De tol van een tweede Suezkanaal - Jens Franssen
Op één jaar tijd is in Egypte een nieuw stuk Suezkanaal gegraven. 70 km nieuw kanaal, en delen van het bestaande kanaal uit 1869 zijn uitgediept. Kostprijs: bijna vijf miljard euro. Technisch een huzarenstuk, waarbij het leeuwendeel van het werk door de Belgische baggeraars Jan de Nul en DEME is gedaan.
Voor het titanenwerk werd een ongeziene vloot aan baggerschepen bijeengesleept die in ijltempo miljoenen kubieke meters zand hebben uitgegraven. Zoals één van de baggeraars het uitdrukte: ‘Dit is een schoontje. Je kan havens baggeren en landingsbanen in zee leggen, maar dit project verandert, letterlijk, de kaart!’
Het moest snel gaan. Want Egyptes nieuwe sterke man, president Sissi, had dat vorig jaar tot ieders verrassing zo opgedragen. Oorspronkelijk werd rekening gehouden met een aanleg die eerst vijf jaar zou duren, dan drie, tot Sissi de klok zette op één jaar. Dat het nieuwe deel vandaag kan worden ingehuldigd, is in die zin een ongezien succes.
Tolgeld
Het Suezkanaal is de tweede grootste bron van inkomsten voor Egypte, na het toerisme. Maar na de opeenvolgende revoluties en staatsgrepen blijven de toeristen grotendeels weg. In de toeristische resorts zijn amper 6 op de 10 kamers bezet, vaak tegen spotprijzen dan nog. In de rest van het land ligt de bezettingsgraad vaak nog veel lager.
En dus is Egypte op zoek naar meer tolgeld uit het Suezkanaal. Tot vorig jaar konden er dagelijks maximaal 47 schepen door het kanaal, met de uitbreiding verdubbelt dat naar 97. Ook de wachttijd voor schepen zou teruglopen van 18 naar 11 uur.
Als de wereldhandel weer aantrekt, dan moet de uitdieping zichzelf snel terugverdienen. Bovendien zijn er nog meer grootste plannen, waarbij de hele zone langs het Suezkanaal ontwikkeld moet worden als bedrijvenzone. En als het even kan, wil Sissi op korte termijn tussen de huidige hoofdstad Caïro en het kanaal een nieuwe hoofdstad bouwen, waar onder meer alle overheidsinstellingen en de zetel van de regering en het parlement moeten komen.
Nut voor Egyptenaar?
Maar er zijn een pak vragen bij het peperdure Suezproject te stellen. Off the record geven baggeraars toe dat het project voor de helft van de prijs had kunnen worden uitgevoerd, had Egypte de werken over enkele jaren gespreid. Aan de kant waar de uitdieping is gekomen, zijn zonder enige vorm van inspraak meer dan vijfduizend Egyptenaren manu militari onteigend. Vaak gaat het om oude ex-militairen die leefden van de opbrengst van mangobomen. In ruil kregen ze een lapje onbewerkbare woestijn tientallen kilometers verderop.
Door de hoge snelheid waarmee het werk moest worden uitgevoerd, klagen maritieme biologen aan dat niet goed onderzocht is wat de mogelijk impact is van meer migratie van bijvoorbeeld uitheemse kwallen naar de Middellandse Zee door het bredere en diepere kanaal. En dan is er nog de kritiek dat de vele miljarden niet gezorgd hebben voor de extra en broodnodige werkgelegenheid in Egypte. Bestaande ondernemingen kampen nu al met een tekort aan stabiele elektriciteit. Dertig miljoen Egyptenaren zijn arm, vandaag. Ze moeten rondkomen met minder dan 2 euro per dag en missen goed onderwijs dat voor sociale promotie kan zorgen.
En nu?
Het heeft er dus wel veel schijn van dat president Sissi nood heeft aan enkele spectaculaire grote projecten die Egypte weer op de kaart zetten, en het land weer wat kunnen herenigen. Want Egypte blijft een diep verdeeld land, waarbij de grootste politieke fractie, de Moslimbroeders, monddood is gemaakt. Het nieuwe regime heeft de voorbije maanden tienduizenden tegenstanders in de gevangenis gezet en rechters veroordelen in massaprocessen tientallen demonstranten samen ter dood. Volgens de president moeten we hem tijd gunnen om weer stabiliteit in Egypte te brengen. Hij verwijst wat graag naar de chaos in buurland Libië. Grote vraag blijft welke prijs aanvaardbaar is voor die stabiliteit.
(Jens Franssen is Midden-Oostenspecialist en bezocht de voorbije jaren verschillende keren Egypte.)