Paniek in Nederland - Sabine Vandeputte

Het moest een rustige week worden in aanloop naar het politieke kerstreces in Nederland. Een paar debatjes, enkele stemmingen en vooral veel kerstborrels en etentjes met collega’s. Liep dat even anders. Alle politici zitten intussen naast de kerstboom, maar beduusd en onthutst na een onvoorstelbaar hectische crisisweek op het Binnenhof.
analyse
Analyse

Het ging mis op dinsdagmiddag tijdens een doodgewone stemming in de senaat. Daar moest het nieuwe, belangrijke zorgplan van de liberale minister van volksgezondheid Schippers nog goedgekeurd worden. Het leek een formaliteit. De Volkskrant had zelfs al een overmoedig stukje gepubliceerd in de strekking van: zorgplan probleemloos door de senaat. Dat is een stukje om in te lijsten want de stemming leidde ei zo na tot de val van Rutte II.

De coalitie van liberalen en sociaaldemocraten heeft zoals bekend geen meerderheid in de senaat, dus zoekt Rutte voor de meeste wetsvoorstellen steun bij de zogenaamde C3, 3 “constructieve” oppositiepartijen die de plannen van de coalitie op onderdelen steunen. Die middag stemden de senatoren van de ChristenUnie, SGP en D’66 braafjes voor het plan. Maar 3 senatoren van coalitiepartner Partij van de Arbeid nota bene stemden tegen en torpedeerden een systeem dat op 1 januari moest ingaan. Voor de liberale minister Schippers was het een klap in het gezicht. Dit was haar paradepaardje, zijzelf wordt door sommigen beschouwd als mogelijk toekomstig premier. Ze zag 2 jaar werk in één klap verdwijnen en besefte ook zichtbaar meteen de grote politieke gevolgen.

Second opinion

In Nederland is er geen ziekenfonds zoals in België. Mensen zijn verplicht een verzekering te nemen bij een van de vele verzekeraars en dan is het afhankelijk van je polis wat je krijgt. Sommige niet-gecontracteerde artsen worden in sommige polissen nu al niet meer helemaal terugbetaald. Maar dat zou in het nieuwe zorgplan nog meer gaan gebeuren. Bij goedkope budgetpolissen zou je bijvoorbeeld niet meer naar de arts en het ziekenhuis van je keuze kunnen. Dat is natuurlijk efficiënt en het hele zorgplan zou de Nederlandse schatkist jaarlijks 1 miljard euro gaan opleveren.

Maar de 3 weerbarstige senatoren hadden principiële bezwaren tegen het verdere inperken van de vrije artsenkeuze. De 3 zouden sowieso niet herkozen worden en waren autonomer en dus “gevaarlijker” dan ooit. Eén van de senatoren had trouwens persoonlijk erg goede redenen om tegen te stemmen: een tweede arts had hem z’n leven gered en het wegvallen van een second opinion was een van de elementen in het nieuwe plan…

De 3 “dissidenten” stemden dus tegen en dat was merkwaardig genoeg voor iedereen een grote verrassing. Ergens ging dus iets heel erg fout. De fractieleider had het niet zien aankomen, Samsom had het niet zien aankomen. Anders hadden ze wel eerder ingegrepen.

Borgen

Er was regelrechte paniek in de tent. Er volgden 3 dagen van crisisoverleg op alle niveaus, in wisselende samenstellingen en op verschillende plaatsen. Van ’s morgens vroeg tot diep in de nacht stonden verslaggevers aan alle mogelijke deuren van het labyrintische Binnenhof. De 3 dissidenten werden zelfs thuis belaagd. Voorlopige reconstructies schetsen scènes waar scenaristen van Borgen hun vingers bij zouden aflikken. Er werd gevloekt en getierd. Mobiele telefoons stonden uit op cruciale momenten. Er werd gedreigd met ontslagen. Dissidenten werden afwisselend gemasseerd en onder druk gezet. De scenario’s voor Tweede Kamerverkiezingen werden al voorzichtig uit de kast gehaald.

Maar dit kabinet moest gered worden. VVD en PvdA staan er dramatisch voor in de peilingen. Verkiezingen betekenden het einde van Rutte en Samsom. Maar hoe geloofwaardig blijven?

Noodverordening

Op de derde dag leken de dissidenten zich te vinden in een aanpassing van de wet in hun richting. De positie van de patiënt zal sterker worden in een nieuwe versie, de macht van de verzekeraars zou iets teruggedrongen worden. Maar de 3 wilden niet garanderen dat ze later zouden stemmen voor een wet die er nu nog niet lag. Om het eigen VVD-publiek te sussen kwam Rutte daarom met een dreigende deus ex machina. Als de nieuwe wet het de komende maanden niet haalt, is het niet uitgesloten dat er een “Algemene Maatregel van Bestuur” van stal wordt gehaald. Een soort noodverordening waarbij de senaat gewoon omzeild wordt. De 3 constructieve oppositiepartijen uitten meteen hun afschuw voor dit plan, dus het is nog maar de vraag of zij constructief blijven.
Maar dat zijn allemaal zorgen voor later. Samsom en Rutte vonden elkaar terug in een aangepaste zorgwet, ze zien later wel of die effectief aangenomen wordt.

Bananenschil

In een nachtelijk debat wrongen beiden zich in alle bochten om de boel voor de eigen achterban uit te leggen. Rutte benadrukte dat de zorgwet er komt en dat het kabinet “koers houdt”. Samsom wijst erop dat de wet in sociale zin werd aangepast. Maar Rutte II liep zichtbaar averij op. Het schip zwalkte 3 dagen stuurloos rond en alle zwakke plekken kwamen genadeloos bloot te liggen.

Tot overmaat van ramp zijn er over 3 maanden statenverkiezingen. Er worden dan nieuwe provinciebesturen gekozen die op hun beurt nieuwe senatoren gaan aanduiden. Regeren zonder meerderheid in de senaat is nu al aartsmoeilijk, na de verkiezing van de nieuwe senaat zal het daar voor de coalitie wellicht nog moeilijker worden.
Het leiderschap van Samsom werd al hardop in vraag gesteld en nu is opnieuw duidelijk geworden dat zijn volgelingen hem niet gehoorzamen. Beide politici zijn bereid tot het uiterste te gaan om het kabinet en hun hachje te redden, zelfs een noodverordening wordt in theorie niet geschuwd. Je kan dit waarderen, maar ook de democratie heeft haar rechten. De grondtroepen hebben intussen van alle kanten moeten incasseren. Dit kabinet zit pas op de helft en niemand gelooft eigenlijk nog dat het de eindmeet haalt. Het is wachten op de volgende bananenschil.

(Sabine Vandeputte is VRT-correspondent in Nederland.)

 

Meest gelezen