De pletwals van de N-VA - Marc Van de Looverbosch

Door de overwinning van de N-VA  - we moeten tientallen jaren teruggaan voor we nog een partij vinden (CVP) die boven de 30% scoort - is de partij van Bart De Wever in alle opzichten incontournable geworden. In sommige delen van Antwerpen loopt het zelfs op tot boven de 40%. Hoe hard sommige andere partijen ook dromen van een tripartite zonder de N-VA, dat is mathematisch te nipt. En politiek moeilijk verdedigbaar. Bij de meeste partijen leeft ook de overtuiging dat de N-VA nu zeker federaal moet meeregeren om niet in hetzelfde scenario van 2010 (541 dagen) terecht te komen. Bart De Wever zelf had voor de verkiezingen al laten verstaan dat hij Vlaams liefst alleen met CD&V door wil gaan en voor de rest zonder de socialisten.

CD&V kan na de verkiezingen warm en koud blazen. Het is bitter ontwaken als blijkt dat ze de rol moeten lossen van de leidende partij van Vlaanderen. Het verlies was ingecalculeerd en Kris Peeters zette een 20%-norm voor zijn partij. Die haalt hij wel in Vlaanderen, maar niet federaal. De enige troost daar is dat ze 1% vooruitgaan ten opzichte van 2010. CD&V moet het initiatiefrecht overlaten aan de N-VA en dat verloopt niet zonder slag of stoot; CD&V geeft zich niet zomaar gewonnen.

Bij Open VLD was het bang afwachten en zeker federaal boekt Gwendolyn Rutten succes met winst door de regeringsdeelname. Oppositie voeren loont echter niet, dat bewijzen de Vlaamse cijfers. En dus gaat Open VLD nog harder dan tevoren een packagedeal naar voren schuiven: het zal overal met Open VLD zijn of nergens. Hun Franstalige copains van MR doen het niet slecht maar toch vallen de resultaten tegen: de PS van de troon stoten lukt vooralsnog niet.

De socialisten verliezen op alle terreinen; de PS nog het meest, ook al blijft die de grootste Franstalige partij. De SP.A daarentegen slaagt er maar niet in om uit die oncomfortabele zone van 14% te geraken: te groot om klein te zijn, te klein om groot te zijn. Voorzitter Tobback zit in een lastig parket, krijgt intern kritiek en moet spartelen om te overleven.

Als de N-VA de grote winnaar is, dan is Groen de kleine winnaar. En toch lukt het ook dit keer niet om die magische drempel van 10% te overschrijden. De partij zit geprangd tussen het aantrekken van de centrumkiezer en het achternalopen van de linkse kiezer. Ecolo daarentegen betaalt de tol van de regeringsdeelname aan Franstalige kant cash, dat komt hard aan.

Van die onderlinge concurrentie aan de linkerzijde kan PVDA+/PTB het meest profiteren. Een grote doorbraak is het zeker niet. De communisten scoren zeker aan Vlaamse kant zwaar onder hun eigen verwachtingen. Alleen Wallonië en Brussel levert hen 2 zetels op.

Vlaams Belang ontsnapt ternauwernood aan de genadeslag, in een aantal kieskringen halen ze zelfs de kiesdrempel niet. De sluizen naar de N-VA zijn wijd opengezet. Tijd voor Vlaams Belang om aan een grondig gewetensonderzoek te beginnen. En tijd om na te denken bij de N-VA wat de partij moet doen met een stroom kiezers die veel rechtser en radicaler zijn dan de doorsnee N-VA-kiezer of -militant. En Jean-Marie Dedecker, in 2007 nog veelbelovend en spraakmakend, is volledig door het politieke ijs gezakt.

Dat zijn de stukjes waarmee de regeringspuzzels moeten worden gelegd. Van bij het begin trekt N-VA-voorzitter De Wever het initiatief helemaal naar zich toe. De eerste dagen verlopen wat aarzelend en aftastend. De Wever hoopt dan nog in enkele weken tijd een Vlaamse regering te hebben. Maar de federale onderhandelingen doorkruisen dat plan. Want het scenario van een centrumrechtse coalitie stuit op weerstand bij CDH.

En als de PS iedereen in snelheid pakt door coalities te sluiten met CDH alleen, is het hek helemaal van de dam. MR wordt aan Franstalige kant buitenspel gezet. Toch hoopt informateur De Wever met zijn nota CDH te kunnen bewegen om federaal alsnog mee te doen. En dat zou achteraf een grote misrekening blijken.

De dagen tussen 11 juli en 21 juli worden cruciaal. Op Vlaams niveau begint CD&V tegen te stribbelen, ze vindt dat de N-VA te hard wil snoeien in onderwijs en welzijn. Op zeker ogenblik wordt er zelfs niet meer onderhandeld. Achter de schermen zoekt iedereen druk naar oplossingen en de catharsis komt op 21 juli: Open VLD stapt totaal onverwacht in de Vlaamse regering. Ook al is de partij niet nodig om een meerderheid te vormen.

Dat is de wisselmunt die nodig is om er federaal uit te geraken. Rutten haalt haar slag thuis. Helaas voor Open VLD is het Vlaams regeerakkoord al helemaal uitgeschreven en moet Rutten onderaan alleen nog haar handtekening zetten. Het breekpunt over de Oosterweel - een Scheldekruising noordelijker in de haven - wordt ingeslikt. Einde juli legt de nieuwe Vlaamse regering dan de eed af.

Nu kunnen Peeters en Michel voluit gaan voor hun centrumrechtse (Zweedse) coalitie. CDH blijft immers "non" zeggen. Ze herhalen met veel pathos dat ze niet in zee gaan met “nationalisten en separatisten”. Lutgen, de Ardense jager uit Bastogne, résiste en mords. En verwijt MR-voorzitter Michel dat hij zijn dure eden om nooit met de N-VA te regeren nu inslikt. Het gaat hard tegen hard aan Franstalige kant.

In de luwte van de zomermaand augustus proberen de coformateurs Peeters en Michel de contouren af te tasten van een akkoord. Tot begin september een eerste bom barst. Peeters moet het premierschap laten schieten, ten voordele van Marianne Thyssen, die Europees Commissaris mag worden. Een bittere pil wordt dat voor CD&V.

En zo belandt het premierschap in het liberale kamp, waar het na lang twijfelen (Maggie for premier?) toch naar Michel gaat en Reynders genoegen neemt met Buitenlandse Zaken. De harde besparingsmaatregelen en hoe die gecompenseerd moeten worden, zorgen voor veel spanningen en nachtelijke uitputtingsslagen. Het ultieme akkoord komt er op 7 oktober in de vooravond. Dan volgt er nog een weinig fraaie marathonzitting over de verdeling van de portefeuilles en op zondag 11 oktober leggen voor het eerst N-VA-ministers en -staatssecretarissen de eed af bij de koning.

In de regeerakkoorden is lang niet alles geregeld. Zo valt het aan Vlaamse kant op dat hoewel er bijvoorbeeld 500 miljoen extra is voor onderwijs de besparingen daar nog zwaar tegenvallen. Europa dwingt de Vlaamse regering honderden miljoenen in de begroting op te nemen voor o.m. scholenbouw, welzijnsvoorzieningen en de Oosterweel. Niemand kan op dit moment de impact daarvan inschatten op de begroting en op bijkomende besparingen.

De harde saneringsmaatregelen van de verschillende regeringen hebben meteen voor vuurwerk bij de vakbonden gezorgd. En een los eindje uit de onderhandelingen duikt telkens weer op: de vermogenswinstbelasting die CD&V niet gehaald heeft. Nu voelt de partij zich gesterkt door het sociale protest en wil ze de vermogenswinstbelasting gebruiken als lokaas voor sociale vrede.

Hoe zenuwachtig iedereen daarvan wordt, bewijzen de tussenkomsten van de verschillende partijvoorzitters. Want premier Michel moet niet alleen rekening houden met een schaduwpremier op ’t Schoon Verdiep in Antwerpen. Hij zal, als het spannend wordt, moeten leren leven met een junta van Vlaamse partijvoorzitters. De onuitgegeven coalitie kan nog voor onuitgegeven verrassingen zorgen.

Mark Van de Looverbosch is Wetstraatwatcher voor VRT-nieuws.