De prijs van goedkoop eten, een jaar later - Greet Pluymers

"De prijs van goedkoop eten" is de titel van de reportage waarin ik de relatie tussen een supermarkt en haar leveranciers, dus ook de boeren, onderzoek. De prijs van ons eten is zo laag en dat heeft veel te maken met de concurrentieslag tussen de supermarkten. Een goeie prijs voor ons als consument, zo lijkt het. Maar dat is het niet als die prijs dodelijk is voor de leverancier van ons eten. En zo ziet het er voor de boer wel naar uit. De reportage is bijna een jaar geleden voor het eerst uitgezonden – de boycot van Rusland heeft alles nog een graadje erger gemaakt en maakt de inhoud actueler dan ooit.

Ik blik terug want Panorama zendt de reportage vanavond opnieuw uit.

Hans, de man die zijn kolen moet verkopen aan een prijs waarmee hij zijn kosten niet kan dekken, heeft het afgelopen jaar niet stilgezeten. Hij heeft geïnnoveerd en teelt nu als enige in zijn streek spitskool. Het is spitsroeden lopen op zijn veld, hij en zijn vrouw Katleen schrijven me vandaag een brief:

“Wij als land- en tuinbouwers zijn overal de laatste schakel. Er worden ons wetten en normen opgelegd die allemaal een prijskaartje hebben. Maar wij krijgen geen cent meer voor ons eindproduct. We kopen grondstoffen aan bij de industrie en we verkopen ons eindproduct aan de industrie. Maar noch bij het kopen noch bij het verkopen hebben we greep op de prijs. Onze grootouders kregen meer voor hun tarwe dan wij nu en dat terwijl onze kostprijs verviervoudigd is."

België kent een verbod op verkoop met verlies. Dat verbod geldt voor al wie voedsel verwerkt, maar niét voor wie het voedsel teelt of kweekt, niet voor Hans. De seizoensarbeiders waar hij mee werkt, verdienen meer dan Hans zelf. Het is de wereld op zijn kop.

“Ik weet niet hoeveel een boer verdient en ik weet niet of ik dat wil weten,” zegt Frans Colruyt in de Panorama-reportage en hij voegt eraan toe: “het is de consument die de prijs bepaalt”. Met wat vertraging hoor ik deze week die woorden terug in de oproep van Boerenbond-voorzitter Piet Vanthemsche. Hij wil dat de consument supermarkten onder druk zet om de boeren een eerlijke prijs te geven voor hun producten. De grootste landbouworganisatie van het land - die de belangen van de boeren moet behartigen op het allerhoogste niveau - vraagt ons om druk uit te oefenen. Ook dit is de wereld op zijn kop.

Ex-tuinder Jan mailt me vandaag vanuit de frustratie over de oproep van de Boerenbond: “Zolang er verdiend kan worden op de rug van een ander, gaan malafide praktijken door. Maar als te veel uitgebuite boeren er de brui aan geven, legt de kip geen gouden eieren meer voor de handel. Ook niet voor de supermarkten."

Ik koop sinds mijn reportage mijn groenten en fruit weer op de markt. Het smaakt eerlijker én lekkerder. Ik doe ook graag mee aan het chauvinisme waar minister van Landbouw Borsus nu om vraagt, het chauvinisme om te kopen wat goed is uit eigen streek. Áls de prijs ervoor de boer zijn kosten dekt, voeg ik eraan toe. Maar dat van die prijs, dat weet ik niet als consument. Het is een illusie te denken dat ik meer impact kan hebben dan Europese, Belgische of Vlaamse regels waaraan de land- en tuinbouw onderworpen zijn.

Bij elk bericht over boerenleed, denk ik terug aan Riccy Focke die voor de organisatie Boeren op een Kruispunt dag in dag uit boeren in moeilijkheden begeleidt: “Ik heb een cursus palliatieve zorg gevolgd. Want dat is de zorg die ik landbouwbedrijven moet geven”.

(Greet Pluymers is journalist bij Panorama; de reportage "De prijs van goedkoop eten" wordt op donderdag 30 juli heruitgezonden op Canvas.)