Hoe creëer je banen? - Tim Pauwels

De spreker van de bovenstaande woorden is Leo Tindemans. In een interview dat ik jaren geleden nog van hem afnam voor “Terzake”. Ik citeer zijn woorden uit het blote hoofd, al zit dat oude interview allicht nog ergens in ons archief. Maar de vraag “hoe creëer je banen” was deze week razend actueel.

Je kan alleen maar vaststellen dat de vraag zoveel jaren later nog altijd niet makkelijk te beantwoorden is. Deze week werd toch wat beduusd gereageerd in de Kamer toen bleek dat volgens het planbureau het regeringsbeleid niet meer dan 16.300 banen zou opleveren tegen 2020. Heel wat minder dan de Nationale Bank had voorspeld. Maar die had nog geen rekening gehouden met de effecten van de bezuinigingen. Het planbureau heeft dan weer nog geen rekening gehouden met de welvaartsenveloppe en de kleine marge voor loonsverhoging die uit het sociaal overleg is gekomen en die waarschijnlijk wat extra banen bijmaakt. Maar onthoud vooral dit: banengroei voorspellen is aartsmoeilijk en u gaat de komende maanden nog heel wat andere cijfers horen. Het zijn allemáál maar schattingen. En verder moet u onthouden dat besparen wel degelijk ook banen kóst. Je kan je troosten met het argument dat het op zich niet slecht is als er minder banen bij de overheid zijn en meer in de privésector. Maar eerlijk is eerlijk: voor de regeringspartijen was het even slikken toen het planbureau het aantal veel lager zette dan de Nationale Bank.

De ondervoorzitter van het planbureau haastte zich om te zeggen dat 16.300 eigenlijk een mooi resultaat is. Let wel: volgens datzelfde planbureau zullen er de komende vijf jaar “vanzelf” 160.000 banen bijkomen. Tien keer méér. Die “spontane” groei is er omdat onze economie ondanks alles nog wel wat zal blijven groeien. Omdat onze bevolking ook stijgt, blijven de werkloosheidspercentages wel hetzelfde. Maar er is dus wel degelijk “spontane groei”. Die groei met beleid oprekken is moeilijk. Tien procent extra banen creëren is eigenlijk al wat. Helaas hebben we wel de Europese doelstelling om onze werkzaamheidsgraad op 73 % te krijgen. Daarvoor hebben we geen 160.000+16.300 banen nodig maar 400.000. We zitten dus nog niet aan de helft. Wat moeten we dan nog doen? De OESO verwacht wat van lagere minimumlonen, met name voor jongeren, maar dat ligt aartsmoeilijk nu er net weer een precair evenwicht met de vakbonden is bereikt. Er zijn er die nogal wat verwachten van de versoepeling van nachtwerk om e-commerce aantrekkelijker te maken. Maar het grootste verschil maak je allicht met een andere maatregel.

Lagere loonlasten zullen natuurlijk helpen. Maar hoe dat moet dus is minder eenvoudig. In de academische wereld klinkt het dat gerichte loonlastenverlagingen (specifiek voor jongeren, laaggeschoolden of ouderen) meer opbrengen dan algemene maatregelen zoals de indexsprong of de algemene verlaging van de patronale bijdragen. De gerichte maatregelen zitten vooral op Vlaams niveau, waar het banenplan van minister Muyters soelaas moet brengen. Het planbureau heeft de impact van dàt plan voor alle duidelijkheid nog niet mee berekend. Maar het zal op zijn eentje het aantal nieuwe banen natuurlijk niet verdubbelen. En de vraag is er of wel geld is voor méér.

Áls je al weet hoe je loonlasten verlaagt, dan is het nog zaak te weten hoe je dat gaat betalen. En dan zitten we meteen bij de ideologische verdeeldheid die de centrumrechtse regering toch wel een beetje kenmerkt. “Vermogenswinsten meer belasten”, roepen de christendemocraten, al staat dat niet letterlijk in het regeerakkoord. “De werkloosheidsuitkering beperken in de tijd", viel te horen bij de N-VA, al staat dat helemaal niet in het regeerakkoord. Het is nog maar de vraag of zowel het ene als het andere voldoende zal opleveren om de loonlasten echt substantieel te verlagen.

Een logisch antwoord is verder besparen maar we hebben van het planbureau én de academische wereld nu net geleerd dat besparingen ook banen kósten. Bovendien konden we ten tijde van Tindemans nog met vuur zeggen dat de staat boven haar stand leefde, en dat is misschien hier en daar nog wel zo, maar er zijn steeds meer voorbeelden van de staat die duidelijk ónder haar stand leeft. Ons leger en onze Justitie zijn eigenlijk beneden onze waardigheid als relatief welvarend westers land. Onze stijgende armoede en de wachtlijsten in de gehandicaptenzorg zijn dat eigenlijk ook.

Kort en goed, of we onze Europese tewerkstellingsgraad zullen halen, is zeer de vraag. Al staat Vlaanderen er op dit vlak nog altijd duidelijk beter voor dan Franstalig België. We zouden de loonlasten moeten verlagen maar we kunnen dat niet doen door vermogens ál te veel te belasten omdat we dan weer de kritiek krijgen dat de ondernemingszin wordt gefnuikt. En we kunnen niet blijven besparen op een overheid die op sommige plekken al gênant armlastig is.

Achter de cijferdiscussie zit een politieke wereld die nog altijd steggelt met die oeroude vraag hoe je banen creëert, spijts alle planbureaus en nationale banken. Het is heel eenvoudig. Als de internationale economie niet meezit en als de internationale concurrentie ons model onder druk zet, weten we eigenlijk niet goed hoe we daar moeten op antwoorden. We beredderen het al jaren en we doen dat eigenlijk zelfs niet slecht. Maar het grote antwoord of de grote stijlbreuk is daarbij niet zo eenvoudig. En voor alle duidelijkheid: ook Leo Tindemans heeft me het grote antwoord toen niet gegeven.

(Tim Pauwels is presentator bij "De zevende dag")

Zondag is er een debat in "De zevende dag" over het creëren van banen.