Kan Obama Guantánamo sluiten? - Tom Van de Weghe
"Onderneem onmiddellijk actie en maak een einde aan dit ongelukkige hoofdstuk uit de geschiedenis van ons land, vooraleer je het Witte Huis verlaat." In niet te misverstane bewoordingen waarschuwen de Democratische senatoren ervoor dat het binnenkort wel eens over and out kan zijn met de beloofde sluiting van Guantánamo.
Want volgende week wordt verwacht dat het Huis van Afgevaardigden, met de meerderheid in handen van de Republikeinen, zal stemmen over een wetsvoorstel dat strengere voorwaarden oplegt aan de vrijlating van Guantánamo-gevangenen. Bovendien verbiedt het voorstel ook de overbrenging van gevangenen naar Amerikaans grondgebied.
Veiligheidsrisico
Momenteel verblijven er nog 122 gevangenen op Guantánamo. 54 onder hen, vooral Jemenieten, zouden officieel geen risico meer vormen voor de nationale veiligheid van de VS en overgedragen mogen worden aan derde landen. Maar de Republikeinen trekken dat in twijfel. Ze vrezen dat de gevangenen zich opnieuw zullen aansluiten bij terreurgroepen eenmaal ze Guantánamo verlaten hebben.
Het grootste probleem ligt echter bij de groep van 68 zogenoemde "risicogevangenen". Zij zijn opgeleid door Al Qaeda of stonden aan het hoofd van Taliban-strijders. Ook president Obama bevestigt dat zij een duidelijke bedreiging vormen voor het Amerikaanse volk. Zonder concreet plan van wat er met hen moet gebeuren kan Guantánamo gewoon niet gesloten worden.
Inspiratie voor IS
Het probleem is namelijk dat de meerderheid van deze zwaarste terreurverdachten simpelweg niet vervolgd kán worden. Vaak is de bewijslast tegen hen bezoedeld, bijvoorbeeld omdat tijdens hun ondervragingen gruwelijke folterpraktijken werden toegepast. Komt er toch een proces van op Amerikaans grondgebied en volgens de Amerikaanse wetgeving, dan dreigt het dus uit te draaien op een fiasco.
Precies daarom was Guantánamo altijd zo handig voor de Amerikanen: omdat het op Cubaans grondgebied ligt, is het buiten het bereik van de Amerikaanse wetgeving. Iets wat het Hooggerechtshof al meermaals heeft veroordeeld. En daarom speelt de gevangenis ook in de kaart van Jihadisten, die Guantánamo aangrijpen als propagandamateriaal om de VS aan te vallen. Terreurgroep IS liet zich zelfs inspireren door de oranje plunjes.
Belastinggeld
Om de eerste groep weg te krijgen uit Guantánamo moet het aantal transfers weer worden opgedreven. Die liggen al sinds januari stil. Tegen eind juni hoopt het Pentagon 10 gevangenen over te brengen, onder meer naar Marokko en Mauritanië. Toch staan nog steeds weinig landen te springen om Guantánamo-gevangenen op te nemen. Een groot deel van de gevangenen kan voorlopig ook niet terug naar hun thuisland, omdat het er te gevaarlijk is. Dat is het geval voor de vele Jemenieten die wachten op hun terugkeer. Hun land is het toneel van een bloedig conflict.
Voor de tweede groep gedetineerden ligt het veel moeilijker. Zowel het Congres als het Witte Huis, Republikeinen én Democraten, moeten het eens raken over nieuwe wetgeving die toelaat dat de gevaarlijkste en niet-vervolgbare terroristen voor lange tijd op Amerikaans grondgebied kunnen worden opgesloten. Maar of dit ook snel lukt in het gepolariseerde Washington?
Ze zouden er in elk geval de Amerikaanse belastingbetaler een enorme gunst mee bewijzen: vandaag kost een gevangene in Guantánamo naar schatting 3 miljoen euro per jaar. Een gevangene in een Amerikaanse cel kost 'maar' 70.000 euro.
Tom Van de Weghe is VRT-correspondent in Amerika (Twitter: @tomvandeweghe)
Waarheen na Guantánamo? (Bron: Pentagon)
1. Tot vandaag werden 645 gevangen uit Guantánamo overgebracht naar 55 landen.
2. 431 ervan zijn terechtgekomen in Saudi-Arabië, Pakistan, Afghanistan, Yemen en Algerije.
3. 15 landen hebben tussen de 5 en 15 gevangenen opgenomen, goed voor 142 in totaal.
4. 30 landen hebben 5 of minder gevangenen opgenomen.
5. 122 blijven er in Guantánamo.