Alles wat u moet weten over het handelsverdrag tussen de VS en Europa

TTIP (Transatlantic Trade and Investment Partnership of Trans-Atlantisch Handels- en Investeringspartnerschap) is een handels- en investeringsverdrag waarover momenteel onderhandeld wordt tussen de Europese Unie en de Verenigde Staten. De bedoeling van het verdrag is om de verschillende tarifaire en niet-tarifaire barrières weg te werken om groei en jobs te creëren aan beide kanten van de Atlantische Oceaan.

Met tarifaire barrières worden de douanerechten bedoeld, belastingen die door Europese/Amerikaanse bedrijven betaald moeten worden om hun producten naar de VS/EU uit te voeren. Gemiddeld liggen deze tussen de EU en de VS op 2%, maar er zijn grote verschillen tussen producten. Europese douanerechten voor de import van auto’s uit de VS bedragen bijvoorbeeld 10%, de VS heft 2,5% douanerechten op auto’s uit de EU.

Niet-tarifaire barrières zijn bijvoorbeeld verschillen in regelgeving tussen de beide handelsblokken. Bij auto’s bijvoorbeeld is de regelgeving die bepaalt of een auto al dan niet veilig wordt bevonden anders in de VS dan in de EU, hoewel ze wel gelijkaardige niveaus van veiligheid bereiken. Een erkenning van elkaars regelgeving zou in dit geval een kostenbesparing betekenen voor bedrijven die auto’s exporteren.

De onderhandelingen tussen de EU en de VS om dit handelsverdrag te sluiten zijn begonnen in juli 2013.

In de nasleep van de wereldwijde financiële en economische crisis werd TTIP gezien als een manier om de slabakkende economie in de EU opnieuw te laten aantrekken. De VS is de belangrijkste handelspartner van de EU en de hoop is dat het wegwerken van tarifaire en niet-tarifaire barrières zal leiden tot economische groei en jobs, zowel in de EU als in de VS.

De EU wordt tijdens de onderhandelingen vertegenwoordigd door de Europese Commissie. Hiervoor heeft zij een mandaat gekregen van de lidstaten, waarin hun richtlijnen voor de onderhandelingen beschreven zijn. Het is de Europese Commissaris voor Handel, momenteel de Zweedse Cecilia Malmström, die de onderhandelingen leidt. Wanneer de onderhandelingen succesvol zijn afgerond, zullen zowel de Raad, de parlementen van de lidstaten als het Europees Parlement hun fiat over het akkoord moeten geven voor het effectief in werking kan treden.

Aan Amerikaanse zijde worden de onderhandelingen gevoerd door de United States Trade Representative en zijn team.

Over het akkoord wordt in verschillende rondes onderhandeld. Vandaag (tot 24 april) gaat de negende onderhandelingsronde van start. TTIP beslaat 24 hoofdstukken, onderverdeeld in drie delen: markttoegang, harmonisatie van regelgeving en nieuwe regelgeving.

Het was de bedoeling om de onderhandelingen af te sluiten voor het einde van 2015, maar het wordt langzaamaan duidelijk dat deze deadline meer dan waarschijnlijk niet gehaald zal worden. De Commissie is voorzichtig om een nieuwe deadline te plakken op het afsluiten van de onderhandelingen. Ze stelt dat het resultaat belangrijker is dan een concrete datum vast te pinnen. Om praktische redenen zou de Commissie wel graag voor het einde van de ambtstermijn van de Amerikaanse president Obama een akkoord bereiken, al stellen veel waarnemers dat ook deze deadline waarschijnlijk niet gehaald zal worden.

Volgens voorstanders, waaronder uiteraard de Europese Commissie, zal TTIP tot een toename van de handel tussen de EU en de VS leiden en dus voor economische groei en honderdduizenden jobs in de Europese Unie. Ook werkgeversorganisaties en bedrijven zijn enthousiast, aangezien het wegwerken van de tarifaire barrières en een harmonisatie van regelgeving tussen de EU en de VS een grote kostenbesparing kan betekenen voor bedrijven die exporteren naar de VS.

Ook de meeste fracties in het Europees Parlement zijn in meer of mindere mate voorstander van TTIP, wat natuurlijk niet wil zeggen dat er vanuit het Parlement geen kritiek komt op bepaalde punten van de onderhandelingen. Daarnaast wil het Europees Parlement zijn rol in de onderhandelingen ook zo groot mogelijk zien.

Daarnaast wijzen voorstanders er ook op dat wanneer de EU en de VS gemeenschappelijke, ambitieuze regelgeving ontwikkelen (bijvoorbeeld op vlak van milieubescherming), dit een standaard kan zetten voor regelgeving in de rest van de wereld. Tegelijkertijd klinkt de waarschuwing dat als de TTIP-onderhandelingen toch niet succesvol worden afgerond, de kans reëel is dat normen ergens anders bepaald worden (bijvoorbeeld tussen de VS en China) en bijgevolg lager zullen zijn, wat nadelig zou zijn voor de export van Europese goederen.

Sinds de toegenomen spanning tussen de EU en Rusland naar aanleiding van het conflict in Oekraïne wordt ook meer en meer het geopolitieke belang van TTIP aangehaald: TTIP wordt beschouwd als een versterking van de trans-Atlantische relatie, een soort economische NAVO.

Tegenstanders, onder meer vakbonden en verschillende ngo’s, betwisten ten eerste de cijfers over groei en jobs die de Commissie naar voren schuift. Daarnaast concentreert de kritiek op TTIP zich vooral rond drie grote punten:

• Transparantie: critici hekelen het feit dat de onderhandelingen volgens hen in achterkamertjes gevoerd worden en dat er een groot gebrek aan transparantie is. Daarbij komt ook de kritiek dat, mede door dit gebrek aan transparantie, het vooral de grote bedrijven zijn die, via intensief lobbywerk, achter de schermen de plak zwaaien.
• Regulatory cooperation: een tweede punt van kritiek komt er op de zogenoemde regulatory cooperation. Dit houdt in dat de EU en de VS onderhandelen over een harmonisatie van hun regelgeving om de toegang tot elkaars markten te vergemakkelijken. Tegenstanders vrezen echter dat dit zal leiden tot een verzwakking van de EU-regelgeving, bijvoorbeeld met betrekking tot voedselveiligheid. Bekendste voorbeeld dat door de tegenstanders aangehaald wordt, is dat van Amerikaanse chloorkippen die de Europese markt zouden overspoelen.
• ISDS: Derde grote punt van kritiek komt er op het ISDS (Investor-to-State Dispute Settlement). Dit mechanisme is ontworpen om rechtszekerheid te bieden aan buitenlandse bedrijven en hen de mogelijkheid te geven staten voor een tribunaal te dagen wanneer deze zich niet zouden houden aan de bepalingen van het verdrag. In dat geval kan aan de staat een boete worden opgelegd. Hoewel de betwiste regelgeving dus niet door het tribunaal afgeschaft kan worden, zal de angst voor monsterboetes er volgens tegenstanders toe leiden dat de vrijheid van Europese overheden om nieuwe regelgeving te maken de facto wordt ingeperkt. Ook het gesloten karakter van ISDS, de zittingen gebeuren namelijk achter gesloten deuren, wordt door critici gehekeld. Er worden zelfs openlijk vragen gesteld bij de noodzaak aan een ISDS-mechanisme bij een verdrag tussen de EU en de VS, aangezien beiden een goed ontwikkeld, onafhankelijk rechtssysteem hebben.

Ter volledigheid: de Commissie is niet doof gebleven voor de kritiek die er op de onderhandelingen is gekomen. Zo benadrukt ze dat TTIP niet zal leiden tot een afname van de EU-regelgeving, heeft ze maatregelen genomen om de transparantie van de onderhandelingen te vergroten en probeert ze veranderingen in het ISDS-mechanisme te bekomen. Uiteraard zal het afwachten zijn tot de onderhandelingen zijn afgelopen en er een verdragstekst is om te weten in hoeverre de Europese Commissie daarin is geslaagd. Zeker is dat tot dan de politieke strijd over TTIP zal blijven woeden.

Wie meer wil weten over de onderhandelingen kan onder meer terecht op het Twitteraccount van het Europese onderhandelingsteam: @EU_TTIP_team. Of op de website van de Europese Commissie: ec.europa.eu. Een andere kijk op de zaak vindt u onder meer op de website van 11.11.11.