Genève III: Zal het ooit lukken voor Syrië? - Inge Vrancken

Wordt er vandaag over vrede in Syrië gepraat in Genève? De kans lijkt – nog altijd – erg klein. De gesprekken die maandag van start hadden moeten gaan, werden vier dagen uitgesteld. Het dreigt afstel te worden, want de onenigheid – om te beginnen al over wie er aan de onderhandelingstafel mag zitten – blijkt onoverbrugbaar. Is er nog een ultiem compromis mogelijk?
analyse
Analyse

Inge Vrancken is buitenlandverslaggever bij VRT Nieuws en volgt het Midden-Oosten.

Vijf jaar oorlog

In maart zal de oorlog in Syrië de vijfde verjaardag herdenken. Vijf jaar oorlog, (veel) meer dan 250.000 doden, de helft van de Syrische bevolking (van 22 miljoen) ontheemd. Ruim 4 miljoen mensen zijn zelfs naar het buitenland gevlucht. Meer dan hoog tijd is het voor – het begin van – een oplossing. Maar die lijkt nog altijd zo immens ver weg. Na vijf jaar oorlog gaat het immers niet meer alleen over de Syrische regering versus de Syrische oppositie. Er zijn de Amerikanen en de Russen, Saudi-Arabië en Iran, de Libanese Hezbollah, er is Turkije en er zijn de Koerden. Het kluwen is alleen maar groter geworden en nog moeilijker te ontwarren.

Hoop

Hoop. Het is een woord dat ze in Syrië niet meer (her)kennen. Misschien was er toch – heel even – een hele kleine sprankel hoop op 18 december vorig jaar, vorige maand. Na bijna vijf jaar Syrisch conflict, was er eindelijk een VN-resolutie. Er was een resolutie, dat was het hoopvolle aspect. De inhoud van de resolutie was dat veel minder: in de eerste helft van 2016 een overgangsregering op de been brengen (wat met Assad?), die dan in 18 maanden tijd een grondwet zou schrijven en verkiezingen zou organiseren onder VN-toezicht. Een doel waar weinigen – gezien de complexiteit en de gruwelijkheid van het conflict – in geloofden/geloven. Die kleine sprankel hoop van toen lijkt weer helemaal uitgedoofd. Want de gesprekken die heel dat proces voor Syrië in gang moeten zetten, kunnen niet van start gaan wegens blijvende onenigheid over wie aan tafel mag zitten. “Geen terroristen aan tafel”, zo klinkt het. Maar wie is terrorist en wie is dat niet?

Syrische regering en oppositie

De Syrische regering zegt dat ze klaar is om te onderhandelen maar kondigt nog voor de start al aan dat ze geen toegevingen zal doen bij de gesprekken. Haast om te onderhandelen heeft de Syrische regering niet: het regeringsleger heeft de voorbije dagen nog gebied kunnen heroveren, mede dankzij luchtsteun van de Russen. Assad zit in een positie waarin hij baat heeft aan tijd winnen.

De oppositie die gesteund wordt door Saudi Arabië – het Hoge Onderhandelingscomité dat een brede waaier aan gewapende groepen en politici van de oppositie tegen president Assad vertegenwoordigt - wil pas naar Genève komen wanneer er – zoals in de resolutie van december staat – een einde komt aan de luchtaanvallen (door Syrië en Rusland) en aan de blokkade van oppositiegebied waardoor ook burgers uitgehongerd worden, zoals we dat gezien hebben in Madaya. Een andere oppositiegroep protesteert tegen de uitsluiting van de Syrische Koerden van PYD. Afwachten of er iemand van hen vandaag opdaagt in Genève. Waarschijnlijk niet.

Genève III

Zal er ooit een Genève III komen? Dit is – of zou moeten zijn – de derde onderhandelingsronde voor vrede in Syrië, onder de derde VN-onderhandelaar. De eerste twee rondes hebben niets opgeleverd. De eerste twee onderhandelaars – Lakhdar Brahimi en Kofi Annan – hebben de handdoek in de ring gegooid, uit frustratie omdat er maar geen vooruitgang geboekt kon worden. Intussen is het immense probleem van terreurgroep IS en ‘het kalifaat’ in Syrië en Irak erbij gekomen. Intussen bombarderen landen terreurgroep IS in Irak en Syrië onder leiding van de VS en intussen bombardeert Rusland – zogenaamd vooral IS maar de meeste doelwitten blijken andere oppositiegroepen tegen Assad te zijn. Intussen hebben regionale grootmachten als Saudi-Arabië en Iran hun tentakels nog dieper in het kluwen verankerd. Intussen spelen de Turken een strategische rol en zijn zij niet opgezet met de militaire successen van Koerdische strijders tegen terreurgroep IS. Kan Staffan De Mistura in die omstandigheden iets ‘forceren’? Het zou bijna een mirakel zijn. Maar ooit moet er toch iets gebeuren.

De schaamte voorbij

Het lijkt erop dat de druk op de onderhandelaars nog niet hoog genoeg is. Zij die aan tafel (moeten) zitten hebben blijkbaar nog niet voldoende op het spel staan om de ultieme confrontatie aan te gaan. De vluchtelingencrisis zet vooral Europa onder druk, maar niet de onderhandelende partijen. Zonder politieke en diplomatieke focus, zal de internationale gemeenschap zich vooral toeleggen op dat duidelijke doel: het aanpakken van terreurgroep IS. Want de dreiging die van IS uitgaat, treft ook (sommige) onderhandelende landen en groepen. Zonder diplomatieke weg, kan het conflict alleen maar escaleren. Dat zal nu in het voordeel zijn van huidig president Bashar al-Assad. Maar een verdere escalatie zal ook meer vluchtelingen op de been brengen. Zal de druk op Europa – in Europa – nog verder opvoeren.

Zijn er nog niet voldoende mensen vermoord, gemarteld, uitgehongerd, op de vlucht gedreven, beangstigd, ontredderd? Welke eigen agenda’s hebben de onderhandelaars nog – punten die eerst afgesproken, onderhandeld, geforceerd, behaald moeten worden – voor het over Syrië en over vrede in Syrië gaan. Nieuwe vertraging is ‘de schaamte voorbij’ voor wie voor die vertraging zorgt. Er is al veel te veel geleden.

Meest gelezen