Turken tegen IS - Inge Vrancken

Bij de bloedige aanslag in de Turks-Koerdische stad Suruç vorige week kwamen 32 jonge activisten om het leven: linkse Turken en Koerden. De dader zou een jonge Turk zijn, gelieerd aan terreurgroep IS. De Koerdische PKK beschuldigde nogmaals de Turkse overheid van steun aan IS – Turkije ontkent dat stellig - en vermoordde twee Turkse agenten uit weerwraak voor de aanslag in Suruç. Andere aanslagen zouden volgen.

Nu zit Turkije verwikkeld in een strijd tegen IS én tegen de Koerdische PKK met als gevolg vandaag het overleg bij de NAVO. Turkije heeft geen militaire assistentie gevraagd. Dat zou ook niet meteen kunnen, want Turkije wordt niet vanuit het buitenland aangevallen. Veel meer dan een uiting van solidariteit van de NAVO met Turkije valt er dan ook niet meteen te verwachten. Patriotraketten zijn al lange tijd door de NAVO geïnstalleerd in het grensgebied, als afschrikkingsmiddel tegen terreurgroepen in Syrië.

Turkije zal in Brussel z’n motivering en z’n doelen voor de nieuwe militaire campagne komen bespreken. De kans is reëel dat de plannen voor een bufferzone op tafel zullen komen.

De VS en Turkije zouden samenwerken om IS te verdrijven uit Noord-Syrië zodat het grensgebied met Turkije niet meer door IS bezet wordt. Volgens The Washington Post wordt een plan afgewerkt dat een “IS-vrije zone” installeert ten westen van de Eufraat tot in Aleppo.

De vernieuwde houding van Turkije tegenover IS is voor de Amerikanen - die de coalitie tegen IS leiden - welkom en interessant. Maar er zitten veel hoeken en kanten aan. Turkije bestookt immers niet alleen IS maar ook de Koerdische PKK en mengt daarmee z’n eigen binnenlandse belangen met het internationale belang in de strijd tegen IS.

Ook voor de Amerikanen is dat een dunne koord om op te dansen. De Koerdische PKK is gelieerd met de Koerden die net tégen IS strijden in Syrië (YPG) en Irak (Peshmerga). De VS rekent op hen als belangrijke strijders die tegen IS het vuile werk opknappen op het terrein, terwijl de coalitie onder leiding van de VS, de luchtsteun geeft.

Maar het zijn net die Koerdische successen tegen IS die de Turkse overheid zorgen baren. De Koerden in Irak hebben al een verregaande vorm van autonomie. En de Koerden in Syrië winnen aan aanzien en invloed door hun strijd op het terrein tegen IS. Niemand anders wil hun plaats innemen.

Ankara vreest dat een te sterke Koerdische positie, ook in eigen land, separatistische gevoelens bij de Koerden kan aanwakkeren. En dat ziet de Turkse regering liever niet gebeuren. De kracht van de Koerden moet dus aangepakt worden, maar de prijs daarvoor zou wel eens erg hoog kunnen worden.

Bij de laatste parlementsverkiezingen, in juni, speelden de Koerden ook een belangrijke rol. Het was het succes van de pro-Koerdische partij HDP (een coalitie van links-liberale Turken en Koerden) die uiteindelijk maakte dat de AK Partij van president Erdogan voor het eerst in meer dan tien jaar tijd de absolute meerderheid verloor.

Meer dan 45 dagen na de verkiezingen is premier Davutoglu er nog niet in geslaagd om een coalitie op de been te brengen. Nieuwe verkiezingen wenken om de hoek, mogelijk dit najaar.

Als die verkiezingen er effectief komen, wil de AKP stemmen terugwinnen van de Koerden die ze verloor aan HDP. Met een militair offensief tegen terreurgroep IS is dat mogelijk, maar de hernieuwde aanvallen tegen de PKK net niet. Het fragiele bestand tussen Turkije en PKK dat werd uitgeroepen in 2013 lijkt aan diggelen geslagen.

Turkije bevindt zich nu in een mogelijk gevaarlijke situatie. De Turkse president krijgt al lange tijd kritiek omdat hij niets onderneemt tegen de terreurgroep IS die een deel van haar activiteiten vanuit Turkije organiseert - ook veel buitenlandse strijders reizen via Turkije naar IS.

Maar als Turkije te hard terugslaat tegen IS, dreigt de groep met aanslagen in Turkije, onder meer tegen de toeristische sector. We hebben in Tunesië gezien welke invloed zo’n aanslag kan hebben. Anderzijds weet ook IS dat het omzichtig te werk moet gaan met Turkije, want het is een land met een groot en machtig leger dat in staat is om krachtig terug te slaan, tot over de Syrische grens indien nodig.

Vooral de acties tegen de PKK baren veel Turken en Koerden zorgen. Het conflict met de PKK heeft de voorbije decennia al aan 40.000 mensen het leven gekost. Niemand zit te wachten op een hernieuwd en bijkomend front tussen Turken en Koerden. De situatie in de regio is sowieso al gecompliceerd en explosief genoeg.