Asielcrisis kleurt het gezicht van het blanke Europa - Jos De Greef

Jos De Greef is journalist bij VRT-Nieuws.

Voor wie bij ons om zich heen kijkt zonder oogkleppen, is het duidelijk: Europa is al lang niet zo christelijk meer en er loopt nu al veel kleur rond in onze straten, winkels, scholen, universiteiten en bedrijven. Met de huidige toestroom van vluchtelingen zal dat voortaan nog meer zo worden, prikkeldraad of niet.

Anders dan bijvoorbeeld de Verenigde Staten - een land dat gebouwd is door immigranten - is Europa nooit een echte "melting pot" geweest op wat post-koloniale immigratie na van Congolezen, Zuid-Molukkers, Indiërs en Algerijnen.

Onze eerste pogingen in België met migranten, Polen en Italianen in de jaren 40 en 50, verliepen op wat spanningen na vrij vlot. Die waren dan ook blank en katholiek en "in de mijn is iedereen zwart". Bij de mijnramp in Marcinelle in 1956 leefde iedereen, van koning Boudewijn tot de gewone man en vrouw, erg mee met het leed van de - vooral Italiaanse - slachtoffers en hun familie. Een Italiaanse Belg van de tweede generatie, Elio Di Rupo, schopte het nadien tot premier.

In de "Golden Sixties" had onze industrie nog meer handen nodig en in 1964 sloot onze regering een akkoord met Marokko en Turkije waardoor mensen uit die landen hier aan de slag konden. Ze bouwden mee de snel stijgende welvaart uit, tot de oliecrisis en recessie van het midden van de jaren 70 toesloegen.

De hoge werkloosheid die daarop volgde en het besef dat die "gastarbeiders" niet zouden terugkeren, vielen wellicht niet helemaal toevallig samen met de opkomst van extreemrechts en partijen als Vlaams Blok, Front National, Republikaner en andere in de jaren 80 en 90. Nog meer dan de huidskleur werd de cultuurkloof met moslims uit Noord-Afrika en Turkije plots duidelijk, zeker na de opkomst van het moslimfundamentalisme.

De integratie van die mensen was decennialang geen succes. Ze woonden veelal in verarmde getto's in de binnensteden, bleven hangen in werkloosheid of laagbetaalde banen en kwamen niet echt aan de bak in het onderwijs, dat ook niet aan hen was aangepast. Pas in de derde generatie zouden sommige Marokkaanse en Turkse Belgen doorstoten naar het hoger onderwijs en de middenklasse. 

Dat is echter niet algemeen en veel migrantenjongeren verzeilden in een identiteitscrisis met radicalisering of criminalisering tot gevolg, waardoor ze de speelbal werden van onder meer Abou Jahjah, Sharia4Belgium en ronselaars voor "Syrië-bendes".

De alsmaar escalerende spiraal van geweld in Noord-Afrika en het Midden-Oosten heeft het doorsijpelen van vluchtelingen naar Europa veranderd in een vloedgolf. Landen als Syrië en Libië zijn wellicht voor generaties kapot. Een Syrische vluchteling in Hongarije zei onlangs dat de oorlog in zijn land nog 50 jaar kan duren. Hij kan gelijk hebben en zelfs als het vechten vandaag zou stoppen, is de kans dat de meeste vluchtelingen naar die puinhopen terugkeren, erg miniem.

De reactie van Europa was de voorbije maanden totaal afwezig: elke lidstaat voor zich, en hadden Duitsland en Oostenrijk de armen niet opengegooid, dan waren de vluchtelingen van hot naar haar gestuurd en verkommerd in niemandsland tussen de grenzen.

Tegen een deel van haar achterban in, toont Merkel niet enkel menselijkheid, maar ook visie. Duitsland zit met 490.000 niet-ingevulde vacatures op de arbeidsmarkt en kampt -net zoals wij- met vergrijzing. Bovendien behoren veel Syrische vluchtelingen tot de boven- of middenklasse en zijn veel van die mensen goed en technisch geschoold. Meer nog: ze zijn op de vlucht voor extremisten zoals Assad, IS en Al Qaeda. Het wordt een moeilijke taak, maar als Duitsland en andere voortrekkers die integratie goed aanpakken, kan hen dat op lange termijn economisch voordeel opleveren.

"Wir schaffen es", zegt Merkel vol vertrouwen. Haar land heeft begin de jaren 90 ook de moeilijke integratie van het oosten van Duitsland in de Bondsrepubliek gerealiseerd. Na de oorlog moest Duitsland zelfs 15 miljoen uit Polen, Tsjechoslovakije en Roemenië verdreven mensen van Duitse afkomst opnemen en ook dat is gelukt en heeft wellicht bijgedragen aan het "Wirtschaftswunder". Bij ons zitten werkgevers zoals het VBO en Unizo op dezelfde lijn, al zijn de vakbonden wat bevreesd voor mogelijke "sociale dumping".

Toch zal die grootscheepse migratie niet zonder schokken of stoten verlopen. Extreemrechts scherpt de politieke messen, en misschien ook meer dan dat, nu in Zweden en Duitsland brandbommen naar asielcentra gegooid worden. Veel Oost- en Centraal-Europese landen vrezen voor het verlies van hun etnische en religieuze identiteit en willen geen moslims, enkel christenen opnemen. Het tergende beeld van de Hongaarse cameravrouw die opzettelijk kinderen van vluchtelingen schopt, is daarvan een uiting.

Hoe dan ook moeten we ook niet naïef zijn: Europa kan echt niet alle mensen in moeilijkheden of armoede opvangen zonder het eigen sociaaleconomische bestel te belasten en het samenleven van culturen is zeker geen makkie.

De problemen zijn al bekend: hommeles over de hoofddoeken, onverdoofd slachten van offerdieren, zogenoemde "eremoorden", achteruitstelling van vrouwen, gettovorming, toestanden à la "femme de la rue", rellen tussen Turken en Koerden in Duitse steden en dergelijke. Het gaat overigens niet enkel om moslims, maar ook om andere groepen zoals christenen uit het Midden-Oosten, jezidi's en andere vervolgde groepen. Aziatische immigranten brengen ook hindoeïsme en sikhisme met zich mee en het boeddhisme wacht op erkenning in ons land, ook al omdat het in opmars is bij Europeanen.

Een succesvolle integratie in dat multiculturele Europa kan echter ook enkel slagen als de nieuwkomers zich inschrijven in het bestaande westerse waardekader van de Verlichting: met vrijheid van meningsuiting, persvrijheid (ook van cartoons), godsdienst en het individu, gelijke rechten voor mannen en vrouwen, respect voor de andere dat ook slaat op holebi's, dierenrechten, de scheiding van religie en staat en dergelijke. Het is voor die tolerantie en veiligheid dat ze overigens naar hier komen, maar tegelijk is er de plicht om "de oorlog achter zich te laten".

Of anders: "Verdwijn als je in Nederland je plek niet kunt vinden. Rot toch op!". Die waarschuwing aan extremistische moslims die zich in Europa niet willen integreren na de moordpartijen bij Charlie Hebdo in Parijs,  kwam niet uit de mond van Geert Wilders, maar wel van Ahmed Aboutaleb, geboren in Marokko en nu sociaaldemocratisch burgemeester van Rotterdam en rijzende politieke ster boven de Moerdijk.

Europa staat voor een moeilijke oefening, maar er is blijkbaar geen weg terug meer. Als we deze uitdaging echter "schaffen", kunnen het continent en de Europese Unie daar sterker uitkomen. Het begin was de voorbije maanden niet echt fraai, maar wat houdt ons tegen om dat vanaf nu beter aan te pakken?