Einde Iraanse sancties: vloed aan Airbussen en olie?

Met een bevolking van bijna 80 miljoen inwoners, een grote oppervlakte en een belangrijke strategische ligging tussen de Perzische Golf en Centraal-Azië heeft Iran een erg groot groeipotentieel en is het één van de belangrijkste landen in het Midden-Oosten.

Sinds de jaren 60 en 70 is Iran een echt industrieland geworden en die trend heeft zich doorgezet na de islamitische revolutie van 1979. Iran heeft niet enkel een grote bevolking, die is ook vrij goed opgeleid en geschoold in vergelijking met andere landen uit de regio. Het land beschikt ook over een grote middenklasse en 70% van de Iraniërs zou eigenaar zijn van het huis waarin ze wonen.

Naast olie en gas -die goed zijn voor 80% van de Iraanse export- is Iran ook een groot uitvoerder van chemische producten, cement, goederen voor constructie, auto's en elektronica. Iran heeft zelf grote automerken zoals Khodro.

Wat Iran al die tijd tegenhoudt, zijn uiteraard de economische sancties die het opgelegd kreeg in verband met het omstreden nucleaire programma. Die sancties hebben de olie-uitvoer met de helft teruggedraaid, er is een tekort aan onderdelen allerhande -zoals voor vliegtuigen- en er is veel werkloosheid, waardoor veel opgeleide jongeren hun heil elders zoeken, vaak in de VS. Intern is 60% van de de economie in overheidshanden en dat is gegroeid na de revolutie. Ook hindert overheidsbemoeienis vaak de private sector.

Nu het akkoord met de internationale gemeenschap over het nucleaire programma van Iran werkelijkheid is geworden en de internationale sancties afgebouwd worden, kan Iran eindelijk werk maken van zijn toch wel erg grote potentieel.

De sancties hebben Teheran de helft van de olie- en gasuitvoer gekost en dus ook marktaandeel in die sector. Nu wil Iran echter de oliekraan massaal opendraaien om zo snel mogelijk geld binnen te rijven dat dringend nodig is om de ondermijnde infrastructuur te moderniseren en de druk op de eigen bevolking te verlichten. Iran zou in een eerste fase 500.000 vaten olie extra per dag willen uitvoeren en dat later zelfs verdubbelen.

Zelfs zonder Iran zijn de olieprijzen op anderhalf jaar gedaald van 100 naar minder dan 30 dollar per vat en dat door de groeivertraging in China en andere "groeilanden". In een dergelijk slinkende markt kan Iran inzake olie enkel zijn marktaandeel verhogen ten koste van andere uitvoerders en dat is dan slecht nieuws voor de Arabische landen met aartsrivaal Saudi-Arabië op kop, maar ook voor Nigeria en bondgenoten zoals Rusland en Venezuela.

Dat het de Iraniërs ernst is, blijkt uit het feit dat toplui van olieconcerns zoals Shell en Total nu al in Teheran zijn aangekomen, nog voor de sancties tegen het land officieel waren opgeheven. Morgen zouden die zakenlui al gesprekken aanknopen met de toplui van de Iraanse staatsolie- en tankermaatschappijen.

Er is nog meer: Iran wil zo snel mogelijk 114 vliegtuigen bestellen bij de Europese constructeur Airbus. Die laatste houdt de boot af tot de sancties echt opgeheven worden, maar zal daarna heel graag met de Iraniërs aan tafel willen gaan zitten om die megabestelling op papier te zetten. Geen kat die gelooft dat de modaliteiten van dat contract al niet eerder afgesproken zijn, het kan dus snel gaan.

Na jaren van isolement wil Iran dus snel terugkeren op het wereldtoneel. Dat is ook van belang voor de huidige en -als relatief gematigd- omschreven president Hassan Rouhani. Diens politiek om Iran uit het internationale verdomhoekje te halen, krijgt brede goedkeuring bij de eigen bevolking die de economische en politieke malaise meer dan beu is. Dat de conservatieve toplui -zoals de topgeestelijke grootyatollah Ali Khamenei- daar deels in meegaan, is te verklaren doordat ook zij voelen dat het regime op termijn enkel kan overleven als het de zeilen naar de wind zet.

Strategisch is het sjiitische Iran in de Golfregio in een hevige machtsstrijd verwikkeld met het extreem-soennitische Saudi-Arabië met brandpunten in Libanon, Syrië, Irak, Bahrein en Jemen en in de Perzische Golf. Teheran ruikt dat het Amerika van Obama niet echt wil meegaan in de agressieve vlucht vooruit van de nieuwe Saudische koning Salman. Anders gezegd: Iran heeft begrepen dat het zijn gewicht economisch en diplomatiek in de regio enkel ten volle laten spelen als het Amerika niet voortdurend voor de voeten loopt.