conclusie dan niet dat Open VLD stilaan de gevangene aan het worden is van deze politieke constellatie?

Meest gelezen