De Schotse natte voetzoeker - Ivan Ollevier
“Mijn hart schreeuwt yes, mijn hoofd zegt no,” zei ons een Schot aan de vooravond van het referendum in de haven van Oban, aan de westkust. In het plaatselijke hoofdkwartier van de yes-campagne ontmoetten we een jong Catalaans stel dat speciaal zijn vakantie in Schotland had gepland om er getuige te kunnen zijn van wat een historische gebeurtenis had moeten worden. Op de dag van het referendum had een vrouw aan de westkust me gezegd dat ze al haar hele leven op onafhankelijkheid had gewacht, en dat ze dit moment misschien maar één keer in haar leven zou meemaken.
Een natte voetzoeker
Het werd een damp squib, zoals het zo mooi klinkt in het Engels, een natte voetzoeker. Een krappe meerderheid van de kiezers stemde “nee”. Op George Square in Glasgow vierden de nee-stemmers feest. Toen ik de ochtend na het referendum in alle vroegte naar het parlementsgebouw in Edinburgh trok, stonden tientallen ja-stemmers op het plein hun verdriet te verdrinken. Wekenlang was er over de kwestie gedebatteerd en gediscussieerd, elke Schot voelde zich betrokken. Het referendum was een feest van de democratie geweest, maar een aanzienlijk deel van de bevolking voelde zich na afloop diep teleurgesteld.
De grote politieke partijen hadden zich vierkant achter een nee-stem geschaard. Het sociaaldemocratische Labour, de Conservatieven en de Liberaal-Democraten hand in hand tegen onafhankelijkheid. Tijdens een voor hem atypisch emotionele toespraak had de vroegere Labourpremier Gordon Brown (zelf een Schot) zijn landgenoten opgeroepen om nee te stemmen. In ruil zouden de Schotten van het Britse parlement in Westminster meer bevoegdheden krijgen, zei hij. Hij had het over een akkoord met de regerende Conservatieve Partij van premier David Cameron en diens coalitiepartner, de Lib-Dems. Backbenchers binnen Camerons partij begonnen meteen na het referendum al te morren: zouden die verregaande bevoegdheden niet de eerste stap zijn op een hellend vlak? Zouden ze uiteindelijk niet leiden tot het ineenstorten van de Britse unie? Dat Cameron tegen het einde van het jaar met een uitgewerkt voorstel op de proppen zou komen, leek toen heel onwaarschijnlijk.
Cameron is "delighted"
En kijk, eind november presenteerde Lord Kelvin, de man die op verzoek van Cameron naar een compromis had gezocht, een rapport. Schotland krijgt autonome bevoegdheid over de besteding van 14 miljard pond (bijna 18 miljard euro) aan belastinginkomsten en uitkeringen. Premier Cameron was “delighted”, en de Schotten zouden toch nog verantwoording moeten afleggen aan het Britse parlement voor de manier waarop ze die belastingen zouden innen. Het moet de grootste aardverschuiving worden in het Britse belastingsysteem van de voorbije honderd jaar. De komende maanden zal het Lagerhuis in Westminster de kwestie bespreken en erover stemmen.
Een hete politieke lente
Is dat genoeg voor de Schotten? Nee, zegt de Schotse premier Nicola Sturgeon, die de charismatische Alex Salmond na het referendum is opgevolgd als partijleider van de Schotse nationalisten en premier. Zij had ook de controle gewild over werkgelegenheid, over de invoering van een minimumloon, over de bestrijding van de armoede, over de economie. Volgens de voorstellen van Lord Kelvin blijft dat allemaal in unitair Britse handen.
De voorstellen veranderen weinig aan het gevoel dat bij veel Schotten leeft, dat Londen er geen idee van heeft van wat in Edinburgh of Glasgow leeft, dat de beslissingen die er echt toe doen 600 kilometer daarvandaan genomen worden, in Westminster. “De Britten komen hun beloften niet na", zegt ze. En ze dreigt: “Het verdict van het Schotse volk luidt dat dit niet ver genoeg gaat, en bij de algemene verkiezingen zal het dat duidelijk maken.”
In mei gaan de Britten naar de stembus om een nieuw parlement, en dus ook een nieuwe regering te kiezen. Zelf hoeven premier David Cameron en zijn Conservatieve Partij niet veel van de Schotten te vrezen, in het noorden is hun partij hoe dan ook nagenoeg onbestaand. Maar wat zal het Schotse oordeel zijn over Labour? Gordon Brown heeft zich enkele weken geleden definitief uit de politiek teruggetrokken, maar zal zijn partij ook de gevolgen moeten dragen van wat veel Schotten zien als een ultiem verraad aan de Schotse natie? Het Verenigd Koninkrijk staat in 2015 een hete politieke lente te wachten.
(Ivan Ollevier is buitenlandredacteur bij VRT Nieuws, gespecialiseerd in Groot-Brittannië.)