Saudische vrouwen stemmen (een beetje) - Inge Vrancken

Inge Vrancken is buitenlandverslaggever bij VRT Nieuws en Midden-Oostenwatcher.

Ze mogen niet zelf met de auto naar het stembureau rijden, hun man of andere mannelijke voogd moet toestemming geven – en hij moet mee – maar vrouwen mogen dus deelnemen aan de lokale verkiezingen. Het zijn de enige verkiezingen die Saudi-Arabië kent, alle andere organen en ministers worden door de koning samengesteld en benoemd. Ook bij de lokale raden wordt slechts twee derde van de raadsleden verkozen. De koning beslist over het andere derde. Een vooruitgang want tot nu werd slechts de helft van de raadsleden verkozen.

Het is wel wat om in een land als Saudi-Arabië vrouwen te laten deelnemen aan verkiezingen. U kent de segregatie tussen de seksen en achterstelling van vrouwen intussen wel: ze mogen niet met de auto rijden, niet werken, reizen of het huis verlaten zonder toestemming van hun man (of andere mannelijke voogd), niet met andere mannen dan familieleden alleen in een kamer of auto zijn en vrouwen kunnen geen eigen bankrekening openen. Ook mogen vrouwen niet afgebeeld worden, op billboards bijvoorbeeld, of ... op verkiezingsaffiches. Om geen nieuwe ongelijkheidsrel te veroorzaken, besloot de kiescommissie dan maar dat vrouwen noch mannen op verkiezingsaffiches mogen prijken. Iedereen gelijk voor de wet. Of neen, toch niet. De kandidaten mogen geen potentiële kiezers van het andere geslacht aanspreken. Iets waar vrouwen meer nadeel van ondervinden door het hoge aantal mannelijke kandidaten en kiezers. Vrouwen moeten achter een afscheiding spreken tijdens de campagne of zich laten vertegenwoordigen door een man. Maar Saudische vrouwen zijn creatief en vindingrijk, en gebruiken massaal de sociale media om campagne te voeren.

978 vrouwen nemen deel als kandidaat, daarnaast zijn er 5.938 mannelijke kandidaten. Zij dingen samen naar 2.100 lokale zetels. De 1.050 andere zetels worden door de koning aangeduid. Ook bij het aantal geregistreerde kiezers is het verschil enorm. 130.000 vrouwen brengen hun stem uit vandaag tegenover 1,35 miljoen mannen. Vraag is dus of er uiteindelijk (veel) vrouwen verkozen zullen raken. De dames rekenen op koning Salman om vrouwen kansen te geven via het één derde van de zetels dat hij invult.

De beslissing om vrouwen te laten deelnemen aan de lokale verkiezingen komt niet van koning Salman, wel van z’n voorganger, de intussen overleden koning Abdullah. Hij kondigde de hervorming aan in 2011. Die beslissing wordt gezien als één van de belangrijkste in zijn nalatenschap. Dit zijn nog maar de derde verkiezingen in het land, ook voor veel mannen. Tussen 1965 en 2005 was er geen enkele verkiezing. Nu zijn er enkel lokale verkiezingen met eerdere edities in 2005 en 2011. Alle andere raden worden door de koning samengesteld. Het ‘belangrijkste’ orgaan is de zogenaamde Shura, het hoogste raadgevende orgaan voor de koning. Koning Abdullah benoemde daarin in 2013 30 vrouwen, op 150 leden. Sindsdien zijn vrouwen vertegenwoordigd in het hoogste orgaan, maar veel hebben zij daar nog niet kunnen realiseren.

Misschien is er toch één hervorming – die aangekondigd is, maar voorlopig zonder datum van ingang – die voortkomt uit de vertegenwoordiging van vrouwen in de Shura. Gescheiden vrouwen en weduwes zullen de toestemming krijgen om zelf familiale zaken te regelen, zonder goedkeuring van een mannelijke voogd. Het gaat dan om het inschrijven van kinderen in school en het goedkeuren van medische ingrepen. Een beslissing die, wanneer ze van kracht wordt, het leven behoorlijk eenvoudiger kan maken voor gescheiden vrouwen en weduwes, zeker wanneer ze alleen kinderen grootbrengen.

Nu is er dus de eerste politieke deelname van vrouwen in de lokale raden. Hoe belangrijk is die verandering? De lokale raden hebben geen betekenisvolle macht. Ze beslissen over straten en wegen, over publieke tuinen en over de vuilnisophaling. Vrouwen die zich - als kandidaat of als kiezer - wilden registreren, ondervonden wel bureaucratische moeilijkheden en konden niet zelf met de auto naar het registratiebureau rijden om zich in te schrijven. Ook zijn sommige kandidates geweigerd voor deelname. De bekendste daar is Loujain Hatloul. Zij zat meer dan twee jaar in de gevangenis, omdat ze met de wagen vanuit de Verenigde Arabische Emiraten naar Saudi-Arabië probeerde te rijden.

Vraag is of in deze fase in het oerconservatieve koninkrijk deze weinig betekenisvolle politieke participatie voor vrouwen het belangrijkste is. Wat betekent die zonder het recht om zélf - zonder voogd - essentiële beslissingen in je leven te nemen en zonder het recht jezelf te bewege, omdat je niet met de auto mag rijden. Andere vrouwen vinden het dan weer wel van betekenis dat vrouwen meer zichtbaar worden in het publieke leven van Saudi-Arabië en verwachten dat ze op die manier langzaamaan een kentering komt. Eén ding is zeker: dat het langzaam gaat, tergend traag. En dat de vrouwen in Saudi-Arabië onwaarschijnlijk veel geduld tonen. Hoe dan ook is het vandaag hun dag. Hopelijk regent het wat in Saudi-Arabië, zodat het zaadje dat hiermee geplant wordt, ook kan groeien.