Hoe "bedroevend" is Europa? - Rob Heirbaut

Michel betreurde wat hij het “gebrek aan solidariteit” van sommige landen noemde, die niet bereid waren om een vast percentage van 40.000 asielzoekers uit Italië en Griekenland op te vangen. De dag voordien had staatssecretaris Theo Francken het min of meer zo geformuleerd: landen uit Centraal- en Oost-Europa staan altijd klaar om landbouw- en andere Europese subsidies te ontvangen (waarvoor wij mee betalen), en als wij dan een keer solidariteit vragen, geven ze niet thuis. Het gebeurt niet vaak, maar zélfs Groen-Europarlementslid Bart Staes trad de N-VA-staatssecretaris en de premier bij in hun kritiek op (onder andere) de Baltische staten.

Een blik op de cijfers verklaart waarom landen als Letland of Litouwen niet staan te springen om extra asielzoekers op te vangen, zelfs niet wanneer ze er financiële steun voor krijgen, en andere landen (zoals België) net wel aandringen op een betere spreiding.

In de eerste drie maanden van 2015 waren er in België 3440 asielaanvragen, in Litouwen 45 en ook in Letland 45. In Duitsland alleen al waren er 73.000! Per miljoen inwoners krijgt Hongarije de meeste asielaanvragen (3322), gevolgd door Zweden (1184), Oostenrijk (1141), Duitsland (905). België (307) heeft er relatief minder dan Bulgarije (440 per miljoen inwoners), maar veel meer dan Estland (38), Letland (23), Litouwen (15) of Slovakije (9).

Op 13 mei had Commissievoorzitter Juncker een voorstel gedaan om een beperkt aantal asielzoekers uit Italië en Griekenland, 40.000, te spreiden over andere Europese landen. Geen economische migranten, maar Syriërs en Eritreeërs die echt in aanmerking komen voor politiek asiel. De Commissie had een verdeelsleutel (op basis van het bevolkingsaantal, rijkdom, aantal asielaanvragen, etc.) uitgewerkt, die er bijvoorbeeld op neerkwam dat België 1464 asielzoekers zou moeten opvangen en Litouwen 500. Voor België kwam zo’n “verplichte” spreiding beter uit, en dus was België voorstander. Voor Litouwen zou de opvang van 500 asielzoekers een forse verhoging betekenen, voor hen was het idee van “quota” onaanvaardbaar.

Asielzoekers willen gewoon niet naar Litouwen komen, daar moeten we ook respect voor hebben, zei de Litouwse presidente Grybauskaite voor de start van de Europese top. Veel asielzoekers doen hun aanvraag ongetwijfeld liever in een rijk land zoals Duitsland of België, dan in een arm land zoals Litouwen. Niet alleen omdat de opvang beter is, maar ook omdat de kans om er ooit werk te vinden wellicht groter is.

Er is meer aan de hand. Een diplomaat had het (diplomatisch, uiteraard) over “culturele verschillen” binnen Europa als het gaat over de opvang van vluchtelingen en asielzoekers. Daar is iets van. In Letland wonen nauwelijks moslims, en dat willen ze daar ook zo houden. Mensen met een donkere huidskleur zijn er een curiosum. Bij ons zijn moslims meer dan 50 jaar aanwezig, en door ons koloniaal verleden kijken we ook niet meer op van een zwarte medemens.

Ook het Sovjetverleden van de Baltische staten speelt een rol. Toen Estland, Litouwen en Letland deel uitmaakten van de Sovjet-Unie, kwamen er massaal veel Russen wonen, op “bevel” van Moskou om er te gaan werken. Er wonen dus bij ons al genoeg vreemdelingen, zeggen sommige nationalistische partijen er nu.

Verplichte opvang van asielzoekers is er een gevoelig thema, wat niet betekent dat er geen politieke bereidheid is om asielzoekers op te vangen. Men wil er gewoon niet door “Brussel” toe verplicht worden. Niets sluit echter uit dat Litouwen de komende weken zal aanbieden om vrijwillig asielzoekers te herbergen.

Nog een kanttekening bij de klacht over gebrek aan solidariteit, die “Europese waarde”: Is er dan echt zoveel Europese solidariteit in andere dossiers? Het budget van de Europese Unie is bijzonder klein, en zorgt voor kleine transfers van rijk naar arm.

Bij elke onderhandeling over het budget, zijn het de rijke landen die proberen te beletten dat het budget van de EU groter wordt, precies om transfers te vermijden. De hele saga rond Griekenland toont ook aan dat “Europese solidariteit” haar grenzen heeft. Er wordt geen geld gegeven aan Griekenland (of Ierland, Spanje, Cyprus) maar geléénd, tegen strenge voorwaarden.

Elk idee dat de voorbije jaren tijdens de eurocrisis geopperd werd om meer solidariteit in te voeren tussen de landen van de eurozone, kan steevast op een Nein rekenen van uit Duitsland (zoals eurobonds, of een gemeenschappelijk depositobeschermingsmechanisme). Het beetje solidariteit dat er was, was voor een stuk door eigenbelang ingegeven: ervoor zorgen dat onze banken niet omvielen, of voorkomen dat de muntunie in elkaar klapt (want dat zou ons nog meer geld kosten).

Inzake asiel en migratie is het niet anders, ook daar is het motto: iedereen moet voor zijn deur vegen, zijn grenzen controleren en asielzoekers opvangen. Samen een grensbewakingsdienst opzetten, of een Europees agentschap opzetten dat overal op uniforme wijze asielaanvragen controleert, het is en blijft voor de meeste landen onaanvaardbaar.

(Rob Heirbaut is Europakenner bij VRT-nieuws.)