Is België een draaischijf voor illegale wapens? - Philip Heymans
Volgens Franse speurders is de kans groot dat Ayoub el Khazzani zijn kalasjnikov in ons land gekocht heeft. Waar ze die informatie vandaan halen, is niet duidelijk. El Khazzani ontkent het ook: hij beweert dat hij het machinegeweer (en zijn andere wapens) in een park gevonden heeft. Ook al lijkt die uitleg weinig geloofwaardig, het staat dus nog niet vast dat de kalasjnikov effectief uit ons land komt. Dat is een niet onbelangrijke nuance. Maar goed, dat men harder wil optreden tegen illegale wapenhandel kan natuurlijk alleen maar worden toegejuicht. Ook van andere terroristen en gangsters wordt beweerd dat ze hun wapens in ons land gekocht hebben. Mehdi Nemmouche bijvoorbeeld, die vier mensen doodschoot in het Joods Museum. Of Amedi Coulibaly, de dader van de aanslag op de Joodse supermarkt in Parijs.
Cijfers?
Volgens het Vlaams Vredesinstituut is ons land inderdaad een draaischijf voor illegale wapenhandel, omdat het klein en goed bereikbaar is. Zo kunnen oorlogswapens vanuit Oost-Europa gemakkelijk in autokoffers of in bagage van buspassagiers naar hier gesmokkeld worden. Professor Brice Deruyver van de UGent denkt dat ook het lakse beleid uit het verleden ermee te maken heeft: “In de jaren 70 waren we zeer terughoudend om onze wapenhandel aan banden te leggen, omdat die economisch zo belangrijk was. En we hebben uit die periode de reputatie overgehouden dat er in België op het vlak van wapens veel kon.” Intussen is de wapenwet wel serieus verstrengd, bijvoorbeeld na de aanslag van Hans Van Themsche, en opnieuw na de schietpartij van Nordine Amrani in Luik. Maar de reputatie is blijkbaar gebleven.
Alleen kan niemand echt cijfers plakken op die illegale wapenhandel in ons land. Een vereniging van wapenhandelaars sprak begin dit jaar nog over duizenden illegale oorlogswapens die in ons land zouden circuleren. Een cijfer waarvan politie en justitie onmiddellijk zeiden dat het niet klopte, en dat het werkelijke aantal veel lager lag. Maar hoe laag, dat weet niemand dus. Net zomin als iemand weet of het probleem in Brussel erger is dan in pakweg Parijs of Amsterdam.
Hoe aanpakken?
Als het probleem zo ongrijpbaar is, rijst de vraag hoe het aangepakt kan worden. De strijd tegen illegale vuurwapenhandel was een van de tien prioriteiten in het Nationale Veiligheidsplan (NVP), dat eind dit jaar afloopt. De ministers Geens en Jambon bekijken nog of ze de internationale wapenhandel prominent gaan opemen in het nieuwe NVP, en in de Kadernota Integrale Veiligheid. Als dat gebeurt, is het ook de vraag wat het concreet zal inhouden. Zullen er dan bijvoorbeeld meer politiemensen op ingezet worden? Speurders die het fenomeen beter in kaart kunnen brengen, en er tegen kunnen optreden? Dat betekent een investering, of een verschuiving in middelen, waardoor er automatisch minder aandacht zal zijn voor andere misdrijven.
Ook wettelijk kan er nog een en ander bijgestuurd worden. Zo is het op dit ogenblik niet mogelijk om illegale wapenhandelaars af te luisteren. Een wetsvoorstel daarover van Sonja Becq (CD&V) is nog niet goedgekeurd door de Kamer. Dat zou binnenkort moeten gebeuren.
En dan is er ook meer internationale samenwerking nodig. Ons land wil alvast extra controles op wapens aan de buitengrenzen van de Schengenzone. Tegelijk vraagt België een uniforme Europese regelgeving voor het onklaar maken van vuurwapens, en een betere informatie-uitwisseling via Europol.
Als een boemerang
De vraag is of er ook binnen de zone meer controle nodig is. Als we Schengen niet willen terugschroeven, dan zal er in elk geval meer samenwerking tussen de verschillende Europese politiediensten zijn. Het Vredesinstituut waarschuwde eerder ook al dat we moeten opletten met onze eigen wapenuitvoer: de wapens die we naar Noord-Afrika en het Midden-Oosten exporteren, kunnen ooit naar ons land terugkeren, in de handen van iemand met minder goede bedoelingen.
(Philippe Heymans is journalist bij VRT-nieuws gespecialiseerd in justitie.)