Kraakt Rusland onder economische druk?
De beslissing van de Russische centrale bank om de belangrijkste intrestvoet van de toch al hoge 10,5% naar 17% op te trekken, toont aan hoe kritiek de toestand in Moskou geworden is. De renteverhoging moet de koers van de roebel ondersteunen en de kapitaalvlucht afremmen, maar houdt tegelijk het risico in om de economie helemaal tot stilstand te laten komen.
De economische planners in Moskou hebben echter geen keuze meer nu de roebel in vrije val is. Sinds januari is die munt al met ruim 60% in waarde gedaald tegenover de dollar. Bovendien kunnen veel grote bedrijven niet langer beroep doen op de westerse kapitaalmarkt, waardoor zelfs een groot oliebedrijf zoals Rosneft in de problemen is gekomen.
Rusland was de voorbije jaren samen met China, Brazilië en India uitgegroeid tot de zogenaamde BRIC-groeilanden, maar die kampen nu allen met een forse vertraging en groeipijnen. Als zesde economie ter wereld is Rusland echter een "reus op lemen voeten" gebleken. Moskou bezit nog een grote reserve aan buitenlandse valuta (428,6 miljard dollar), maar die zou dit jaar al met 83 miljard dollar zijn afgekalfd.
1. Is dat te wijten aan westerse sancties?
Niet echt. De Russische groeivertraging was al begonnen en de groei was vorig jaar al teruggevallen naar 1,3% tegenover 3,4% in 2012 en dat lang voor de crisis in Oekraïne begonnen was. De kapitaalvlucht richting Westen was toen al op gang gekomen met 60 miljard dollar vorig jaar, wellicht 128 miljard dollar dit jaar en volgend jaar schat Moskou dat nog eens 120 miljard dollar uit het land zou vertrekken.
De westerse sancties zijn ook niet echt gericht tegen de Russische economie in zijn geheel, maar vooral op bedrijven, zakenlui en politieke topfiguren die nauwe banden hebben met president Vladimir Poetin of die betrokken zijn bij de annexatie van de Krim of de oorlog in het oosten van Oekraïne.
2. Hoe afhankelijk is Rusland van olie en gas?
Erg veel en eigenlijk veel te veel. Meer dan 70% van de Russische uitvoer bestaat uit energieproducten. Toen de prijzen hoog stonden, stroomde het geld binnen, maar door de algemene groeivertraging wereldwijd is de olieprijs de voorbije maanden gedaald van meer dan 100 dollar per vat ruwe olie tot nu al minder dan 60 dollar. Het ziet er niet naar uit dat die trend snel omkeert -temeer daar de Verenigde Staten nu voluit schaliegas produceren. Een aanhoudend lage olieprijs zou niet enkel Rusland, maar ook veel andere staten kunnen destabiliseren.
De grootste fout die Poetin gemaakt heeft, is dat hij in de periode dat "de bomen tot in de hemel leken te groeien", te weinig gedaan heeft om de economie te diversifiëren en zo de afhankelijkheid van olie en gas te verminderen. In moeilijke tijden zal dat nog veel moeilijker gaan. "Made in Russia" is nu eenmaal geen kwaliteitslabel.
3. Kan de crisis het regime van Poetin ondermijnen?
President Poetin is nog altijd erg populair bij de gewone Rus. Zijn populariteit en macht waren steeds gebaseerd op de verzuchting naar politieke stabiliteit, het opnieuw uitdragen van Russische invloed in de wereld en de forse economische vooruitgang van de voorbije jaren.
Tot nu toe heeft de gewone Rus de crisis nog niet echt aan de lijve ondervonden, maar dat kan snel veranderen nu de prijzen voor ingevoerde producten en de inflatie door het dak gaan. De val van de beurzen hebben ook de beleggers pijn gedaan.
Op termijn kunnen de economische problemen dan ook voor sociale en politieke onrust zorgen, zeker nu een gevoel van paniek opduikt in Moskou. Vergeet ook niet dat de Sovjet-Unie indertijd onderuit is gegaan toen die de "economic warfare" met het Westen verloren had.
4. Heeft dat ook gevolgen voor Europa?
De Europese Unie is met voorsprong de belangrijkste handelspartner van Rusland, goed voor 267 miljard euro in 2012 of 41% van alle handel die Moskou voert. Zelfs de handel met bondgenoot China (64 miljard euro) verzinkt daarbij in het niet.
Zoals gezegd bestaat 70% van de Russische uitvoer uit energie en gaat 84% van alle olie en 76% van het Russische gas naar de EU. Slechts 6,4% van wat de EU uit Rusland invoert, bestaat uit machines en afgewerkte industriële producten. Rusland is de voorbije jaren een onbetrouwbare energieleverancier voor Europa geworden en veel landen keken al langer uit naar alternatieven zoals Noorwegen en Qatar.
Duitsland is de grootste handelspartner van Rusland binnen de EU voor Nederland, Italië, Polen en Frankrijk. België voerde tussen januari en september 2013 voor 7,8 miljard euro uit Rusland in en voerde voor 4 miljard euro uit naar dat land. Hoe dan ook voeren wij vooral industriële producten uit naar Rusland. Een deels wegvallen daarvan, zou voor een aantal EU-lidstaten erg vervelend zijn, maar niet rampzalig.
