De lange mars naar een nieuw klimaatverdrag - Ben Vanheukelom

Ban Ki Moon, secretaris-generaal van de Verenigde Naties, strijkt op een informele top in New York een paar plooien glad tussen de rijke landen en de ontwikkelingslanden. In de stad houden honderdduizenden een optocht voor klimaatmaatregelen.

In november maken de twee grootste vervuilers, China en de Verenigde Staten, hun klimaatplannen bekend. China belooft om voor 2030 de CO2-uitstoot te gaan verminderen. De VS willen tegen 2025 14 tot 16 % minder CO2 uitstoten ten opzichte van 1990. Al blijft de vraag hoe president Obama die maatregel verkocht krijgt bij de republikeinse meerderheid in het congres.

Op de G20-top in Brisbane Australië bevestigen de 20 regeringsleiders dat het klimaatakkoord van Parijs de kracht van een wet heeft. Verder beginnen de dollars stilaan binnen te stromen in het zogeheten groene klimaatfonds. Met dat geld kunnen arme landen schone technologie aanschaffen of zich verdedigen tegen de ergste gevolgen van de klimaatverandering.

Op de Europese raad van oktober zet Europees voorzitter Herman Van Rompuy een punt achter zijn carrière met een klimaatplan voor 2030: 40 % minder CO2 tegen 2030, 27 % meer hernieuwbare energie en energiebesparing. Voorstanders vinden het realistisch en haalbaar. Milieubewegingen en wetenschappers vinden het niet ambitieus genoeg.

Met al deze politieke stappen waren de verwachtingen voor de 20ste VN-klimaatconferentie in Lima, Peru, hooggespannen. Toch blijken de tegenstellingen nog groot. De ontwikkelingslanden vinden dat de rijke landen te weinig doen. Groeilanden als China, India, Brazilië vinden dat ze niet over dezelfde kam mogen worden geschoren als de industrielanden. Na de gebruikelijke marathononderhandelingen wordt een compromis bereikt. In het voorjaar moet ieder land een klimaatplan voorleggen. Al die plannen moeten de basis vormen voor een wereldwijd akkoord om de temperatuurstijging deze eeuw onder de 2° Celsius te houden.

Ook hier zijn de reacties gemengd. De Limaverklaring is een doorbraak omdat groeilanden mee het bad in gaan. Maar de tekst blijft vaag over wie de kloof moet dichtrijden tussen wat er in de plannen staat en wat er echt nodig is om de temperatuurstijging onder de 2 graden te houden. Ook staat er in de Limatekst niet in wat er moet gebeuren voor 2020, de periode voordat het klimaatverdrag van Parijs in werking zal treden. Indien we in die periode CO2 blijven uitstoten zoals vandaag, zou het heel moeilijk kunnen worden om onder de 2 gradengrens te blijven. Steeds meer onderzoek en rapporten wijzen in die richting. De wetenschappers hebben dit jaar niet stilgezeten.

Het 5de IPCC-evaluatierapport. Onder de vleugels van de Verenigde Naties levert een internationaal panel van wetenschappers om de zoveel jaar een stand van zaken af over het meest solide klimaatonderzoek. Het fundament waarop politici beslissingen kunnen nemen. In 2014 verscheen het 5de rapport. Dat bevestigt in grote lijnen de vorige vier rapporten. Er komt nog steeds meer CO2 in de atmosfeer en in de oceanen. We zijn op weg naar een stijging van 4° Celsius deze eeuw. Tussen nu en 2050 moeten we tussen de 40 en 70 % minder CO2 lozen om de temperatuurstijging onder de 2° Celsius te houden.

Honderden miljoenen mensen zullen getroffen worden door overstromingen, hittegolven en verlies van land aan de zee. Er is een verhoogd risico op burgeroorlogen en gewelddadige conflicten.

De hoeveelheid CO2 die we nog mogen lozen, wordt hoe langer hoe kleiner. Daarom moeten we de CO2-uitstoot tot nul herleiden voor het einde van deze eeuw en wellicht meer: het wegnemen van CO2 uit de atmosfeer (door het planten van bossen bij voorbeeld). Hoe langer we wachten om het tij te keren, hoe meer inspanningen we zullen moeten doen.

Het Internationaal Monetair Fonds wond er dit jaar geen doekjes om. De energieprijzen zijn veel te laag omdat de kosten aan het milieu en de impact op het klimaat niet verrekend zijn. Daarom pleit het IMF voor een CO2-taks.

UNEP, het milieuprogramma van de Verenigde Naties, is ook duidelijk. Met wat nu op tafel ligt, zal de kloof in 2020 10 gigaton (10 miljard ton) CO2 bedragen om op koers te blijven van de 2° graden Celciusstijging. In 2030 zal dat 17 gigaton zijn. Maar volgens UNEP zijn er genoeg mogelijkheden om die kloof te overbruggen.

Ontwikkelingseconoom Jeffrey Sachs schreef er een speciaal rapport over in opdracht van de VN. We kunnen 60 tot 80 % minder CO2 uitstoten tegen 2050 en tegelijk economische groei realiseren. Daarvoor moeten we radicaal inzetten op groene technologie. Die kan zowel energie besparen als hernieuwbare energie opwekken en opslaan. Ook de ondergrondse opslag van CO2 bij steenkoolcentrales kan voor sommige landen soelaas bieden.

Het Carnegie Instituut voor Wetenschappen in de VS heeft berekend dat de gevolgen van de uitstoot van broeikasgassen veel dichterbij liggen dan we tot dusver dachten. De meeste wetenschappers gaan ervan uit dat er een vertraging van 30 jaar zit tussen de CO2-uitstoot en de gevolgen voor het klimaat. Maar volgens het Carnegie Instituut zien we die gevolgen al na 10 jaar. Dit zou ons beter met de neus op de feiten kunnen drukken, besluiten de wetenschappers.

Het Internationaal Energie Agentschap, een van de belangrijkste energiedenktanks van de industrielanden, pleit in haar jaarrapport voor een afschaffing van de subsidies aan gas-, olie- en steenkoolindustrie. Jaarlijks gaat er naar schatting 550 miljard dollar naar die sector. Het agentschap schat dat er tegen 2035 48.000 miljard dollar nodig is om aan de energiebehoeften te voldoen. Indien de internationale gemeenschap beslist om de klimaatdreiging ernstig te nemen, dan is er 53.000 miljard $ nodig. In een ander rapport van het IEA staat dat de vraag naar steenkool tot 2020 jaarlijks met 2,6 procent zal stijgen. Vooral China, India en Zuidoost Azië zijn grote afnemers. Steenkool is goedkoop, maar ook zeer vervuilend, goed voor meer dan 40% van de CO2-uitstoot.

Europa haalt gemakkelijk de klimaatdoelen voor 2020, blijkt uit een rapport van het Europees Milieu Agentschap in Kopenhagen. Maar een aantal lidstaten, waaronder België, hinkt achterop. Ook met bijkomende maatregelen zal ons land zijn doelen niet halen. Landen die achterop hinken kunnen van Europa wel uitstootrechten kopen van landen die het goed doen. Hoe dan ook, de lidstaten zullen volgens het agentschap hun inspanningen fors moeten opdrijven om tegen 2030 naar een CO2-vermindering van 40 % te gaan.

De milieubewegingen en ontwikkelingsorganisaties klagen al langer over het lakse klimaatbeleid van de verschillende regeringen in ons land. “Sinds 2008 is er nog altijd geen overeenkomst tussen de federale regering en de gewesten over wie welke inspanningen moet doen.”, zegt het Platform Klimaatrechtvaardigheid. Op de klimaatconferentie in Lima maakt ons land wel 50 miljoen € over aan het groen klimaatfonds van de VN.

Op 1 december stelt de vzw Klimaatzaak de 4 regeringen in ons land in gebreke. De vzw bestaat uit bekende Vlamingen zoals Tom Lenaerts en Francesca Vanthielen. Volgens klimaatambassadeur Serge Degheldere gaat het niet om een symbolische actie. Op de klimaatconferentie van Cancun in 2010 zijn namelijk alle landen overeengekomen dat tegen 2020 een vermindering van de CO2-uitstoot met minstens 25% noodzakelijk is. En daar komen noch Europa (-20%), noch België aan (-15%).

In augustus wordt de kaap van 7 miljoen ingeschreven voertuigen gerond. In tien jaar tijd is het aantal auto’s en bestelwagens met iets meer dan 1 miljoen gestegen. Met zijn allen reden we een recordaantal kilometers, 83 miljard (2013), bijna 1 procent meer dan in 2012.

De Bond Beter Leefmilieu, Kom op tegen Kanker en het Netwerk Duurzame Mobiliteit starten een petitie tegen de verloning met bedrijfswagens en brandstof.

Zo vat de Wereld Metereologische Organisatie (WMO) het weer van vandaag en morgen samen.

2014 was het warmste jaar sinds de waarnemingen. Daarmee zitten we deze eeuw al met 14 van de 15 warmste jaren sinds de metingen. Dat komt min of meer overeen met de recordhoeveelheid CO2 in de atmosfeer en in de oceanen. Die oceanen worden ook steeds warmer.

In oktober werden hitterecords gebroken in Zuid Amerika, terwijl er koudegolven waren in de Verenigde Staten en Rusland.

Groot Brittannië werd getroffen door 12 Atlantische stormen die leidden tot maandenlange overstromingen. Uitzonderlijk nat weer was er ook in Siberië, de zuidelijke Balkan, Turkije, en Frankrijk. Ook in andere delen van de wereld werden regenrecords gebroken: Bangladesh, Pakistan, India, Marokko, Siberië, Japan, Paraguay en de oostkust van de Verenigde Staten, waar op twee dagen 520 mm regen viel.

Extreme droogte was er dan weer in het noordoosten van China, in centraal Brazilië, in de Amerikaanse staten Texas, Californië en Nevada, in Canada en in het oosten van Australië.

In september lanceert de WMO een wake up call. Over de hele wereld geven voorspellers het bericht voor kerstmis 2050 op basis van de klimaatmodellen. VTM- weervrouw Jill Peeters voorspelt veel regen, rukwinden tot 80 km per uur, met hagel en onweer. Temperaturen tot 9 graden. Later op het jaar verschijnt haar 2de klimaatboek met de veelzeggende titel: “40 graden in de schaduw”, bij wijze van voorspelling voor de 76st editie van Rock Werchter. Hoe we he ook draaien of keren, het weer heeft altijd het laatste woord.