Hoeveel bos heeft Vlaanderen? - Arne De Jaegere

Arne De Jaegere is jurist en werkt als redacteur bij de Afspraak. Hij volgt het bosbeleid op de voet.

Het zal je maar overkomen. De mediastorm is eindelijk wat gaan liggen en de cabaretier maakt weer grapjes in plaats van milieuactivist te spelen. Net dan wordt er een vernietigend rapport op je bureau gegooid. “Het bosbestand krimpt jaar na jaar” (Knack, 20 januari 2016). Vervelend. Vooral omdat je jezelf nog niet zo lang geleden op de borst hebt geklopt omdat er ‘in twee jaar tijd duizenden hectaren bos zijn bijgekomen’. Hoe reageer je daar op als minister van Landbouw, Natuur en Omgeving?

De grondvesten van het kabinet Schauvliege zouden voor minder beginnen te daveren. Wordt er in Vlaanderen dan toch meer bos gekapt dan aangelegd?

De Bosbarometer van Natuurvereniging BOS+ is formeel: in 2014 werd er voor een oppervlakte van 400 voetbalvelden ontbost in Vlaanderen. In 2012 en 2013 waren dat ‘slechts’ een dikke 300 voetbalvelden.

Door slechte compensatieregelingen (natuurverenigingen zijn Deprez bijzonder dankbaar dat hij het punt dat ze al jaren trachtten te maken even in de kijker zette) staat de teller al jaren in het rood.
Dat is een probleem. Niet enkel voor de bosliefhebbers onder ons, maar ook -of beter gezegd: vooral- voor het kabinet van een Minister van Natuur die zich in het Vlaams Regeerakkoord geëngageerd heeft om tegen 2020 maar liefst 48.000 hectare natuurgebied, waarvan 10.000 extra bos, te creëren.

Het moet niet gemakkelijk zijn om vandaag spindoctor te zijn van Joke Schauvliege. Je zou je minister kunnen adviseren door haar te zeggen dat bosbehoud niet prioritair is. Maar dan komt er al snel een tsunami van tegenargumenten. Dat een dagelijkse boswandeling van een kwartiertje stressverlagend werkt. Dat de bomen CO2 en fijn stof uit de lucht halen en zo rechtstreeks een positief effect hebben op de gezondheidszorg. Dat kinderen die in een groene omgeving opgroeien creatiever zijn en minder last hebben van astma en andere aandoeningen. Dat vergroening in arme buurten leidt tot minder geweld. Dat bossen ons economisch investeringsklimaat aanwakkeren. Je weet wel, dat soort tegenargumenten die je niet snel kan weerleggen.

Zou er misschien geen plaats zijn voor bossen in Vlaanderen? Dat is het. Helaas zijn er doctoraatstudies die deze stelling tegenspreken. Maar ja, wie leest die? Het zullen wel betweters zijn die het hebben over drukbevolkte regio’s als Noord-Rijn-land-Westfalen en de regio rond Parijs waar er 2,5 keer meer bossen zijn als in Vlaanderen. De betweters die ook zeggen dat de andere West-Europese landen er de voorbije twintig jaar wél in slaagden om samen het bosareaal uit te breiden met 2 miljoen hectare. En dat terwijl wij, ambitieuze Vlamingen, 6 hectare open ruimte per dag betonneren.

Hét argument bij uitstek is in deze uiteraard: ‘De Bosbarometer is niet betrouwbaar, want heel wat zaken vallen buiten de radar.’ Even technisch: de barometer kijkt hoe de Vlaamse bossen evolueren door het aantal vergunde kappingen te vergelijken met het aantal nieuwe bossen die officieel worden aangelegd. Het document is gebaseerd op officiële cijfers, maar vergeet er bij te zeggen dat mensen ook spontaan bossen gaan aanleggen zonder dat ze subsidies aanvragen en zo dus het nieuwe bos registreren. En de aanleg van bos in erkende natuurreservaten wordt ook niet in rekening gebracht.

Goede punten voor de ministeriële adviseur. Maar deze redenering is een mes dat langs twee kanten snijdt. Ook aan de minzijde zijn er zaken die niet opgenomen worden in de bosbarometer. Illegale ontbossingen bijvoorbeeld. En ja, het klopt dat de bosbarometer geen rekening houdt met particulieren die spontaan bossen gaan aanleggen zonder de subsidies aan te vragen die ze hiervoor zouden kunnen krijgen. Maar laat ons ernstig blijven, om hoeveel hectare bos zou dit gaan? Wie wil er nu geen subsidies? En heeft Bert De Somviele, directeur van BOS+, gelijk als hij zegt dat de Bosbarometer een goede graadmeter is van het actief bosbeleid en wat er spontaan of illegaal gebeurt buiten het beleid valt?

Misschien haalt het kabinet graag nog even de Boswijzer van onder het stof. Zoals die keer in 2013, toen er beweerd werd dat er in twee jaar tijd 8.262 hectare bos was bijgekomen. Leve de Boswijzer: het meetinstrument dat wél juiste cijfers genereert. Via digitale luchtfoto’s kan je ten minste écht te weten komen hoeveel bos Vlaanderen heeft.

Dan mag je er natuurlijk wel niet bij vertellen dat zowel academici als het INBO (Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek van de Vlaamse overheid) dit een ‘onbetrouwbaar instrument’ vinden. Misschien wel terecht, want als we het toch hebben over onbetrouwbare meetinstrumenten, spant de Boswijzer de kroon. Brede dreven, industrieterreinen, rotondes op steenwegen, verkavelingen met bomen, serres én zelfs de Zoo van Antwerpen worden door de ‘bril der Boswijzer’ gezien als bos. Ministeriële zucht.

Heeft de ministeriële adviseur al aan het Parkbos in Gent gedacht?
Prima, maar waar zijn de andere beloofde stadsbossen? De extra 1000 hectare groen rond Brussel? De 10.000 hectare extra bos tegen 2020? Als we aan dit tempo verder werken, hebben we volgens onderzoek van Natuurpunt in 2067 ons doel nog altijd niet bereikt.

Of nog: “Er is nu toch ook al een wet die de meest bedreigde bossen beschermt?” Mooi initiatief, om in de bres te springen voor die bedreigde bossen. Maar moeten we er dan niet bij zeggen dat slechts 12.500 van de naar schatting 60 à 70.000 hectare bedreigde bossen worden beschermd? En dat het wetsvoorstel niet vanuit het kabinet Leefmilieu, maar vanuit het parlement komt? En last but not least: dat de wet niet eens in werking is getreden? Kwatongen beweren dat de eigen administratie bewust de boel blokkeert terwijl lokale overheden nu massaal bedreigd bos aan het kappen zijn. Maar hier is ongetwijfeld een goeie reden voor.

Het moet niet gemakkelijk zijn om op het kabinet Natuur te werken. Bart Muys, professor bosbeheer van de KU Leuven, verwijt de minister, en de volledige Vlaamse Regering trouwens, geen ambitieus bosbeleid te hebben. Het kabinet zou zich altijd verbergen achter administratieve kwesties. Natuurverenigingen zeggen dat ze het bos niet meer zien door de eigen bomen.

Maar het bosbeleid is jammer genoeg niet de enige bekommernis. Ook landbouw zit in de portefeuille. En laat die ongeziene combinatie van bevoegdheden misschien wel de meest fundamentele bron van kritiek zijn. Critici, zoals Wilfried Van Daele van N-VA en Hermes Sanctorum van Groen, noemen de minister een marionet van de landbouwlobby. Bioloog en Knack-journalist Dirk Draulans was kwaad, omdat er zes vogelsoorten zo goed als vogelvrij werden verklaard. De arme spreeuwen, eksters en gaaien zouden dankzij een nieuwe regel veel gemakkelijker neergeknald kunnen worden. De minister zou enkel luisteren naar de boeren en wetenschappelijk onderzoek in de wind slaan. Wat hebben de boeren dat de bossen en de vogels niet hebben, vragen sommige natuurliefhebbers zich af.

Heel veel vragen, voorlopig nog geen antwoorden. Het is waarschijnlijk allemaal veel complexer dan dat het hier wordt voorgesteld. We vergeten wellicht hoe moeilijk de dossiers en het administratieve kluwen zijn. Laat ons hopen dat er binnenkort duidelijkheid komt.

Speel de boswijzerquiz op Canvas.be.