Staken mag, maar niet te veel - Ton van Lierop

Ton van Lierop is coördinator van de sociaal-economische redactie van de VRT. Hij verzorgt ook "De Vrije Markt", het sociaal - economische programma op Eén.

Koele minnaars op zijn best. De Vlamingen lopen niet over van liefde voor de vakbonden, maar zien het ´syndicaat´ over het algemeen wel als een belangrijke en goede belangenbehartiger. Een uitgebreide studie van de Katholieke Universiteit Leuven over de rol en positie van de bonden geeft over de hele linie een gemengd beeld te zien. Met de Vlaming licht sceptischer dan de Franstalige Belg. Maar kom toch bij de Vlaming ook niet aan het stakingsrecht.

Een studie naar de rol en waardering van vakbonden is voor België altijd extra interessant, omdat de zogeheten organisatiegraad – het percentage van de bevolking dat vakbondslid is – hier naar verhouding erg hoog is. Van de ruim 1100 door een team van de Leuvense professor Marc Swyngedouw ondervraagde Vlamingen zegt 39 procent lid te zijn van een bond. Onder Franstaligen is dat zelfs 42 procent.

In de omringende landen ligt dat stukken lager. In Nederland is slechts een kleine 20 procent van de werkende bevolking lid van een vakbond. Ondanks de beelden van vaak harde en militante vakbondsacties is dat in Frankrijk maar zo´n 8 procent.

Die hoge organisatiegraad geeft ook al vrij snel aan waarom veel Belgen zijn aangesloten bij een vakorganisatie: de dienstverlening. Het feit dat de vakbonden ook werkloosheidsuitkeringen verzorgen, zal daar ook niet vreemd aan zijn. Van de Vlamingen zegt ook 42 procent dat zonder bonden de werklozen slechter af zouden zijn.

In totaal zegt 73 procent van de personen, die in de periode na de parlementsverkiezingen van 2014 zijn ondervraagd, dat de algemene dienstverlening de belangrijkste reden is om zich te melden als lid. Dat cijfer is precies hetzelfde voor Franstalig België. Dat is ook het enige cijfer waar beide landsdelen het helemaal met elkaar eens zijn.

Over de hele linie staat Wallonië verder iets positiever ten opzichte van de vakbonden. Zo vindt exact één op de vier Vlamingen de vakbond belangrijk om de sociale rechten te beschermen. In Franstalig België is dat 81 procent. Daar staat wel tegenover dat 43 procent van de Vlaamse kiezers dat de bonden teveel macht hebben. Van de Franstaligen vindt 37 procent dat.

Prof. Swyngedouw vindt de resultaten van de grote enquete ´´opvallend positief´´ voor de vakbonden. Hij had een negatiever resultaat verwacht. Daar komt natuurlijk wel bij kijken dat het onderzoek is afgerond, net voordat de nieuwe regering besparingen aankondigde en de bonden daartegen heftig gingen protesteren en staken. Met de nodige hindernis van dien.

Voorzitter van de socialistische bond ABVV Rudy De Leeuw wuift dat bezwaar grotendeels weg. Hij vindt dat het onderzoek over een ´´afdoende lange periode´´ is uitgevoerd. In het VRT-programma De Vrije Markt benadrukt hij ook vooral dat de bonden door de Vlaming als noodzaak worden gezien.

Het stakingsrecht moet ook blijven bestaan, vindt een flinke meerderheid. In Vlaanderen geldt dit voor 64 procent. In het militantere Wallonië is dit 75 procent. Van de Vlamingen vindt ook 57 procent dat de rechter stakingen niet zou mogen verbieden. Dit cijfer zal bij de bonden zeker voor opluchting zorgen.

Tegelijkertijd stelt de studie van Swyngedouw ook dat slechts 22 procent van de Vlamingen vertrouwen heeft in de bonden. Bijna één op de vier wantrouwt de vakorganisaties nadrukkelijk en 39 procent zit daar tussenin.

Swyngedouw deelt de grootste groep van de Vlamingen in bij de ´´sceptische pro-vakbond klasse´´, zo´n 55 procent in totaal. In De Vrije Markt bekent ook Kamerlid voor Open VLD Egbert Lachaert zich tot die groep. Lachaert vraagt vooral om meer openheid van de bonden. Volgens Swyngedouw heeft de sceptische pro-vakbondsgroep dan ook inderdaad grote twijfels over de werking van de bonden.

Zeker deze groep ziet de bonden als een noodzakelijk kwaad of – misschien neutraler – als een soort van veredelde verzekeringspolis tegen ontslag of problemen op het werk. Met bijkomende voordelen als vakantiemogelijkheden, goedkopere abonnementen of andere kortingen. Opmerkelijk genoeg behoort maar 14 procent van de bevolking tot de openlijk zeer pro-vakbondsgroep. En de KU Leuven deelt bijna één op de drie (31 procent) in bij de ´´contra-vakbond´´ klasse.

Aan het onderzoek werd ook meebetaald door de socialistische en liberale bonden. Zeker in vakbondskringen was er grote vraag naar de perceptie door de bevolking. Kennelijk was er vooraf bij de bonden ook wel enige angst dat het beeld veel negatiever zou zijn. Vandaar ook misschien de verrassing bij de onderzoekers.

Zonder bonden kan het niet, maar het moet ook niet te hard gaan; dat is misschien wel de belangrijkste conclusie. Maar 27 procent van de Vlaamse ondervraagden willen dat de vakbonden een hardere politiek voeren. De vakbond moet voor de Vlaming zorgen, maar er ook voor waken dat het land niet te vaak plat ligt.