En nu, Europa? Wat verliest de unie als de Britten vertrekken?

"De Europese Unie heeft ons meer nodig dan wij hen." Dat is de boodschap die veel brexiteers, voorstanders van een vertrek van Groot-Brittannië uit de EU, verkondigen. Of het klopt, valt te betwijfelen, maar dat een brexit grote gevolgen zou hebben voor de unie, dat staat buiten kijf.

Invloed

Als Groot-Brittannië vertrekt, daalt onvermijdelijk de invloed van de EU in de rest van de wereld. Zo verliest de unie een van zijn twee permanente leden in de VN-Veiligheidsraad. Enkel Frankrijk blijft over.

Daarnaast zijn de Britten sterk vertegenwoordigd in internationale instellingen als de G8, de G20, het IMF, de Wereldbank, de OECD (Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling) en ga zo maar door. Na een brexit staat het de Britten vrij om volledig hun eigen koers te varen. Dat verzwakt de positie van de Europese Unie. Het betekent bijvoorbeeld ook dat de financiële sector reguleren en sancties opleggen voor de EU heel wat minder eenvoudig wordt.

Militair en diplomatiek gezien mag de invloed van Groot-Brittannië niet onderschat worden. Slechts vier landen ter wereld geven meer uit aan Defensie dan de Britten (de VS, China, Rusland en Saudi-Arabië). Op die middelen en mensen kan geen beroep meer worden gedaan voor het gemeenschappelijke veiligheids- en defensiebeleid van de EU. Het gevolg is dat er meer druk bij Frankrijk en vooral Duitsland zal komen. De Duitsers voeren nu wel het voortouw in de gesprekken met Rusland, maar voorts zijn ze zijn veeleer terughoudend.

Dat klinkt allemaal niet zo positief, maar er is wel een belangrijke kanttekening. De weinig eurofiele Britten zijn altijd geneigd geweest om hun eigen visie te volgen. Na een brexit is het mogelijk dat de anderen, geleid door de Fransen en de Duitsers, afspraken maken om tot een coherenter buitenlands beleid te komen. Om meer als Europese Unie naar voren te treden op het internationale toneel, zeg maar. Wat met de Britten niet zo snel zal gebeuren.

Geld

Alle EU-lidstaten betalen een jaarlijkse bijdrage aan de EU. Ze krijgen -bijvoorbeeld via landbouwsubsidies- een deel van dat geld terug. Groot-Brittannië draagt meer bij dan het terugkrijgt. Jaarlijks gaat het om ruim 11 miljard euro. Zelfs met de “rebate”, het speciale Britse kortingsmechanisme, erbij gerekend. De Britten zijn na Duitsland de grootste netto-betaler.

Die kosten zijn een argument van de brexit-voorstanders, maar ook een brexit heeft natuurlijk zijn prijs. En die zal niet min zijn. Toegang tot de Europese markt zal de Britten een aardige duit kosten. De Britse bijdrage valt dus niet zomaar weg. Desondanks zal een brexit onvermijdelijk een gat slaan in de Europese begroting. Dat geld zal ergens moeten gehaald worden. Ofwel moet er bespaard worden, ofwel moeten de lidstaten meer bijdragen.

Dat zal wellicht een pittige discussie opleveren binnen de EU, waar de voorstanders van budgettaire striktheid, zoals Nederland en Duitsland, met de Britten een belangrijke medestander kwijt zijn. De lijn van Frankrijk en de zuiderse landen -zijnde: de financiële teugels mogen wat losser- komt sterker te staan.

Handel en economie

Met het VK verliest de EU bovendien de belangrijkste pleitbezorger van vrije handel en kan de slinger doorslaan in het voordeel van landen als Frankrijk die meer staatsinterventie in hun vaandel voeren. Dat kan onderhandelingen over vrijhandelszones zoals die met de VS onder druk zetten.

Meer over de economische gevolgen van een brexit leest u hier.

Besmetting

Als de Britten kiezen voor een brexit, is dat een opsteker voor eurosceptici in de rest van Europa. Zij zullen politici nog meer onder druk zetten om -net zoals de Britse premier David Cameron heeft gedaan- bepaalde toegevingen af te dwingen om de EU uit te hollen.

Want de Britten zijn niet de enige lidstaat waar anti-EU-bewegingen sterk staan. In Frankrijk roept het extreemrechtse FN openlijk op tot een "frexit". In Nederland heb je Geert Wilders die pleit voor een referendum over een "nexit". Er is premier Viktor Orban in Hongarije die lak heeft aan het Europese beleid, de Poolse conservatieve regering die op ramkoers ligt met Europa, de nationalistische Ware Finnen die scoren met hun anti-Europese retoriek, enzovoort.

En wat doet de EU als Schotland zich bij een brexit afscheurt van het Verenigd Koninkrijk en aansluiting vraagt bij de EU? Kan men dan Catalonië en Baskenland weigeren wat men de Schotten aanbiedt? Ook dat wordt een heel lastige kwestie.

Of net niet

Kortom, voor de EU breken onzekere tijden aan bij een brexit. Ook psychologisch zou het een zware klap zijn. Tot nog toe kwamen er enkel landen bij. Dat er iemand zou (moeten) vertrekken, was ondenkbaar. Denk maar aan de onheilsberichten vorige zomer over de impact van een grexit. En dat terwijl Griekenland economisch van weinig tel is in de unie. Nu gaat het om een van de grote kleppers.

Toch gaan de meeste waarnemers er vanuit dat de EU niet uit elkaar zal vallen. Dat zou een enorme politieke en economische crisis tot gevolg hebben waar niemand op zit te wachten.

Mocht het toch tot een brexit komen, zullen er ook politici zijn die daarvan gebruik willen maken om een verdere Europese integratie en een meer sociaal beleid in de EU te realiseren, zonder de Britse voet op de rem. Een opvallende stem in het debat is die van de economist Paul De Grauwe (ex-KU Leuven en nu London School of Economics). "Laat ze maar vertrekken", is zijn boodschap. Hij hoopt op een brexit omdat er een sterk anti-Europees gevoel leeft bij de Britse politieke elite die erop gericht is om de EU van binnenuit te ondermijnen. Een brexit zou dat onmogelijk maken.

Zal een vertrek van de Britten de unie net sterker maken? De Europese leiders op het vasteland zijn er niet van overtuigd. Zij hopen dat de Britten uiteindelijk voor de zekerheid van de EU zullen kiezen en dat we het niet moeten ondervinden.

Meest gelezen