Werken zoals God in Frankrijk? Of toch staken?

Onze zuiderburen hebben na Duitsland de grootste economie van de eurozone, maar die loopt achter op de meeste andere lidstaten. De groei blijft beperkt, de lasten zijn er hoog en vooral de hoge werkloosheid van 10,2% blijft een zorgenkind. Sinds het aantreden van de socialistische president François Hollande in 2012 is het aantal werklozen met 600.000 gestegen en dat zijn vooral jongeren. Van alle nieuwe banen zijn 90% van korte duur.

De Europese Unie heeft Frankrijk al eerder aangemaand om iets te doen aan de rigide arbeidswetgeving die de groei zou fnuiken en tot banenverlies zou lijden. De aanpassing van de "Code du Travail" die de socialistische premier Manuel Valls nu wil doorvoeren, blijft hoe dan ook vrij beperkt, want de PS kan het electoraal niet maken om de wetten die ze zelf eerder heeft ingevoerd, te ontmantelen.

De grote lijn in de hervormingen van de "Loi El Khomri", genoemd naar minister van Werk Myriam El Khomri (foto samen met premier Valls), is dat er minder bij wet geregeld zou worden en meer in sociaal overleg in de bedrijven, eerder dan in de sectoren. Traditioneel heeft Frankrijk -veel meer dan andere Europese landen- een erg uitgebreid arbeidsrecht van meer dan 3.500 pagina's "onleesbare tekst" (dixit premier Valls) waarbij tot in detail wordt aangegeven wanneer de Fransen mogen werken of niet en wat de vergoedingen zijn en dergelijke meer. In de meeste andere EU-lidstaten zijn die bepalingen minder uitgewerkt of wordt -zoals bij ons- meer overgelaten aan het sociaal overleg.

De meest heilige koe in de Franse kudde is ongetwijfeld de maximale werkweek van 35 uur die in 2000 werd ingevoerd door een vorige socialistische regering, die onder premier Lionel Jospin. Dat is de kortste werkweek in Europa en -voor zover bekend- daarbuiten.

Bij ons ligt de werkweek op 38 uur en ook dat is weinig in Europese termen. De hardste werkers in Europa zijn de Britten, waar de werkweek maximaal beperkt is tot 48 uur indien er een overeenkomst is tussen werknemers en werkgevers. In Duitsland is er wettelijk geen limiet. In andere landen zoals Spanje, Zweden en Polen is dat 40 uur.

De regering-Valls wil die 35 uur in principe behouden, maar daar eventueel tot 48 uur per week van afwijken en zelfs tot 60 uur per week indien de werknemers het daarmee eens zijn. Per periode van drie maanden zou de werkweek gemiddeld wel op 35 uur blijven. Langer werken nu, betekent dus korter werken later. Ook de verplichte 11 uur rust tussen twee werkdagen, zou versoepeld worden.

Ook de vergoeding voor overuren ligt wettelijk vast in Frankrijk. Voor de eerste acht uur komt er 25% van het loon bij, daarna zelfs 50%. In overleg tussen bedrijven en werknemers per sector kan dat eventueel lager worden, maar nooit minder dan 10% extra van het uurloon.

Die wet zou nu ook versoepeld worden, waardoor directie en vakbonden per bedrijf in plaats van per sector over de vergoeding voor overuren kunnen onderhandelen. Het minimum niveau van 10% blijft wel behouden, evenals het maximaal toegelaten aantal overuren van 220 per jaar.

In Duitsland, Spanje en Zweden zijn er geen wettelijke minimumvergoedingen voor overuren, maar worden die wel sterker beperkt dan in Frankrijk. In Groot-Brittannië lopen de vergoedingen van 25 tot 50% van het uurloon, maar zijn er wettelijk gezien geen beperkingen op het aantal overuren dat een werknemer mag presteren.

De kritiek op het Franse arbeidsrecht is dat bedrijven vermijden om personeel aan te werven, omdat het erg moeilijk en duur is om die daarna te ontslaan.

De nieuwe wet zou bedrijven toelaten om werknemers gemakkelijker te ontslaan als het bedrijf vier kwartalen aan een stuk de verkoop ziet dalen. Op dat vlak zit Frankrijk echter op dezelfde lijn als de geprezen Duitse economie, waar werknemers ook erg uitzonderlijk hun baan dreigen te verliezen. In Groot-Brittannië kunnen bedrijven werknemers zonder enige voorwaarde ontslaan als die minder dan twee jaar aan de slag was.

Ontslag zonder economische redenen zou in de nieuwe wet beperkt worden tot 15 maanden salaris tegenover onbeperkt nu. In Duitsland is dat 18 maanden salaris, in Polen drie en in Zweden 24 maanden Spanje zelfs 42 maanden. Groot-Brittannië heeft een geldelijke beperking tot omgerekend 101.231 euro.

Samengevat zijn de Franse werknemers -zowel nu als na de hervorming- nog altijd bij de best beschermde in Europa. De hervormingen zijn dan ook geen trendbreuk, maar de erg belaagde en impopulaire president Hollande en vooral zijn premier Manuel Valls -die nog een politieke toekomst heeft- hopen nu dat de hervoming tenminste de alsmaar stijgende werkloosheidscijfers zal doen afkalven. Hollande die zich geen illusies meer maakt over er een tweede ambtstermijn, wil tenminste die ommekeer als politieke erfenis nalaten.

Er zijn precedenten: in de jaren 80 heeft de toenmalige Britse premier Margaret Thatcher het arbeidsrecht fors versoepeld ondanks hevig protest van de vakbonden. Haar aanhangers beschouwen dat als het begin van de ommekeer voor de Britse economie. Minder controversieel waren de hervormingen die de sociaaldemocratische Duitse bondskanselier Gerhard Schröder begin de jaren 2000 in zijn arbeidsrecht doorvoerde. Het betekende het einde van zijn politieke carrière, maar wordt wel beschouwd als een doorstart voor de nu erg succesvolle Duitse economie.

Bronnen: Euronews, The Guardian, The Financial Times