Directere aanmaningsbrief levert fiscus 18 miljoen euro op

Voor het nieuw type herinneringsbrieven werkte de FOD Financiën samen met gedragseconomen en sociale wetenschappers. De brieven zijn opgesteld vanuit het principe van nudging: door mensen subtiel op hun plichten te wijzen, zouden ze sneller het gewenste gedrag vertonen.

Concreet worden zowel "de kosten" van het niet-gewenste gedrag (in dit geval: niet betalen, nvdr) als "de baten" van het gewenste gedrag (in dit geval: wel betalen, nvdr) beter in de verf gezet. Verder spreekt de brief de geadresseerde persoonlijk aan en wordt de vraag om te betalen helder en duidelijk geformuleerd.

Uit de eerste experimenten blijkt dat de juiste communicatie het gedrag van mensen effectief kan beïnvloeden. De eenvoudigere en aanmaningsbrief leverde 12.707 volledige bijbetalingen en 16.811 extra betalingen op in de eerste twee weken nadat de brief werd verstuurd, goed voor ruim 18,6 miljoen euro aan inkomsten.

Een van de belangrijkste aanpassingen is dat de betalingsinformatie voortaan bovenaan de brief staat, in een gekleurd kadertje. "Dit lijkt evident, maar de aanpassing aan de brieven is wetenschappelijk onderbouwd. En we hebben het effect van die verandering gemeten, wat ongebruikelijk is voor de overheid", zegt Francis Adyns van de FOD Financiën in "De ochtend". "Deze verandering was hoognodig, want mensen zagen door het bos de bomen niet meer. Maar dit resultaat is ruim boven de verwachtingen."

In totaal zijn er negen nieuwe versies van de aanmaningsbrief uitgetest, tegenover de oorspronkelijke versie. "We hebben ons in de plaats van de laatbetaler gesteld: voor die persoon moet het zo gemakkelijk mogelijk zijn om alsnog te betalen", zegt Jan De Neve, professor gedragseconomie die het experiment mee opvolgde. "Daarom hebben we de brief ingekort, is het vakjargon geschrapt, en staat de oproep om te betalen nu centraal bovenaan."

De nudging-zinnen die daaraan zijn toegevoegd bespelen onder meer het schuldgevoel van mensen. "We zijn kuddedieren die reageren op wat anderen doen. De oproep "95 procent van de mensen betaalt zijn belastingen op tijd: waarom dat voorbeeld niet volgen?" heeft effect", legt De Neve uit. "Mensen lijken ook te vergeten waar hun geld naartoe gaat. We herinneren hen aan hun persoonlijke bijdrage aan de publieke diensten. En uiteindelijk blijft iedereen gevoelig in zijn portemonnee: de kans op nalatigheidsinteresten en boetes staat explicieter in de nieuwe brief."

De fiscus besteedt jaarlijks behoorlijk wat tijd aan het vorderen van onbetaalde belastingen. Momenteel bedraagt de openstaande schuld in de personenbelasting nog bijna 374 miljoen euro. "Mensen aanmanen tot betalen kost daarbovenop ook veel geld. Dankzij de nieuwe herinneringsbrieven hebben we ruim 1 miljoen euro administratiekosten uitgespaard", zegt Adyns.

De twee nieuwe typebrieven die het meest effect oogsten, blijven in omloop. "Dit biedt ook mogelijkheden voor andere beleidsdomeinen. Nog te veel overheidscommunicatie is opgesteld in het ambtenarees", besluit Adyns.