De truc met het Kalifaat - Rudi Vranckx

Waarom? Het is dé vraag die opduikt bij het nieuws dat ISIS een islamitisch kalifaat heeft uitgeroepen, en zichzelf vanaf nu “Islamitische Staat” (IS) zal noemen.
analyse
Analyse

Wat zo'n kalifaat precies is?

In essentie is het een islamstaat onder de leiding van een (soennitische) kalief. Die is dan zowel de politieke als de religieuze leider. Tussen 632 en 1924 telde het Midden-Oosten er heel wat. Wat het voormalige ISIS nu gedaan heeft, is het gebied dat het controleert over de grenzen van Irak en Syrië, uitroepen tot zo’n kalifaat. Meteen is ook de leider van IS, Aboe Bakr Al-Baghdadi, uitgeroepen tot kalief.

Volgens IS moeten alle moslims wereldwijd nu trouw zweren aan Aboe Bakr en móéten ze hem gehoorzamen.

Maar waarom doet ISIS/IS zo’n gewaagde zet?

Met zo’n stoutmoedige gok zet de beweging immers heel wat (al dan niet lokale) bondgenootschappen onder druk: o.a. die in Irak met de soennieten die in het noorden van het land aan hun zijde vechten tegen het regeringsleger, maar wel een heel andere agenda hebben en niet per se zitten te wachten op een islamstaat.

En dan is er nog de sjiitisch-soennitische dimensie: door de nieuwbakken kalief Aboe Bakr, een soenniet, expliciet uit te roepen tot leider van alle moslims, stelt IS ook de sectaire breuklijn binnen de islam nog meer op scherp dan nu al het geval was – het is dan bijvoorbeeld nog maar de vraag hoe de sjiitische grootmacht Iran op deze provocatie zal reageren.

Wel, hoe gek het voor ons westerlingen op het eerste gezicht ook kan lijken, is deze zet vooral bedoeld voor interne publiciteit. Onder moslimextremistische groeperingen heerst er een cultuur van voortdurende concurrentie. Elke groepering wil zich bewijzen als de enige échte jihadbeweging die als geen ander de belangen van alle moslims verdedigt. En dat is wat ook IS nu doet: met het uitroepen van het kalifaat wil het zich profileren als de echte toekomst van de jihad – en niet Al-Nusra of het Al-Qaeda waar het voormalige ISIS zich van heeft afgescheurd, om maar twee "concurrenten" te noemen.

Met zijn nieuwe status hoopt IS nu extremisten en middelen van over de hele wereld lokken. (Vergeet overigens niet dat Al-Qaeda zélf ook een radicalere afscheuring was van meer gematigde jihadbewegingen. Eind de jaren negentig was Afghanistan in feite een islamitische staat, een emiraat onder de leiding van Mullah Omar. Hét grote verschil is dat Bin Laden zichzelf nooit tot kalief heeft laten uitroepen.)

Blijft nu de vraag: wat doet de VS?

Daar is het vandaag in de hoogste politieke kringen hoogstwaarschijnlijk overal code rood. Met het kalifaat heeft IS immers een geweldige troef in handen… eentje die IS paradoxaal genoeg pas echt kan verzilveren als het die terug uit handen moet geven. Door een Amerikaanse interventie, bijvoorbeeld.

Komt het zover, dan heeft Islamitische Staat zijn wervingsslogan voor de volgende decennia beet. “We hadden een kalifaat, maar het Westen heeft het vernietigd.” In dat argument hoor je de oude echo van Osama Bin Laden, die de VS en Israël afschilderde als de satan die een kalifaat in het Midden-Oosten systematisch tegenwerkt, en die dus vernietigd moest worden voor dat kalifaat tot stand kon worden gebracht. In dat geval zou het wel eens kunnen dat de jihad zich na een afkoelperiode van enkele jaren opnieuw op het Westen zal richten.

De inzet is nog hoger

Wat voor ons misschien overkomt als een verbijsterend overmoedige zet, is dus eigenlijk een betrekkelijk logische evolutie als je het vanuit het perspectief van IS bekijkt. En nee, ze hebben de strijd nog lang niet gewonnen, maar ze hebben er boven op hun grote kapitaalwinsten van het voorbije jaar nu ook weer in één klap enorm veel prestige bij gekregen. De inzet is nog maar eens verhoogd, voor mede- én tegenstanders.

(Rudi Vranckx is VRT-journalist en kenner van het Midden-Oosten. Volg hem en zijn ploeg via de Facebookpagina "In het spoor van Rudi Vranckx".)

Meest gelezen