Tunesië: Houdt een prille democratie stand? - Inge Vrancken

Het kan ook goed lopen na de revolutie. Neen, perfect gaan de zaken niet in Tunesië maar het land maakt wel een overgang van autocratie naar democratie, een jonge democratie die haar weg nog zoekt maar die ondanks tumultueuze maanden en jaren toch niet afglijdt in een (halve) burgeroorlog. Toch blijven sommige Tunesiërs sceptisch want het gevaar van te veel macht bij één man of partij blijft om de hoek loeren.

27 kandidaten zijn er voor het Tunesische presidentschap. Dé grote favoriet is Beji Caïd Essebsi, een ancien in de Tunesische ‘politiek’. Volgende week wordt hij 88. Onder de kandidaten zijn er voormalige politieke gevangenen en tegenstanders van het regime van de verdreven president Zine el-Abidine Ben Ali. De islamistische Ennahdapartij – die de eerste verkiezingen na de revolutie met overtuiging won maar bij de laatste verkiezingen vorige maand flink wat stemmen verloor - schuift geen kandidaat naar voren. Ook één vrouw dingt naar het presidentschap, de magistrate Kalthoum Kannou. En dan is er uittredend president Moncef Marzouki, een mensenrechtenadvocaat onder Ben Ali. Ook hij is kandidaat om zichzelf op te volgen.

De favoriet voor deze verkiezingen is Beji Caïd Essebsi. Hij werd in februari 2011 premier, vlak na de revolutie, maar draait al een halve eeuw mee in de hoogste rangen van Tunesië. Zijn verkiezingscampagne nu is gericht op het prestige van de staat en dat slaat bij veel kiezers aan. Tunesiërs zijn erg trots op hun land, en velen hebben genoeg van de instabiliteit van de voorbije jaren. Z’n aanhangers zijn er ook van overtuigd dat Essebsi de enige is die de gekende opmars van islamisten in het land kan terugdraaien.

Maar de tegenstanders van Essebsi, met uittredend president Moncef Marzouki voorop, waarschuwen omdat Essebsi een man is van het ancien regime. Essebsi diende al onder de vorige presidenten Bourguiba en Ben Ali. Marzouki vreest dat Tunesië met Essebsi als president terug naar af gaat. De campagne van Moncef Marzouki gaat dan ook vooral over het verzilveren en behouden van de vrijheden waar tijdens en na de revolutie zo hard voor gestreden is. De partij van Marzouki deed het erg slecht bij de parlementsverkiezingen van vorige maand. Mogelijk was dat een afstraffing voor de rol die de partij speelde in de coalitieregering van Ennahda. Toch hoopt hij het tij zondag te keren.

De presidentsverkiezingen van zondag zijn de eerste vrije sinds de onafhankelijkheid van Tunesië in 1956. Tot 2011 kende het land maar twee presidenten. Habib Bourguiba was de vader van de onafhankelijkheid. Hij werd op 7 november 1987 afgezet bij een staatsgreep door zijn eerste minister Ben Ali. Die werd daarop president en bleef dat ook tot hij bij de revolutie van 2011 op 14 januari vluchtte naar Saudi-Arabië. De strijd tegen de dictatuur in Tunesië was met twee weken van échte demonstraties erg kort. Maar velen willen vooral verhinderen dat die dictatuur ooit kan terugkeren. Daarom hebben de verschillende politieke partijen een akkoord bereikt over de grondwet die nu voorschrijft dat het volgende staatshoofd slechts beperkte macht zal krijgen.

Intussen wordt nog gewerkt aan de samenstelling van de nieuwe regering na de verkiezingen van 26 oktober. Die werden gewonnen door Nidaa Tounes. De partij bestaat nog maar twee jaar en verzamelt linksdenkenden, zakenmensen en mensen van de vorige regering. De nieduwe regering wordt mogelijk een coalitie van het seculiere – zelfs anti-islamistische - Nidaa Tounès en het islamistische Ennahda. Nidaa Tounès – de partij van Essebsi – haalde 86 zetels in het parlement. Dat zij er 23 te weinig voor een absolute meerderheid. Ennahda haalde 69 zetels en dus mag Nidaa Tounes de onderhandelingen leiden.

Om die reden zijn ook de presidentsverkiezingen van zondag van belang voor het nieuwe parlement en de nieuwe regering. Een overwinning van Essebsi, maakt Nidaa Tounès (nog) sterker in de onderhandelingen. Maar hier vrezen anderen dan weer dat de partij van Essebsi op die manier het politieke landschap in Tunesië te veel domineert. De vrees voor te veel macht bij één partij blijft bestaan en wordt mogelijk nog een uitdaging voor de jonge democratie.

Eerste vraag zal zijn of Essebsi in de eerste ronde van de verkiezingen nu zondag al een absolute meerderheid zal halen om in één ronde de presidentsverkiezingen te winnen. Zijn belangrijkste uitdager, uittredend president Marzouki, hoopt door stemmen van de kandidaatloze Ennahda-aanhangers een tweede ronde uit te lokken.

Of kunnen de kandidaat van de Communistische Partij Hammami of de kandidaat van het Populaire Front nog verrassend uit de hoek komen? Als het zover komt, zal pas bij de tweede ronde op 28 december duidelijk worden wie het moet gaan waarmaken in het nieuwe Tunesië.

(De auteur is buitenlandverslaggever voor VRT.)