De illusie van de oplossing - Kristien Bonneure
Kristien Bonneure is VRT-journalist en auteur van ‘Stil leven. Een stem voor rust en ruimte in drukke tijden’ (Lannoo)
Tout va pour le mieux dans le meilleur des mondes, als ik in reclame zou geloven. Voor alles is er een oplossing. Opbergoplossingen voor de badkamer. Slimme oplossingen waarmee de was doen vanzelf gaat. Een individuele oplossing voor uw persoonlijke behoeften.
Ik tik ‘solutions’ in de zoekbalk van de Gouden Gids: 2480 bedrijven! Van Cleaning Solutions tot Flower Solutions (die het probleem van tijdelijke bloemloosheid oplossen?) Vervolgens zoek ik op ‘problems’. Amper 23 firma’s, de meeste ‘no problem’ of ‘problem solving’ genaamd.
Ikea is dol op oplossingen, en de voedingsgigant Unilever heet eigenlijk Unilever Food Solutions. Dat de honger de wereld nog niet uit is, met zo’n naam. En nu staat er een verhuisdoos in de gang, waarop ik lees: ‘We move solutions’. Rare slogan. Verhuizen de problemen dan mee? Zodat je ze niet meer ziet? Lekker de kop in een zandoplossing steken!
Misschien is dit gewoon weer zo’n van alle betekenis ontdaan modieus passe-partoutwoord. Solutions. Altijd meervoud, want wees maar zeker dat u véél problemen hebt. Er zit ook een foute filosofie achter. Ik word moe van het problematiseren van alledaagse dingen (de was, jezusmina, de wàs!) en van dat voluntaristische activisme.
Alsof het leven een aaneenschakeling van akkefietjes is, die met een vingerknip, simple comme bonjour, verdwijnen. Heb je dan nog altijd een probleem? Jij loser! De illusie van de volledig maakbare samenleving. Verlos ons, Heer, van de oplossingen.
Wekker loopt af. Probleem. Oplossing: ik strek m’n arm en klop het lawaai weg. Probleem: honger en dorst. Gelukkig zijn daar de koffiezet- en broodtrommeloplossingen. Na een dag van problemen oplossen, groot en klein, van een loopneus tot de lieve vrede op een drukke autoweg, is het eindelijk voorbij. Day is done. Maar niet voor het laatste probleem opgelost is: het licht brandt nog. Oplossing, ik knip het uit.
Overmoed
De Witrussische journalist Evgeny Morozov, heeft enkele jaren geleden de term ‘solutionisme’ gemunt: het blinde geloof in simplistische (vooral technologische) oplossingen. Zijn boek heeft als titel: ‘To solve everything, click here’. Waar?
We leven in een kwetsbare samenhang van alles met alles. Iemand heeft eens uitgerekend dat we negen maaltijden verwijderd zijn van de totale anarchie. Als de bevoorrading van alle winkels stokt, duurt het amper drie dagen voor de hel losbarst, plunderingen inbegrepen. Omdat niemand zelfvoorzienend is. We zijn geconnecteerd in ons spel van problemen en just-in-time oplossingen. Hubris, noemden de oude Grieken dat, overmoed. De vleugeloplossing van Icarus was niet bestand tegen het zonneprobleem.
Luchthaven
De complexiteit van de samenleving laat zich lezen in een luchthaven. De poort van een land naar de buitenwereld, het glinsterende visitekaartje van gladde steen, staal en glas. Je hoort, ziet en proeft er de hele wereld. Ik heb vaak bewonderend toegekeken hoe een groot vliegtuig wordt klaargemaakt, volgetankt, gecheckt, van bagage, warme maaltijden, passagiers, bemanning en dekentjes voorzien en daarna zachtjes weggelokt van de pier, als een biggetje van mama varken, om op eigen kracht het zwerk te kiezen.
Sterk staaltje problemsolving, maal een miljoen! Maar als het hele raderwerk stilvalt, merken we hoe verdomd moeilijk het is om dat stapje per stapje weer op te starten. Maar ze krijgen het voor mekaar, chapeau, ze vliegen weer.
Blijkbaar heeft dat vooruitgangsoptimisme zich ook meester gemaakt van de moeilijkst te beheersen machine: de mens. Waar zit de uit-knop van een geradicaliseerde moslim die op zelfmoordmissie vertrekt?
De probleemstelling die ik bijeensprokkel uit gesprekken en analyses is veelkoppig. Werkloosheid, afwezige vaders, criminaliteit, schooluitval, knip-en-plak-islam, foute vrienden, haatdragende media-hersenspoeling, verloederde buurt, centen uit verre dictaturen, zin voor avontuur, wrok...
Dat valt niet even snel te fiksen, al zijn er mensen -politici ook- die doen alsof. Complexe problemen vragen veelzijdige oplossingen, die bovendien tijd vergen, maar zeker geen uitstel. ‘Terrorism solutions’? 74.400.000 resultaten op Google.