11 regeringsleiders en 732 Belgen in belastingparadijs Panama

Niet minder dan elf miljoen vertrouwelijke documenten zouden gelekt zijn via het advocatenkantoor Mossack Fonseca, sinds de jaren 70 een van de belangrijkste experten inzake advies en bemiddeling in belastingparadijzen. Het gaat dus om een veel groter lek dan SwissLeaks en LuxLeaks. De zaak heeft nu al de naam "Panama Papers" meegekregen.

De documenten zijn overgemaakt aan het ICIJ, het International Consortium of Investigative Journalists, en de krant Die Süddeutsche Zeitung. Wie de documenten bemachtigd heeft, is nog niet duidelijk. De lekken zijn aan het licht gekomen door 400 journalisten van een tachtigtal media uit heel de wereld. Voor ons land waren dat De Tijd, Knack, MO* en Le Soir.

Hoe dan ook slaat de zaak op elf staatshoofden of regeringsleiders. Het gaat om de Pakistaanse premier Nawaz Sharif, de Saudische koning Salman (foto), mensen uit de entourage van de Russische president Vladimir Poetin, de presidenten Petro Porosjenko (Oekraïne) en Mauricio Macri (Argentinië), de voormalige Iraakse premier Iyad Allawi, de Hongkongse acteur Jackie Chan en de Argentijnse voetballer Lionel Messi. Ook de Uruguayaan Juan Pedro Damiani, een lid van de ethische commissie van de Wereldvoetbalbond FIFA, wordt genoemd. De Spaanse krant El Mundo voegt ook regisseur Pedro Almodóvar en zijn broer Agustin aan het lijstje toe. Britse media vernoemen Ian Cameron, de vader van premier David Cameron, die als hoofd van een investeringsfonds het fortuin van verschillende rijke Britten beheerde.

Andere bekende namen zijn de Egyptische ex-president Hosni Moebarak, de Syrische leider Bashar al-Assad en een aantal Arabische staatshoofden. Ook de Braziliaanse hoofdaandeelhouders van de biergroep AB InBev staan op de lijst, evenals Lakshmi Mittal, de CEO van 's werelds grootste staalgroep ArcelorMittal.

Het gaat om een lange lijst en daarop prijken ook 29 miljardairs die op de lijst van 500 rijkste mensen ter wereld staan. Er worden ook 732 Belgen of in ons land verblijvende buitenlanders genoemd. Het gaat dan om mensen uit de adel, industriebaronnen, artsen, diamantairs, academici en mensen uit de media. Hun identiteit is voorlopig nog niet bekend.

Het gaat om mensen die via Panama of andere belastingparadijzen zoals de Britse Maagdeneilanden, de Bahamas of de Seychellen schijnbedrijven hebben opgericht. Op zich is dat natuurlijk niet strafbaar, maar het vermoeden bestaat dat die ondernemingen gebruikt worden om geldstromen te verbergen voor de fiscus in eigen land. 

Panama geniet een erg slechte reputatie als schimmig belastingparadijs. Dat was vooral zo in de gloriedagen van ex-dictator Manuel Noriega, maar is niet erg gebeterd sinds de democratie er is teruggekeerd.

Als we de namen van staatshoofden en toppolitici bekijken, lijkt het erop dat mensen zoals Poetin, Porosjenko, koning Salman, Assad of Chinese communistische leiders een "appelboomgaard voor de dorst" hebben weggestopt voor het geval hun regime in eigen land ten val zou komen. Volgens de Britse krant The Guardian heeft de entourage van Poetin via Cyprus een heel ingewikkeld netwerk uitgedokterd om buitenlands kapitaal veilig te stellen. Dat is opvallend omdat de regering in Moskou net een grote campagne heeft opgezet om rijke Russen in het buitenland ertoe aan te zetten hun geld naar "moedertje Rusland" terug te brengen om zo de economische crisis daar te bezweren.

Even opvallend is de betrokkenheid van familieleden van de Chinese president Xi Jinping. Dat kan vervelend zijn omdat de groeiende macht en populariteit van Xi in China net het gevolg was van zijn harde strijd tegen de corruptie in eigen land, waarbij ook topfiguren niet ontzien werden. Nu heeft Xi de Chinese media wel stevig in handen, maar hoe dan ook kan een affaire van dergelijke omvang ook in de Volksrepubliek niet onbesproken blijven, te meer omdat zijn politieke vijanden binnen het regime daar dankbaar gebruik van zullen maken.

Wat de precieze impact van de lekken is, wat al dan niet illegaal is en welke politieke consequenties daaruit getrokken kunnen worden, zal pas later blijken. Wel al duidelijk is dat de documenten erg schadelijk kunnen zijn voor de reputatie van veel hooggeplaatste mensen.

De volgende dagen zouden er nog meer documenten gepubliceerd worden. Mogelijk komt er dan meer duidelijkheid over de rol van Europese en vooral Belgische figuren in de affaire.

Het internationale advocatenkantoor Mossack Fonseca met zetel in Panama is een grootmacht in de sector van juridisch advies. Het kantoor is actief bij de zogenoemde offshore-bedrijven. Wereldwijd werken er 600 mensen in 42 landen voor Mossack Fonseca, dat ook kantoren heeft in de VS, Europa en China.

Mossack Fonseca is erg actief in "belastingzachte" landen zoals Zwitserland en de Bahamas, maar erg opvallend is dat veel van die activiteiten plaatsvinden in overzeese autonome Britse gebieden zoals de Britse Maagdeneilanden in de Caraïben, de Kanaaleilanden Guernsey en Jersey en het eiland Man in de Ierse Zee, elk met hun eigen belastingsysteem.

Het kantoor zegt samen te werken met fiscale administraties van veel landen, maar stelt dat het niet verantwoordelijk kan worden gesteld voor de fouten van tussenpersonen zoals banken en accountants. Mossack Fonseca werkt voor 300.000 bedrijven.