Het wankele evenwicht in Thailand - Jos De Greef

Jos De Greef is journalist bij VRT-nieuws.

De door militairen gedomineerde regering van "premier" en juntaleider  Prayuth Chan-ocha was er als de kippen bij om de aanslag op het Erawan-hindoeschrijn in Bangkok toe te schrijven aan "iemand van de oppositie van de roodhemden". Dat slaat op de partij van de familie Shinawatra die sinds 2001 alle verkiezingen in Thailand gewonnen heeft, maar telkens de baan moest ruimen onder druk van het leger, straatprotesten of het Hooggerechtshof.

Het hof, het leger en de elite in Bangkok schuiven maar al te graag alles in de schoenen van hun politieke tegenstanders, maar het is erg onwaarschijnlijk dat boeddhisten of hindoes dit vereerde schrijn zouden willen treffen.

Er zijn nochtans andere mogelijkheden. Zo wordt Thailand al sinds 2004 geplaagd door aanslagen van de ontevreden moslimminderheid in het zuiden langs de grens met Maleisië. Het is vrij uitzonderlijk dat die aanslagen uitvoeren in de hoofdstad Bangkok.

Een ander verhaal dan en mogelijk meer waarschijnlijk: onlangs heeft Thailand enkele honderden Oeigoeren -Turkssprekende moslims uit de Chinese regio in Centraal-Azië Xinjiang- uitgewezen naar China, iets wat toen niet enkel op kritiek van mensenrechtenorganisaties, de VS en de VN stuitte, maar ook op grote woede van moslims in Turkije en elders. Ook de erg slechte opvang van Rohingya-moslims uit buurland Myanmar (Birma) kan Thailand in het vizier plaatsen van moslimterroristen.

Tegelijk proberen de rivaliserende terreurgroepen Al Qaeda en IS de laatste tijd hun activiteiten uit te breiden naar India en Zuidoost-Azië. Dat men in Bangkok nu niet langer uitsluit dat "buitenlanders" betrokken zijn bij de aanslagen, zou in dat plaatje passen.

De aanslag in Bangkok kwam minder dan een dag na een erg gemediatiseerde "fietsmarathon" in Bangkok waar kroonprins Maha Vajiralongkorn in hemelsblauwe uitrusting de ster was. Naast 300.000 deelnemers waren ook de premier en al wie belang heeft in Thailand daar aanwezig.

Het evenement was ter ere van de oude en zieke koningin Sirikit en algemeen werd het beschouwd als een show om de kroonprins als "trouwe zoon" en "man van het volk" in de media te brengen. Dat staat meer dan duidelijk in verband met de slechte gezondheidstoestand van de 86-jarige koning Bhumibol ("Kracht van het Land") die al sinds juni 1946 op de troon zit en door veel Thais beschouwd wordt als een pijler van stabiliteit in de erg woelige Thaise politiek.

Officieel is in 1932 een einde gekomen aan de absolute monarchie in Siam, maar wie verder kijkt, krijgt daar een andere visie op. Sinds een staatsgreep in 1957 regeert het hof in tandem met de hoogste legerleiding, toplui uit de administratie en de economie en het Hooggerechtshof in wat sommigen "The Network" noemen. Sinds 1980 vormt voormalig stafchef en ex-premier Prem Tinsulanonda, nu voorzitter van de kroonraad, de andere persoon in die tandem met de koning. Het zou onder meer Prem zijn die achter de staatsgrepen tegen de -overigens democratisch verkozen- premiers van de Shinawatra-dynastie zit. 

Nu zijn zowel koning Bhumibol als Prem erg bejaard en komt de zwakke schakel in het systeem in het zicht en dat is de 63-jarige kroonprins Maha Vajiralongkorn, de enige zoon van de koning. Is de koning erg populair -ook al omdat de media hem op handen dragen- dan geldt dat niet voor de kroonprins.

In Thailand zelf is er een erg strenge wet op majesteitsschennis die discussie over de koninklijke familie erg moeilijk maakt, maar die de pers op dat onderwerp ook zo goed als monddood maakt.

Volgens tal van bronnen -onder meer het befaamde magazine The Economist- zou er fors getwijfeld worden aan de capaciteiten van Vajiralongkorn (foto), die veel zou gokken en wiens affaires met vrouwen en drie mislukte huwelijken ook niet meteen op een stabiele geest duiden. Op zijn minst zou de kroonprins niet de sluwheid en politieke ervaring hebben van zijn vader, toch niet genoeg om dat subtiele politieke schaduwspel te spelen dat Bhumibol al decennia wel doet. Dat zou zo ver gaan dat sommigen binnen de elite zelfs liever zijn zus prinses Sirindhorn op de troon zouden zien als een meer voorspelbare factor dan haar broer.

Hoe dan ook lijkt die nervositeit van de "gele elite" (kleur van het koningshuis) in Bangkok de laatste tijd te groeien. Dat verklaart wellicht waarom vorig jaar de verkozen premier Yingluck Shinawatra (foto) afgezet moest worden, maar tegelijk ook de leiders van het protest tegen haar de stille wenk kregen van de militaire junta om wat stiller te zijn. De Shinawatra's worden door het hof blijkbaar beschouwd als erg gevaarlijk, niet enkel omdat ze rijk, populair en invloedrijk zijn, maar vooral omdat ze afstammen van het vroegere koningshuis van het noordelijke Thaise rijk Chiang Mai en dus potentiële rivalen zijn voor de huidige Chakri-dynastie van Bhumibol.

Nog een punt: eind vorig jaar werd Srirasmi, de vrouw van de kroonprins, tot scheiding gedwongen en werden leden van haar familie opgesloten wegens corruptie en majesteitsschennis. Ook die clan moest blijkbaar het zwijgen worden opgelegd om een vlotte troonswissel mogelijk te maken.

Er staat dan ook veel op het spel: het voortbestaan van de Chakri-dynastie die nu al sinds eind de 18e eeuw ongehinderd de plak zwaait over Thailand en daarmee verbonden, de privileges van de economische, militaire en juridische topelite die verbonden is met en floreert dankzij het hof.