Duitsland in kramp na Nieuwjaar - Jeroen Reygaert

Duitsland reageert erg verkrampt op de aanrandingen van tientallen vrouwen op oudejaarsavond in Keulen. Eerst werden de feiten weggemoffeld door politie en pers en nu worden - zonder bewijs - de vluchtelingen met de vinger gewezen.
analyse
Analyse

Jeroen Reygaert is journalist buitenland bij VRT Nieuws, gespecialiseerd in Duitsland.

ā€œMet groepjes van 20 tot 40 mannen omsingelden ze vrouwen. Ze werden bestolen, andere werden betast, een vrouw beweert dat ze verkracht is. Het gaat om mannen tussen de 18 en de 35 van Noord-Afrikaanse of Arabische origine.ā€

VoilĆ , vijf dagen na de feiten is het eruit. De Keulse politiewoordvoerder, bijna beschaamd wegkruipend op een persconferentie. De pers zich bijna excuserend voor het feit dat ze die persconferentie ook echt als nieuws moeten brengen. Krampen in het Duitse denken, een kleine spierscheur zelfs.

MĆ¼nchen

Het was me de jaarovergang wel bij onze oosterburen. Even voor middernacht terreuralarm in MĆ¼nchen. Twee stations, waaronder het sinds september wereldberoemde Hauptbahnhof, moesten in allerijl ontruimd worden. Mensen kregen de raad om bijeenkomsten te mijden, politie en leger de straat op. Brussel aan de Isar.

Een aantal Irakezen en Syriƫrs zouden verschillende aanslagen hebben willen plegen in de immer rustige hoofdstad van Beieren. Syriƫrs en Irakezen zouden onder meer het Hauptbahnhof hebben willen treffen, de plaats waar ze tot voor kort met honderdduizenden landgenoten samen aankwamen.

Die link en mogelijk bijhorende verontwaardiging had u natuurlijk ook al gelegd. En dat zullen mijn Duitse collegaā€™s ongetwijfeld ook wel ergens gedacht hebben. Vooral gedacht, niet zo duidelijk uitgesproken, want een link met de vluchtelingencrisis was verre van te bewijzen. Maar de perceptie, natuurlijk, was er wel. Het koelde zonder blazen, het Hauptbahnhof staat er nog en het tijdelijke ā€œBrussel aan de Isarā€ is gewoon weer zijn gezellige zelve.

Keulen

Vijfhonderd kilometer verderop in Keulen is op oudejaarsnacht van de Beierse terreurdreiging weinig te merken. Volle straten, ā€œbontgekleurdā€ om het met een germanisme te zeggen, want Keulen is een van de meest multiculturele steden van Duitsland, met aan het hoofd de nu al iconische burgemeester Henriette Reker. De partijloze burgermoeder werd de dag voor de verkiezingen neergestoken door een extreem-rechtse sympathisant, omdat ze het tijdens haar campagne opnam voor de vluchtelingen en het beleid van kanselier Merkel.

Kort na middernacht loopt het verkeerd; de feiten zijn intussen bekend. Toch stuurt de Keulse politie ā€™s ochtends dit bericht de wereld in: ā€œveel volk, maar alles vredevol verlopenā€. ā€œIls sont des fait divers, monsieurā€ of echt een onbewuste fout?

Een filmpje en een brief

Een journalist die er bij was, filmde de feiten en de slachtoffers deden massaal aangifte. Maar de persaandacht bleef opvallend beperkt en de politiek zweeg. Toch een aantal dagen. Op de sociale media ging het filmpje daarentegen viraal en de verhalen en getuigenissen - al dan niet aangedikt - werden massaal gedeeld.

De Duitse schrijfster Katia Schneidt schreef een open brief die via Facebook honderdduizenden keren gedeeld werd en nog meer likes kreeg:

"Geachte Duitse Bondsregering, Ik moet iets toegeven, jullie hebben schitterend werk verricht! Jullie pogingen om elke terechte kritiek over de houding van vluchtelingen onmiddellijk met het naziverwijt de kop in te drukken, heeft zijn vruchten afgeworpen. (ā€¦) Waar zijn nu de grootste media? Tv-nieuws? Nergens! Bild? Nergens! Waar is jullie in het Arabisch ondertitelde oproep aan de gewelddadige asielzoekers, waarin jullie duidelijk maken dat vrouwen in dit land geen vrij wild zijn? Waar is meneer Gabriel (SPD) die deze daden scherp veroordeelt en de zwaarste verwensingen uit? Niets! Geen woord! Nee, we zijn intussen zover gekomen dat we zulke gebeurtenissen doodzwijgen (ā€¦)."

Voor Schneidt was het duidelijk: het zijn de vluchtelingen die verantwoordelijk zijn voor wat gebeurd is, maar de politiek wil dat niet onder ogen zien, net als de pers die de regering daarin onvoorwaardelijk gesteund heeft. Ze heeft er ā€œbewijzenā€ voor, schrijft ze.

Of ze gelijk heeft, weten we niet. Het ziet ernaar uit van niet: het onderzoek naar de daders loopt nog, maar voorlopig is er totaal geen bewijs dat het om vluchtelingen zou gaan.

Kritiek op Merkel

De politiek heeft intussen wel gereageerd en zelfs de ARD heeft haar nieuwsuitzendingen met Keulen laten openen. Alle politici die er toe doen hebben hun walging uitgesproken voor wat er gebeurd is en de verantwoordelijken zullen gevonden en gestraft worden, klinkt het overal fors, zij het met een aantal dagen vertraging. De burgemeester van Keulen zwoer ook dat zoiets in de toekomst niet meer kan en kondigde forsere maatregelen aan voor het komende carnaval.

Maar naast de walging, viel vooral op dat de meeste politici van CDU, SPD en Groenen zich haasten om te verwittigen dat we moeten ā€œopletten om linken te leggen met de vluchtelingencrisis, dat het erg zou zijn dat zij die hulp nodig hadden en op de vlucht zijn, hiervan slachtoffer zouden worden en minder gastvrij ontvangen zouden worden. Dat het om twee aparte zaken gaat.ā€ Aan ā€œde andere kantā€ van het politieke denken, de Merkel-kritische CSU uit Beieren, was dan weer te horen dat ā€œals het om vluchtelingen zou gaan, het duidelijk is dat ze het land uit moetenā€.

Samen met het terreuralarm in MĆ¼nchen een dankbare stok voor Merkels zusterpartij om ook tijdens de eindejaarsperiode de tegenstellingen in de christendemocratische familie nog eens in de verf te zetten en hoewel er geen bewijzen zijn, een handige politieke uitspraak. Geen schone schijn in de nieuwjaarsbrieven van de zusters en broeders uit Beieren.

Frustratie

De politiek, de brullende Duitser op Facebook, de pers: ze bewijzen hoe gespannen de spieren staan in Duitsland en hoe snel die dus ook in een kramp kunnen schieten. Ondanks kritiek blijft de regering officieel op de lijn van Merkels ā€œwir schaffen dasā€-vluchtelingenpolitiek zitten.

De oppositie in het parlement bestaat dan weer uit twee linkse partijen, die Merkels vluchtelingenpolitiek grotendeels mee verdedigen. En tot op de dag van vandaag blijft de kanselier stevig in het zadel zitten, met breed vertrouwen van de Duitsers.

Het is uit schrik dat relatief grote draagvlak te verliezen, uit schrik voor recuperatie, dat de communicatie niet even ā€œflinkā€ verliep als de slachtoffers en hun sympathisanten hoopten en eisten. Het gevolg valt te lezen op Facebook en zelfs vrij openlijk te horen in de straten van Keulen: stoere taal en beschuldigingen. ā€œWe mogen de waarheid toch niet zeggen, de politiek en de pers liegen."

Of hoe een begrijpelijke politieke bezorgdheid net te bezorgd kan overkomen en het tegenovergestelde kan voeden. De politieke gevolgen zullen allicht erg gering blijven - daarvoor staat Merkel te ver boven de rest verheven - maar ze brachten wel een soort onderhuidse frustratie bij een groter en breder deel van de bevolking naar boven.

Dit jaar trekken vijf deelstaten naar de stembus. De regionale verkiezingen in maart en september worden als een belangrijke test gezien voor de huidige regeringspartijen en de rechtse partij AfD. Het zal er de kans op krampen niet op verminderen.

Meest gelezen