Bloemen noch kransen in 2014 - Wouter Dambre

"Soms vraagt een mens zich af
Hoe we 't in godsnaam overleven
De nacht vol boze dromen
En de wekker om half zeven"
(Luc De Vos)

2014 is een donker jaar. Met een vloed aan onheilstijdingen. Een nieuwsjaar in overdrive, zonder pauzeknop. In 2014 wordt de 'Groote Oorlog' van honderd jaar geleden uitgebreid herdacht, terwijl tegelijk gevochten wordt in Oekraïne en Gaza, in Syrië en Irak. Dit is ook het jaar van de moeder aller verkiezingen én van de Rode Duivels op het WK. We nemen afscheid van Jean-Luc Dehaene en koningin Fabiola, van Jan Hoet en Luc De Vos. 2014 wordt ook gekleurd door Chinese panda's en Conchita Wurst. En op sociale media concurreren de Ice Bucket Challenge en de Happy-filmpjes om het hoogste aantal likes. Het heeft ons allemaal intens beziggehouden.

Groeiende bezorgdheid over de opwarming van de aarde: ook in 2014 staat het klimaat hoog op de milieu-agenda. De gemiddelde temperatuur stijgt en blijft stijgen, dat geven ook wereldleiders als Barack Obama onomwonden toe. Het weer toont zich van zijn extreemste kanten, met overstromingen in Engeland, extreme koude in de VS en een zeer warme winter bij ons.

In New York zien we VN secretaris-generaal Ban Ki-Moon mee stappen in een klimaatmars. Zijn boodschap: het is de hoogste tijd om actie te ondernemen en de uitstoot van broeikasgassen te beperken. De specialisten zijn het eens, alle ogen zijn nu op de wereldleiders gericht. En vooral dan op die landen die het meest vervuilen: de VS, China en de Europese Unie. In Lima zijn 195 landen nog maar pas overeengekomen dat elk land een klimaatbijdrage moet leveren; hoe dat concreet zal gaan, is niet afgesproken. Pas in december 2015 krijgen we de moeder van alle klimaattoppen in Parijs.

Daar moet het echt gaan gebeuren. Er zullen knopen worden doorgehakt om tot bindende afspraken over CO2-reductie te komen. Er staat veel op het spel, op economisch en op ecologisch vlak. Intussen is het "5 voor 12"-moment allang voorbij.

De moeder van alle verkiezingen, die beleven we op 25 mei. We kiezen vertegenwoordigers voor de federale Kamer, voor regionale parlementen en voor Europa. Een gele N-VA-golf spoelt over Vlaanderen en brengt voorzitter Bart De Wever in poleposition voor de regeringsvormingen. We horen over Zweedse coalities en kamikazeregeringen. De V van Verandering betekent uiteindelijk vooral: zonder de PS.

In Vlaanderen treedt de regering-Bourgeois aan, met N-VA, CD&V en onverwacht ook Open VLD. Die partij zet Sven Gatz op Cultuur en Media. Federaal krijgen we dezelfde drie Vlaamse partijen aan het bewind, met aan Franstalige kant alleen de liberale MR. Exit Elio Di Rupo en de Parti Socialiste. De MR levert de jongste premier sinds mensenheugenis, en op 11 oktober legt Charles Michel de eed af bij koning Filip. Opvallend: gedoodverfde premier Kris Peeters krijgt Werk en Economie, Jan Jambon van N-VA claimt Veiligheid en Binnenlandse Zaken, en liberaal stemmenkanon Maggie De Block haalt Volksgezondheid binnen.

De regering-Michel positioneert zich centrumrechts en pakt meteen uit met een ambitieus en topzwaar besparingsprogramma. We moeten de tering naar de nering zetten, zo luidt het. Toch vallen plannen voor een indexsprong en voor een verhoging van de pensioenleeftijd slecht bij de vakbonden. Er komt een "hete herfst" met een nationale betoging, drie provinciale stakingen en een nationale stakingsdag. De schandaalsfeer rond "Lux Leaks" zet de roep om een vermogenswinstbelasting kracht bij. Het overleg tussen bonden en regering staat intussen op een laag pitje; voor januari zijn er nieuwe stakingsaanzeggingen ingediend.

Samen: de Rode Duivels in actie op het WK in Brazilië ontketenen een ongeziene golf van supportersgevoelens. Iedereen is Rode Duivel. Jong en oud, Vlaming, Waal en Brusselaar, allemaal zwaaien ze met de driekleur. Tot het WK-avontuur voorbij is.

De 'Groote Oorlog', die van '14-'18, wordt veelvoudig herdacht dit jaar. Honderd jaar na het begin van de slachting die miljoenen mensenlevens zal kosten, houden de herdenkingen het midden tussen stilstaan bij de zinloosheid van al dat oorlogsgeweld en patriottische trots over de helden die gevallen zijn voor het vaderland.

De begraafplaats Flanders Fields in Waregem krijgt het uitzonderlijke bezoek van de Amerikaanse president Obama. Ook de Duitse president Gauck komt in Leuven excuses aanbieden voor het door Duitsers veroorzaakte oorlogsleed. En de staatshoofden en regeringsleiders van de Europese Unie blazen verzamelen onder de Menenpoort in Ieper. De Last Post groeit uit tot publiekstrekker. Er komt ook veel volk naar de reconstructie van de pontonbrug over de Schelde in Antwerpen (niet iedereen kan erover). En er is het prachtige Lichtfront dat met fakkeldragers en vuurspektakels de hele frontlijn verlicht.

Toch knaagt er iets bij al die herdenkingen en plechtige speeches. Terwijl de namen van gesneuvelden op de IJzertoren geprojecteerd worden en "nooit meer oorlog" daarbij de enige passende gedachte is, wordt er aan de grenzen van Europa gevochten en gemoord. Vluchtelingen die daarvoor op de loop gaan, raken Fort Europa niet altijd binnen.

Bijzonder: dat Conchita Wurst als vrouw met baard het Eurovisiesongfestival wint. De winnares ontpopt zich meteen ook tot pleitbezorgster voor gelijke rechten voor transseksuelen.

2014 is opnieuw een jaar van afscheid nemen. Grote namen, bewonderde en gerespecteerde figuren verlaten ons. Dat zorgt meer dan eens voor momenten van collectieve rouw. Zo is er middenin de kiescampagne het onverwachte overlijden van oud-premier Jean-Luc Dehaene. CD&V moet afscheid nemen van een ervaren gids en bruggenbouwer. De (Gentse) culturele wereld moet het verlies verwerken van ‘kunstpaus’ Jan Hoet, van operadirecteur Gerard Mortier en van Gorki-frontman Luc De Vos. De dood van de zanger van 'Mia', 'Anja' en 'Lieve Kleine Piranha' raakt een zeer gevoelige snaar. De uitvaart van 'Vos' in de Gentse Sint-Pieterskerk brengt vele duizenden op de been. De zon schijnt en de hemel is blauw.

"Wij treuren niet langer dan nodig
over dingen waaraan niets valt te doen
Ondanks de tegenslagen
doen wij altijd verder
We zijn zo jong, we zijn zo jong"
(songtekst op het bidprentje van Luc De Vos)

Bij het overlijden van koningin Fabiola wordt een week van nationale rouw afgekondigd. Het is koud en regenachtig op de dag van de nationale begrafenis van de 86-jarige koningin-weduwe. Onder andere José Van Dam en Will Tura zingen in de kathedraal en een Spaans koor uit Vilvoorde zingt vurig "La salve rociera" (met castagnetten en "olé olé").

Nationale rouw is er ook in buurland Nederland. Het neerschieten van vlucht MH17 van Malaysia Airlines boven Oost-Oekraïne kost 196 Nederlanders (en zes Belgen) het leven. Koning Willem-Alexander spreekt woorden van troost. "We zijn diep geraakt door de schrijnende persoonlijke verhalen van mensen die dierbaren hebben verloren. Mensen wier leven in scherven ligt. Hun verdriet, hun onmacht en hun wanhoop snijden ons door de ziel." Koninklijke troost, het begin van een ongetwijfeld moeizame weg om dit grote verlies te verwerken. Er gaat nog een tweede Boeing van Malaysia Airlines verloren. Vlucht MH370 verdwijnt op mysterieuze wijze van de radar, tot nu toe is er geen enkel spoor teruggevonden.

Hartverwarmend: de ALS Ice Bucket Challenge groeit uit tot een succes op sociale media. Veel BV's en nog veel meer gewone mensen gaan de uitdaging aan en zorgen zo voor extra aandacht voor de ziekte ALS.

Laten we het over oorlog hebben. In het Oosten van Oekraïne wordt gevochten tussen pro-Russische rebellen (met militaire steun van Rusland) en het Oekraïense leger (met westerse steun). Er vallen duizenden doden. Door dit conflict belanden de relaties tussen de Russische president Poetin en de Europese Unie (en de NAVO) op een dieptepunt. Poetin annexeert ook nog de Krim bij Rusland; een vorm van gebiedsuitbreiding die niet meer vertoond is in Europa sinds WO II.

Ook in het Midden-Oosten gebeuren de vreselijkste dingen. In het dichtbevolkte Gaza woedt deze zomer een 50 dagen durende oorlog tussen Hamas en het Israëlische leger. De meeste slachtoffers zijn burgers, onder hen zeker 500 Palestijnse kinderen. In Syrië en Irak gaat het intussen van kwaad naar erger.

Meest opvallend is de opmars van de terreurorganisatie die zichzelf "Islamitische Staat" noemt. Die beheerst grote delen van beide landen en veroorzaakt een enorme stroom vluchtelingen. Jezidi's, christenen, Koerden... ze moeten rennen voor hun leven. James Foley en anderen betalen voor hun journalistieke werk de hoogste prijs. Onder leiding van de VS komt een internationale coalitie in actie; ook België en Nederland sturen gevechtsvliegtuigen. Toch lopen de pogingen om de terreurstrijders met bombardementen uit te schakelen niet van een leien dakje.

En dan zijn er de zorgen om terugkerende Syriëstrijders. Eén van hen pleegt een aanslag tegen het Joods Museum in Brussel, vier mensen komen om. Het onderzoek loopt nog. Ook loopt er een proces tegen ‘Sharia for Belgium’ en hun leider Fouad Belkacem. De uitspraak wordt in januari verwacht.

De rellen in Ferguson, die uitbreken nadat een blanke politieagent een zwarte man doodt en daarvoor niet wordt vervolgd, tonen dat de interraciale spanningen in de VS terug zijn van (nooit) weggeweest. Dominee Al Sharpton valt op bij het burgerrechtenprotest. De protestmars in Washington tegen het politiegeweld doet terugdenken aan de tijd van Martin Luther King. Wordt vervolgd.

De ebola-epidemie in Liberia, Guinee en Sierra-Leone veroorzaakt een golf van angst. Het virus kan zich snel verspreiden door de falende gezondheidszorg daar, de internationale hulp komt ook traag op gang. De enkele ebolazieken in westerse landen (teruggekeerde gezondheidswerkers of geestelijken) krijgen massale media-aandacht. Positief is dat een vaccin er mogelijk volgend jaar al kan zijn; wetenschappers en vooral ook de farmaceutische industrie zijn een echte wedloop tegen de tijd gestart. De gezondheidswerkers die in West-Afrika ebola bestrijden zijn door Time Magazine uitgeroepen tot 'Person of the Year'. Wordt vervolgd.

De mogelijkheid van stroomtekorten deze winter levert ons het nieuwe woord "afschakelplan" op. Oorzaak van het onheil zijn onder meer de scheurtjes die ontdekt zijn in de reactorkuipen van twee kerncentrales. Verontrustend is ook de sabotagedaad in de centrale van Doel 4. Daar raakt de turbine onklaar wanneer iemand opzettelijk de tank met smeerolie laat leeglopen. De herstelling duurt maanden. Wordt vervolgd.

Beestig: een ongewenste zwarte zwaan tussen de Brugse witte zwanen veroorzaakt enige commotie. Een Facebookgroep met duizenden leden vraagt om de zwarte zwaan te laten blijven. Ook twee Chinese pandaberen stelen de show. Even dreigen ze uit te groeien tot een nieuw Vlaams-Waals twistpunt. Maar bezoekers uit het hele land trekken massaal naar Pairi Daiza om de panda's te bewonderen.

Hoe kunnen we toch enigszins positief besluiten? In de ruimtevaart boekt de ESA een succes: ruimtesonde Rosetta kan voor de allereerste keer een ruimtelander, Philae genoemd, op het oppervlak van een komeet neerzetten. Cultuur van bij ons doet het internationaal erg goed. Met de Oscarnominatie voor 'The Broken Circle Breakdown' laat de Belgische film zich (nog) eens zien. Plastische kunstenaars als Michaël Borremans en Berlinde De Bruyckere zijn wereldwijd bekend.

Stromae timmert aan de internationale weg met een reeks concerten in de VS. Schrijver Stefan Hertmans wint de AKO-literatuurprijs met 'Oorlog en terpentijn'. Het festival Tomorrowland in Boom trekt bezoekers uit de hele wereld; dit jaar werden 360.000 tickets verkocht. En er is nog meer gefeest deze zomer. Elke stad, elk muziekgenre, er is geen dag zonder feest of festival. En daar trekken we met zijn allen nog altijd in groten getale naartoe. Tot slot: Luc De Vos en Gorki vierden deze zomer hun 25-jarige bestaan; de groep was alomtegenwoordig en één van de meest geboekte Belgische acts op de concertpodia.

"Sterren komen
Sterren gaan
Alleen Elvis blijft bestaan
Mia heeft nooit afgezien
Ze vraagt
Kun jij nog dromen
De middenstand regeert het land
Beter dan ooit tevoren
Mia heeft het licht gezien
Ze zegt
Niemand gaat verloren"
(Luc De Vos)

Wouter Dambre is de samensteller van het Jaaroverzicht 2014 van VRT Nieuws.

Uitzending op Eén op 29 december om 20.40 uur.
Heruitzending op Eén op 4 januari om 11.00 uur.