Een koninklijke laatbloeier - Flip Feyten

Koningin Fabiola heeft nog net lang genoeg geleefd om het mee te maken: Koning Filip op de troon. 'Een geschenk uit de hemel' heeft ze haar neef wel eens genoemd. Maar of het land even enthousiast zou reageren op de schuchtere, doodernstige en af en toe behoorlijk onhandige troonopvolger moest nog blijken. Aan het eind van 2014, na iets meer dan 500 dagen regering, is het oordeel over Filip verrassend positief, als we de opiniepeilingen mogen geloven. Maar het is al een heel stuk minder als het gaat over de instelling die hij vertegenwoordigt: de erfelijke monarchie.
analyse
Analyse

Fabiola was ervaringsdeskundige als het ging om momenten waarop de monarchie ging wankelen. Toen ze als een deus ex machina op het Belgische toneel verscheen in 1960, stond de waardering voor het koningshuis op een laag pitje. De verscheurende Koningskwestie had een paar doden geëist, waardoor de controversiële Leopold III geen andere optie meer had dan abdiceren. Boudewijn was nauwelijks twintig, ongehuwd, onvoorbereid, en begon dan ook met lange tanden aan zijn koningschap.

De verhouding van de monarchie met de politiek was problematisch, om het zacht uit te drukken. De jonge onervaren koning woonde nog onder één dak met zijn afgetreden vader, die dacht dat hij wel even verder kon regeren ‘par personne interposée’ en Boudewijn als zijn handpop beschouwde. Die kwam dan ook in een politiek mijnenveld terecht, en moest voortdurend laveren tussen de ingefluisterde bevelen van zijn vader en de dwingende adviezen van zijn ministers.

Sommigen daarvan weigerde hij halsstarrig de hand te drukken, omdat hij hen niet kon vergeven dat ze zijn vader – in zijn ogen ten onrechte – tot aftreden hadden gedwongen. Uit die tijd dateert ook de uitdrukking ‘de droeve koning’, ‘le roi triste’. Er circuleerden zelfs allerlei geruchten dat Boudewijn zich zou gaan terugtrekken in een klooster.

Maar toen was daar ineens Fabiola, en dat sprookjeshuwelijk. In veel artikels die verschenen zijn naar aanleiding van haar recente overlijden, wordt geschreven dat zij op dat moment de monarchie heeft gered. Boudewijn bleef aan, en zag er zichtbaar gelukkiger uit. En door de totale onverenigbaarheid van Fabiola enerzijds en Leopold III en prinses Lilian anderzijds, verdwenen die twee laatsten letterlijk uit Laken en kwam er een abrupt einde aan een onhoudbare situatie.

Kan hij het?

Ook toen Boudewijn in1990 zijn persoonlijke gewetensnood liet doorwegen en de abortuswet weigerde te ondertekenen, daverde de monarchie even op haar grondvesten. Dankzij de constitutionele spitstechnologie van prof. André Alen en premier Wilfried Martens raakten de koning en de koningin zonder kleerscheuren door deze hachelijke episode.

De kinderloosheid van Boudewijn en Fabiola zorgde dan weer voor een meer latente bedreiging. Onder een eventuele opvolging door zijn broer Albert lag het bommetje van de buitenechtelijke Delphine te smeulen; een vroegtijdige opvolging door diens zoon Filip riep vragen op over zijn oordeelsvermogen en algemene geschiktheid. De uitspraak die een oud-hofmaarschalk zich op een onbewaakt ogenblik in de Morgen daarover liet ontvallen (‘Hij kan het niet, hé.’) bleef nog lang nazinderen.

Laatste koning?

Maar kijk, de geschiedenis is gelopen zoals ze gelopen is. Toen Boudewijn overleed, kwam een mensenzee hem de laatste eer bewijzen, en was de golf van sympathie voor het Belgische koningshuis zo groot dat een politiek commentator gewaagde van ‘een politiek feit’.

Op die golf kon zijn opvolger Albert meesurfen en meteen een vliegende start nemen. De volgende twintig jaar reed hij een tamelijk foutloos parcours, en als er al brokken gemaakt werden dan deden vooral zijn familieleden dat: Laurent natuurlijk, maar af en toe ook Filip en op het eind zelfs Fabiola. En toen uiteindelijk toch bekend raakte dat er sprake was van een buitenechtelijke dochter, veroorzaakte zelfs dat nauwelijks schokgolven. Alberts vrees dat hij wel eens de laatste koning der Belgen zou kunnen worden, werd niet bewaarheid.

Anderhalf jaar geleden kwam dan het verrassende nieuws dat Albert troonsafstand wilde doen. Bij het vooruitzicht dat Filip hem zou gaan opvolgen hielden velen hun hart vast.

Binnen de lijntjes kleuren

De Coburgs zijn laatbloeiers, heeft een paleisbron ooit gezegd. Die had het toen over Boudewijn en Albert, maar het blijkt ook voor Filip op te gaan, als we diverse opiniepeilingen mogen geloven. Sinds zijn transformatie van kroonprins naar koning gaat zijn populariteit gestaag vooruit. Ook in Vlaanderen. Op de vraag of koning Filip dit jaar een goede beurt heeft gemaakt, antwoordde zelfs 75 % van de Vlamingen ja, in een recente peiling.

Die indruk ontstaat niet zomaar. Er was bijvoorbeeld de regeringsvorming. Hoewel de politieke kaarten niet bepaald gemakkelijk lagen, is er binnen een redelijke termijn een coalitie met een onuitgegeven samenstelling op de been gebracht. Geen zware en eindeloos durende bevalling deze keer, en geen klachten over een onevenwichtige behandeling van partijen, ook niet van N-VA. De koning bleef netjes binnen de constitutionele krijtlijnen.

Er wordt zichtbaar harder gewerkt op het Paleis, de dag begint er vroeg. Filip en Mathilde werkten dit jaar 310 officiële activiteiten af - een record – en er werd ook gelet op de evenwichten: zo waren er dubbel zoveel bezoeken in Vlaanderen (44) als in Wallonië (22).

Papa versus zoon

De omstandigheden hielpen natuurlijk een handje: er was de Wereldbeker Voetbal, er waren diverse herdenkingen van de Eerste Wereldoorlog. Daarnaast waren er nog kennismakingsbezoeken en ontvangsten met staats-en regeringsleiders van bevriende landen. Dit was ook het jaar van de succesvol verlopen ontmoetingen met de Amerikaanse president Barack Obama (tot tweemaal toe) en met de Chinese president.

De goedkeuring van de wet die euthanasie voor wilsbekwame minderjarigen mogelijk maakt veroorzaakte geen enkele rimpeling op het wateroppervlak.

De brokkenpiloot was dit jaar verrassend genoeg niet Filip of Laurent, maar wel hun ouders. Koning Albert gaf een onaangekondigd en – in eerste instantie - eentalig Frans interview aan RTL-TVi, op een bijzonder misplaatst moment, in volle regeringsformatie. En koningin Paola stuurde een persbericht de wereld in om haar laattijdig ziekenbezoek aan Laurent recht te breien, wat alleen maar voor meer reputatieschade zorgde. Koning Filip reageerde er opvallend beheerst maar wel trefzeker op. De rimpelingen stierven langzaam uit en verdwenen. En hebt u ook gemerkt dat incidenten met Laurent dit jaar zijn uitgebleven?

Een koning van vlees en bloed

Ten slotte wilden Filip en Mathilde ook echt overkomen als vorsten die dicht bij het volk staan. Dat merk je aan zorgvuldig gekozen bezoeken, bijvoorbeeld aan de VDAB of de vereniging het Huizeke waar armen het woord nemen. Filip liep ook dit jaar de 20 km van Brussel uit en nam zijn gezin mee op een fietstochtje door Brussel op de autoloze zondag. De kinderen, en met name Elisabeth, kwamen opvallend vaak in beeld, ook bijvoorbeeld bij de herdenkingen van de Eerste Wereldoorlog.

En ten slotte was er nog de reportage op de vier nationale zenders waarvoor Filip en Mathilde bijna het hele jaar door camera’s rond zich toelieten. Filip haat die dingen, hij weet dat hij bevriest zodra ze in de buurt zijn, en eerder dan spontaan te reageren een rol gaat spelen. Toch vond hij het blijkbaar belangrijk dat de bevolking een zo goed mogelijk beeld van hem krijgt, zowel van zijn werk als van zijn drijfveren, van zijn rol als koning en zijn rol als huisvader.

Flip Feyten is eindredacteur van De Zevende Dag en kenner van het koningshuis.

Meest gelezen