Gezocht voor Frankrijk: redder des vaderlands - Sofie Vander Donckt

Tweeënhalf jaar is lang in de politiek, maar het is weinig waarschijnlijk dat François Hollande in die tijd veel meer zal kunnen doen dan zijn vel nog een beetje redden. Hij heeft de Fransen nog helemaal niet de economische oplossingen geboden waarnaar ze zitten te hunkeren en in de ogen van velen is de natie in verval.

Getuige daarvan de huidige bestseller in Frankrijk van notoir schenenschopper en Le Figaro-columnist Erik Zemmour: ‘Le suicide français’ (‘De zelfmoord van Frankrijk’), een langgerekte klaagzang over de teloorgang van zijn land. De turf van Zemmour verdrong trouwens een ander ophefmakend boek naar de tweede plaats: ‘Merci pour ce moment’ (‘Bedankt voor dit moment’) van Valérie Trierweiler, het sappige verhaal van de ex van Hollande. Elk op hun manier illustreren ze een verzwakt presidentschap.

Als de kansen van Hollande al verspeeld lijken, dan ligt de weg misschien open voor zijn premier Manuel Valls? Ook hem wacht nog een erg lange weg, in spreidstand, tot 2017. Aan ambitie ontbreekt het hem zeker niet, maar als premier staat hij voor de permanente keuze tussen trouw aan een ongekend impopulaire president en bewijzen dat hij meer in zijn mars heeft om de nodige hervormingen door te voeren. Bij de PS is het momenteel ook lopen op een mijnenveld, met een linkervleugel die op ramkoers ligt met de uitvoerende macht en daar zit de figuur van Valls voor veel tussen.

Hij is dus zeker niet de man die de eendracht binnen de partij zal herstellen. Misschien zoekt hij noodgedwongen nog wel andere allianties op buiten de PS om zijn ambities waar te maken. Veel meer in de luwte houdt ene Ségolène Royal met een vlekkeloos parcours in de huidige regering voorlopig ook haar kansen gaaf om het toch nog maar een keer te proberen voor de socialisten. Veel andere potentiële kandidaten zijn er vandaag nog niet voor het voetlicht getreden.

Intussen sukkelen Hollande en zijn regering van de ene couac of miskleun naar de andere. Maar de rechtse partij UMP blijft zeker niet buiten schot. Vorige week kwam de malaise links en rechts zelfs samen in één schandaaltje. Volgt u even de beknopte intrige mee.
De secretaris-generaal van het Elysée, de hoogste administratieve medewerker van Hollande, blijkt chique te zijn gaan eten met ex-premier François Fillon van de UMP. Tot daar niet zo opzienbarend, want die secretaris-generaal was ooit staatssecretaris in de regering van Fillon. Later zwoer hij weer trouw aan zijn studievriend van weleer François Hollande. Maar nu stond de man plots in het middelpunt van een nieuw politiek psychodrama, door een passage over het bewuste etentje in een boek van twee journalisten bij Le Monde. De secretaris-generaal zou hen verteld hebben dat Fillon vroeg of de lopende gerechtelijke procedures tegen ex-president Nicolas Sarkozy niet versneld konden worden. Een manoeuvre dus om zijn politieke toekomst te hypothekeren, want Fillon en Sarkozy, dat is bekend, kunnen niet samen door één deur. De secretaris-generaal sprak vervolgens tegen dat hij zoiets gezegd zou hebben (maar volgens de auteurs staan zijn verklaringen wel degelijk op band) en Fillon ontkende in alle toonaarden dat hij zich tot zulke spelletjes zou durven te verlagen. Woord tegen woord dus.

Bent u niet meer mee intussen? Onthoud dan gewoon dat de twee klassieke republikeinse partijen nog maar eens in een slecht daglicht kwamen te staan. En dat het zulke verwikkelingen zijn die er mee voor zorgen dat Marine Le Pen van het Front National virtueel al in de tweede ronde van de presidentsverkiezingen zit.

Bij de UMP proberen ze intussen met getrokken messen uit de identiteitscrisis te raken. De partij ligt in puin sinds de voorzittersverkiezingen die volgden op de verkiezingsnederlaag van Sarkozy in 2012. De onverwachte en extreem nipte overwinning van Jean-François Copé ten koste van ex-premier François Fillon deed de bom ontploffen. Copé komt na lange interne discussie aan het hoofd van een verscheurde partij. Een affaire over frauduleuze facturen bij de financiering van de kiescampagne van Sarkozy kostte hem in juni uiteindelijk de kop.

Het begint en eindigt dus altijd met Sarkozy. En dus was het maar een kwestie van tijd voor hij weer officieel op het voorplan zou treden. Met argusogen wordt nu uitgekeken naar de nieuwe voorzittersverkiezingen eind deze maand. Sarkozy moet er de eerste belangrijke horde nemen sinds zijn terugkeer. Hij neemt het op tegen twee mindere goden van de UMP, dus wordt het vooral zaak om zijn legitimiteit te doen herbevestigen met een zo hoog mogelijke score.

Daarna zal hij zich moeten voorbereiden op de voorverkiezingen in 2016 die de presidentskandidaat voor de UMP zullen aanwijzen. Hij zal er onder meer tegenover de stilaan verbrande Fillon staan, die halsstarrig in het zadel probeert te blijven. De grootste kaper op de kust is momenteel een oudgediende van de partij, ex-premier Alain Juppé. Hij doet zijn best om zijn imago van wijze rustbrenger te verzorgen. Tien jaar geleden werd hij nog politiek dood verklaard na zijn veroordeling in de Parijse corruptiezaak waar ook Jacques Chirac bij betrokken was. Maar kijk, met de zeventig in zicht is de burgemeester van Bordeaux ineens de populairste van het lijstje met mogelijke presidentskandidaten.

De kristallen bol heeft nog niet prijsgegeven wie Frankrijk in 2017 uit het slop zal mogen trekken. Maar volgens een recente publicatie van de Amerikaanse economische denktank Peterson Institute is die taak eigenlijk nog het best voor een premier weggelegd. De denktank zegt dat de macht die een Franse president toebedeeld krijgt in de weg staat van grote parlementaire coalities, waardoor echte hervormingen niet mogelijk zijn. In elk geval zou de president zijn eerste minister niet meer mogen benoemen. Zo’n omschakeling zou dus meteen het einde van de Vijfde Republiek betekenen zoals die sinds 1958 al bestaat.

Ook bij Franse politici was op gezette tijdstippen al een of andere roep om institutionele veranderingen te horen, maar breed gedragen voorstellen waren er nog niet. Het tot nu mislukte presidentschap van François Hollande versterkt wel het gevoel dat het huidige systeem op zijn limieten stuit. De president heeft de touwtjes in handen, niet het parlement. Maar het lijkt er ondanks zijn penibele situatie niet op dat Hollande op dat vlak voor de grote omwenteling zal zorgen.

De Zesde Republiek is dus nog niet voor 2017, en de zoektocht naar de providentiële man of vrouw voor Frankrijk staat de komende jaren ongetwijfeld nog bol van de spanning.

(De auteur volgt Frankrijk voor VRT nieuws.)